مالتیپل اسکلروزیس یا ام- اس یک بیماری عصبی فلج کننده مغز و نخاع است. این بیماری اتو ایمیون با درگیری سیستم اعصاب مرکزی می تواند علائم مختلف نورولوژیک ایجاد کند. این بیماری، قابل پیش‌بینی نیست و افراد مختلف را به طور متفاوتی تحت تاثیر قرار می‌دهد. در صورت بروز این بیماری، ارتباط بین مغز و سایر قسمت‌های بدن مختل می‌شود. برای مثال، برخی افراد ممکن است توانایی وضوح دید، نوشتن، صحبت کردن یا راه رفتن خود را از دست بدهند. این بیماری قابل کنترل است و اکثر بیماران امید به زندگی عادی را دارند.

بر اساس آمارهای سازمان جهانی بهداشت آمار ام- اس در جهان به میزان ۱۱۲ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است که این نسبت در کشورهای مختلف متفاوت است. متاسفانه آمار این بیماری در کشور معادل ۱۱۱ بیمار به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است. بر این اساس ایران در شمار کشورهای با شیوع بالا از لحاظ بیماری ام – اس است. شعار امسال به «تشخیص به موقع بیماری ام - اس من و رویارویی با آن» اختصاص یافته است. این شعار نشان‌دهنده اهمیت تشخیص و مواجهه به موقع با بیماری ام- اس است که در دنیا مورد توجه قرار گرفته است.

ام- اس و علل آن

علی سلطانی، متخصص بیماری های مغز و اعصاب در مورد این بیماری در گفت‌وگویی می‌گوید: ام – اس مخفف دو کلمه مالتیپل ( متعدد) و اسکلروزیس است. در این بیماری قسمت های متعددی از ماده سفید اعصاب مرکزی به اندازه های کوچک تا بزرگ دچار ضایعه آسیب شناختی می شود که اصطلاحا اسکلروزیس گفته می شود. بسته به اینکه آسیب در کدام قسمت دستگاه اعصاب مرکزی باشد، علائم بیمار متفاوت خواهد بود. مثلا بروز آن در چشم موجب تاری دید تا کوری کامل به طور موقت می شود و اگر در مخچه واقع شود، از دست دادن تعادل از علائم اصلی بیمار خواهد بود.

علت بروز این بیماری هنوز ناشناخته است اما بررسی های انجام شده نشان داده که زمینه‌های ژنتیکی، منطقه جغرافیایی تولد و زندگی، استرس یا خستگی بیش از حد جسمی و روحی، مواجهه با بعضی از میکروب‌ها و ویروس‌ها در زمان کودکی، پایین بودن سطح ویتامین D خون و مصرف دخانیات در بروز این بیماری موثر هستند. طی دهه‌های اخیر شیوع آن در کشور به خصوص در مناطق شهری افزایش یافته و این مسئله حاکی از اهمیت تشخیص و کنترل بیماری در جوانان و میانسالان با توجه به شیوع متوسط تا بالای آن است.

به طور متوسط سالانه حدود ۵ هزار بیمار به جمعیت مبتلایان در کشور افزوده می‌شود. تحقیقات انجام شده نشان داده است که خانم ها تقریبا چهار برابر مردان به بیماری ام- اس مبتلا می شوند که علت آن ممکن است داشتن سطوح پایین‌تر تستوسترون و نوسانات هورمون های زنانه، مشکلات قاعدگی، علائم مرتبط با بارداری و مشکلات یائسگی باشد.

وی در مورد علائم این بیماری می افزاید: علائم بیماری ام- اس را می توان به چند دسته تقسیم کرد که بیمار ممکن است یکی یا چند تا از آنها را داشته باشد.

این علائم عبارتند از: علائم چشمی: به صورت تاری چشم یا از دست دادن کامل بینایی و دو بینی که خود نشانه آسیب ساقه مغز است.

علائم حرکتی: به صورت ضعف یا فلج خفیف تا شدید اندام ها.

علائم مخچه ای: به صورت از دست دادن تعادل در راه رفتن، حرکات بریده بریده و منقطع و حرکات ارزشی چشمها .

علائم ساقه مغز: به صورت دو بینی و خواب رفتگی صورت و اختلال در حرکات چشمها و سرگیجه.

علائم حسی: به صورت خواب رفتگی، گز گز مور مور اندامها.

علائم روحی روانی: به صورت افسردگی و در مراحل پیشرفته اختلال ذهنی و مشکل در حافظه است.

لازم به ذکر است که ممکن است علائم در هر حمله تغییر کنند . علائم ممکن است روز ها تا ماه ها طول بکشد و سپس کاهش یابد یا بر طرف شود و دوباره ایجاد شود.

انواع بیماری ام – اس

این متخصص بیماری های مغز و اعصاب در مورد انواع بیماری ام- اس یاد آوری می کند : شایعترین نوع این بیماری ام – اس عود کننده است در این عارضه فرد ممکن است ناگهان دچار حمله در یک چشم شود ، طوری که چشم تار شده و دچار کاهش قدرت افتراق رنگ ها شود. این حمله به طور معمول ۲ هفته تا ۱ ماه طول می کشد و با مصرف کورتن بهبود می یابد.

ام – اس پیش رونده اولیه از ابتدا سیر پیشرونده داشته و بهبود پیدا نخواهد کرد . در واقع حمله ها آن پشت سر هم رخ می دهد و هر بار نقص های جدیدی از خود باقی می گذارد.

پیشرونده ثانویه نوع دیگر ام – اس است که در ابتدا به شکل ام- اس عود کننده تظاهر پیدا می کند اما از یک نقطه به بعد دیگر بهبود پیدا نکرده و پیشرفت نمی کند.

پیشرونده عود کننده نوعی ام – اس است که با یک شیب ملایم به طور دائم در حای پیشرفت است و حین پیشرفت فرد دچار حمله های متعدد خواهد شد.

درمان بیماری ام – اس

سلطانی با بیان این مطلب که در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای بیماری ام – اس وجود ندارد می افزاید : علائم و سیر درمان این بیماری را می توان به کمک دارو ها کنترل کرد و کاهش داد. درمانهای ام – اس به طور کلی به چهار دسته تقسیم می شوند که عبارتند از دارو هایی که باهدف تغییر روند بیماری تجویز می شود، داروهای استروییدی برای درمان عود، داروهایی برای کمک به کم کردن علائم ، درمانهای دیگر و حمایت کلی برای به حداقل رساندن معلولیت بوسیله فیزیوتراپی.

فوبیای ام – اس

وی با بیان این مطلب که متاسفانه بسیاری از مردم دچار فوبیا ( ترس روانی) از این بیماری شده اند تاکید می کند : افرادی به من مراجعه می کنند که از نظر جسمانی سالم هستند و فقط یکسری علائم پراکنده دارند با یقین از من می خواهند که برایشان ام آر ای و انواع و اقسام تست ها را برایشان تجویز کنم و هر چقدر که در مورد بی اهمیت بودن علائم برایشان توضیح می دهم با سماجت می گویند ام- اس دارند و به پزشک دیگری مراجعه می کنند. این در حالی است که این افراد باید به روانپزشک مراجعه کنند تا ترس روانیشان درمان شود.

مردم باید بدانند که افق روشنی در پیش روی بیماران مبتلا به ام – اس بوجود آمده است به طوری که این بیماران می توانند مانند سایر افراد زندگی خوبی داشته باشند.