علی بیتاللهی، به دنبال افزایش نگرانیها درباره پدیده فرونشست زمین در ایران، بر لزوم اتخاذ راهکارهای مدیریتی و اجرایی تأکید و سه حوزه اصلی اقدامات را تشریح کردو گفت: فرونشست زمین، بطور مستقیم نتیجه افت سطح آبهای زیرزمینی است و مدیریت فعال و عزمی جدی برای مقابله با آن ضروری است.
رئیس بخش زلزلهشناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، در این خصوص ادامه داد: بیش از ۳۰۰ هزار حلقه چاه غیرمجاز داریم که باید مسدود شوند. حتی چاههای مجاز نیز نیازمند کنترل هستند، چرا که بیشترین برداشت غیرمجاز از همین چاهها صورت میگیرد.
بیتاللهی، علل این برداشتهای بیرویه را نبود کنتورهای حجمی یا هوشمند و رایگان بودن آب کشاورزی دانست و بیان کرد: وقتی آب رایگان باشد، ارزشگذاری نمیشود و برداشت بیرویه اتفاق میافتد. مدیریت این حوزه در حیطه وظایف وزارت نیرو است.
تغذیه مصنوعی آبخوانها
باید روانابهای فصول بارندگی را به گودالها و چاههای نفوذ هدایت کنیم تا افت آب زیرزمینی جبران شده و فرونشست کاهش یابد. رئیس بخش زلزلهشناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی این راهکار را نیز در حوزه وظایف وزارت نیرو قلمداد کرد.
ضرورت اصلاحات در حوزه کشاورزی
بیت اللهی در این باره اظهار داشت: باید به سمت محصولات کمآببر و متناسب با ظرفیتهای محیطی هر منطقه برویم. کشت محصولات آببر مانند برنج در مناطق خشک، نیاز آبی را افزایش داده و به برداشت بیرویه آب منجر میشود.
وی همچنین بر لزوم اصلاح روش آبیاری غرقابی، تأکید کرد و گفت: روش غرقابی ۶۰ تا ۷۰ درصد آب را تبخیر میکند و باید به سمت روشهای کارآمدتر حرکت کنیم.
مخاطره فرونشست، مثل زلزله نیست که ناگهان تخریب کند و همگان متوجه شوند، لمس کنند و درک کنند.مسئولان در صورت اولویتبخشی، توانایی پیگیری و اجرای این اقدامات را دارند. عدم درک حس خطر جدی توسط برخی مسئولان، سبب رهاشدگی موضوع شده است.
این مقام مسئول، ماهیت فرونشست را چنین تشریح کرد: رونشست زمین یک مخاطره انسانساخته است، نه طبیعی؛ این پدیده ناشی از دخالت انسان در نظام طبیعت و برداشت بیرویه آب است.
رئیس بخش زلزلهشناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، با وجود اینکه مقامات عالیرتبه به وخامت بحران اذعان دارند، نبود عزم مدیریتی جدی برای اجرای اقدامات عملی، مانع اصلی پیشرفت است، افزود: فرهنگسازی رسانهای گام مثبتی بوده، اما نیاز به اقدامات اجرایی پایدار وجود دارد.
۴۰ سانتیمترفرونشست زمین در سال
بیت اللهی در پاسخ به پرسشی درباره میزان خطرفرونشست ها در کشور، گفت: با توجه به شرایط حادی که داریم، حدود ۱۰ درصد مساحت کشور در محدودههای فرونشستی قرار دارد. البته اعداد فرونشست در ایران متفاوت است، از یکی دو سانتیمتر تا ۴۰ سانتیمتر در سال. نکته مهم این است که این ۱۰ درصد، عدد کمی به نظر نمیرسد.
رئیس بخش زلزلهشناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، با مقایسه این آمار با مساحت شهرها، افزود: اگر این ۱۰ درصد را با کل مساحت شهرها که کمتر از یک درصد مساحت کشور است، مقایسه کنیم، متوجه میشویم که این ۱۰ درصد، اراضی حاصلخیز، دشتها و مناطق آباد ما هستند. کویرها و کوهستانها دچار فرونشست نمیشوند و جمعیت زیادی هم در آن ها ساکن نیست.
وی در ادامه بازهم تاکید کرد که حدود ۱۰ درصد از مساحت ایران، که بیشتر شامل اراضی حاصلخیز و مناطق آباد است، در معرض پدیده فرونشست قرار دارد. این در حالی است که میزان فرونشست سالانه در کشور از ۱ تا ۴۰ سانتیمتر متغیر است. مقایسه این ۱۰ درصد با کمتر از یک درصد مساحت کشور که به شهرها اختصاص دارد، اهمیت خطر را بیش از پیش نمایان میسازد، چرا که مناطق مسکونی و حیاتی کشور در کانون این تهدید قرار گرفتهاند.
این مقام مسئول در تشریح ماهیت پدیده فرونشست زمین افزود: اتفاقاً بیشترین جمعیت و بزرگترین پهنههای فرونشست، زیر شهرهای بزرگی مثل اصفهان، مشهد، تهران، شیراز و شهرهای دیگر قرار دارند. بنابراین، آن زمینهای مرغوب و حاصلخیز دشتگون ما که توان ذخیره آب و آبادی سرزمین را دارند، متاسفانه زیر این فرونشست قرار گرفتهاند و این مساحت سالانه اضافه میشود.
وی در مورد روند افزایش این پدیده مخرب توضیح داد: فرونشست یک پدیده مستمر و بدون توقف است؛ هر ثانیه، هر دقیقه، هر روز، هر ماه و هر سال در حال شکلگیری است. مثل زلزله نیست که یک بار رخ دهد و متوقف شود.هر چه بیشتر آب از سفرههای زیرزمینی بکشیم، ابعاد این فرونشست بیشتر میشود و وسعت آن افزایش مییابد.
رئیس بخش زلزلهشناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، برای نمونه، به مطالعات خود در جنوب تهران اشاره کرد و گفت: در عرض دو سال پشت سر هم، مساحت پهنه فرونشستی بیش از ۱۰ درصد اضافه شد. البته این عدد متغیر است و به نوع آبخوان، ضخامت آن و عمق لایههای زمین بستگی دارد و یک جواب یکسان برای همه مناطق ندارد. مثلاً در اصفهان، در عرض پنج سال، ۳۰ درصد مساحت پهنه فرونشستی اضافه شده است. اما در کل، روند، روند رو به توسعه و گسترش است.
نظر شما