خبرگزاریهای ترکیه دیروز گزارش دادند داراییهای مرتبط با برنامه هستهای ایران در این کشور توقیف شده است؛ اقدامی که به گفته منابع خبری، با فرمان مستقیم رجب طیب اردوغان، رئیسجمهوری ترکیه انجام شده و افراد و نهادهای مرتبط با برنامه هستهای ایران را هدف قرار داده است. مقامات ترکیه چهارشنبه اعلام کردند در چارچوب فشارهای بینالمللی علیه برنامه هستهای کشورمان، دارایی شماری از افراد و نهادهای ایرانی از جمله سازمان انرژی اتمی، برخی بانکها و شرکتهای فعال در حوزه اورانیوم، کشتیرانی و انرژی مسدود شده است.خبرگزاریها گزارش دادند به دنبال بازگشت تحریمهای غیرقانونی بینالمللی علیه ایران، ترکیه اموال، داراییها و حسابهای ۲۰ فرد و ۱۸ نهاد ایرانی را بلوکه کرده است. در میان نهادهای تحریمی، سازمان انرژی اتمی، بانک سپه و بانک سپه بینالمللی قرار دارند. از جمله شرکتهای ایرانی که داراییهایشان مسدود شده میتوان به مرکز تحقیقات و تولید سوخت هستهای اصفهان، مرکز فناوری هستهای اصفهان، شرکت کشتیرانی ایران و هند، شرکت جابر بن حیان، مرکز تحقیقات هستهای کرج و خطوط کشتیرانی جنