در حالی که کاخ سفید معامله ۱۴ میلیارد دلاری واگذاری عملیات تیک‌تاک (شعبه آمریکا) در ایالات متحده را به عنوان «پیروزی بزرگ برای امنیت ملی» جشن می‌گیرد، منتقدان آن را ابزاری برای تشدید سلطه دولت آمریکا و تسلط بیشتر نهادهای اطلاعاتی بر جامعه آمریکا و سرکوب روایت‌های مخالف می‌دانند. به گزارش وب‌سایت رسمی کاخ‌سفید، این معامله که توسط فرمان اجرایی دونالد ترامپ امضا شد، ۸۰درصد سهام تیک‌تاک در آمریکا را از کنترل شرکت چینی بایت‌دنس خارج کرده و به کنسرسیومی آمریکایی-خاورمیانه‌ای می‌سپارد. اما آیا این اقدام واقعاً برای حفاظت از داده‌هاست یا بخشی از راهبرد گسترده‌تر برای تمرکز قدرت رسانه‌ای و نظارت توتالیتر بر کاربران؟

پایانی بر یک فشار پنج‌ساله از سوی هر دو حزب آمریکا

دعوای تیک‌تاک با دولت آمریکا ریشه‌ای عمیق دارد و نشان‌دهنده تلاش‌های مداوم واشنگتن برای سلطه بر سکوهای دیجیتال است. بنا بر گزارش ان‌بی‌سی نیوز، این ماجرا از سال ۲۰۲۰ آغاز شد، زمانی که ترامپ فرمانی اجرایی صادر کرد تا این برنامه را ممنوع کند مگر اینکه بایت‌دنس آن را طی ۴۵ روز بفروشد؛ تلاشی که توسط دادگاه‌ها بلوکه شد، اما نگرانی‌های ادعایی درباره دسترسی دولت چین به داده‌های کاربران آمریکایی را زنده نگه داشت. دولت بایدن این فشار را ادامه داد و در آوریل ۲۰۲۴، کنگره قانونی تصویب کرد که بایت‌دنس را ملزم به فروش بخش آمریکایی تیک‌تاک طی ۲۷۰ روز می‌کرد، وگرنه با ممنوعیت کامل تا ۱۹ ژانویه ۲۰۲۵ روبه‌رو می‌شد. به گزارش پالتیکو، بایت‌دنس این قانون را در دادگاه به چالش کشید، اما دیوان عالی در دسامبر ۲۰۲۴ آن را تأیید و ادعا کرد تیک‌تاک در آمریکا باید از کنترل چین خارج شود.
این سابقه، براساس گزارش رادیو ملی آمریکا NPR، الگویی از تلاش‌های دوحزبی برای محدود کردن نفوذ یک قدرت خارجی یعنی چین در فضای مجازی آمریکا را نشان می‌دهد، اما منتقدان، آن را بیشتر بهانه‌ای برای کنترل داخلی می‌دانند؛ جایی که ترامپ در دوره اول خود نتوانست ممنوعیت را اجرا کند، اما حالا با بازگشت به قدرت، معامله را به نفع متحدان رسانه‌ای خود مهندسی کرده، بدون اجرای کامل قانون و ممنوعیت تیک‌تاک. کارشناسان حقوق دیجیتال، این رویکرد را غیرقانونی و اخاذی توصیف کرده‌اند، زیرا مرز میان امنیت ملی و منافع شخصی را محو می‌کند و به دولت اجازه می‌دهد بر محتوای دیجیتال نظارت کامل داشته باشد.

تمرکز قدرت در دستان سرمایه‌داران نزدیک به قدرت

بنا بر گزارش سی‌ان‌بی‌سی، طبق فرمان اجرایی ترامپ، بایت‌دنس کمتر از ۲۰درصد سهام را حفظ می‌کند و الگوریتم قدرتمند تیک‌تاک – که راز موفقیت آن در پیشنهاد
محتواست – به شرکت جدیدی لایسنس داده می‌شود که توسط یک سرمایه‌گذار یهودی که اتفاقاً مالک شرکت‌هایی مانند اوراکل، سیلور لیک و صندوق ام‌جی‌ایکس است، کنترل خواهد شد. به گزارش نیویورک تایمز، لری الیسون، بنیان‌گذار اوراکل با ثروت بیش از ۱۵۰میلیارد دلار، در این زمینه نقش کلیدی دارد، کسی که همواره از ایده «نظارت دائمی بر شهروندان» دفاع می‌کند و حالا مالک سی‌بی‌اس نیوز است و در حال خرید سی‌ان‌ان. این کنسرسیوم همچنین شامل خانواده مرداک (دیگر یهودیانی که فاکس‌نیوز را در اختیار دارند)، اندرسن هورویتز، KKR و جنرال آتلانتیک می‌شود. به‌عبارتی تیک‌تاک اکنون به کنسرسیومی رسیده که رسانه‌های هر دو حزب اصلی آمریکا یعنی سی‌ان‌ان دموکرات و فاکس‌نیوز جمهوری‌خواه را اداره می‌کنند.
معاون رئیس‌جمهور، جی‌دی ونس ارزش شرکت جدید را ۱۴میلیارد دلار اعلام کرد که بسیار کمتر از ارزش واقعی تیک‌تاک (حدود ۵۰میلیارد دلار) است. لاوفیر در همین زمینه گزارش داده معامله ۱۲۰ روز فرصت دارد تا نهایی شود، اما منتقدان، آن را تکان‌دهنده می‌دانند، زیرا دولت آمریکا هزینه‌ای چند میلیارد دلاری از سرمایه‌گذاران دریافت می‌کند، چیزی که کارشناسان قضایی آن را اخاذی می‌نامند.

سلطه بر فعالیت‌های مجازی و سرکوب روایت‌های مخالف

این واگذاری نه تنها نفوذ چین را کاهش می‌دهد، بلکه قدرت را در دستان سرمایه‌دارانی متمرکز می‌کند که سابقه حمایت از نظارت و کنترل محتوا دارند. بی‌بی‌سی دراین‌باره گزارش داده ترامپ معامله را «انجام‌شده» توصیف کرده، اما جزئیات هنوز توسط چین یا بایت‌دنس تأیید نشده و این نبود شفافیت، نگرانی‌ها را افزایش می‌دهد. منتقدان حقوق دیجیتال، از جمله در گزارش رادیو ملی آمریکا، این معامله را یک فروش اجباری می‌دانند که استقلال محتوا را تهدید می‌کند و حریم خصوصی ۱۷۰ میلیون کاربر آمریکایی را به خطر می‌اندازد.
نگرانی‌ها درباره محتوای طرفداران مباحثی مانند آزادی بیان و حقوق بشر و حتی فلسطین افزایش یافته؛ به‌ویژه که مالکان اصلی این برنامه قرار است دو یهودی صهیونیست‌دوست باشند. تیک‌تاک پیش از این به دلیل محتوای دوستداران فلسطین مورد خشم واشنگتن قرار گرفته بود. حالا با مالکیت جدید که برخی سهامدارانش، مانند خانواده مرداک حامیان سرسخت سیاست‌های افراطی نتانیاهو هستند، احتمال سانسور بیشتر و حتی پیگیری شهروندان آمریکایی وجود دارد. این بخشی از الگوی گسترده‌تر سلطه آمریکا بر فضای مجازی است: از فشار بر پلتفرم‌ها برای حذف محتوای به‌اصطلاح «نامطلوب» تا تمرکز رسانه‌ها در دستان افراد معدود مانند الیسون که می‌تواند به سیستم «امتیاز اعتباری اجتماعی» و نظارت توتالیتر منجر شود. منتقدان هشدار می‌دهند این معامله نه تنها چین را حذف می‌کند، بلکه کنترل روایت‌ها را هم به وال‌استریت و کاخ‌سفید منتقل می‌کند.

خوشحالی در قدرت، نگرانی در جامعه

کاخ سفید معامله را «نجات تیک‌تاک از خاموشی» توصیف کرده و ترامپ گفته است: «ما امنیت ملی را حفظ کردیم» اما کاربران فعال در این برنامه از ترس تغییرات آینده، حساب‌های خود را می‌فروشند. هرچند با ۱۷۰ میلیون کاربر، تیک‌تاک همچنان قدرتمند بوده، اما آینده آن تحت کنترل جدید نامعلوم است.
آیا این واگذاری واقعاً «آمریکایی‌سازی» است یا فقط انتقال سلطه از شرق به غرب؟ در حالی که معامله پیش می‌رود، نظارت بر اجرای آن – به ویژه الگوریتم و داده‌ها – حیاتی خواهد بود. برای کاربران، این یعنی ادامه محتواسازی، اما با احتیاط بیشتر درزمینه سایه‌های سیاسی که حالا سنگین‌تر شده‌اند.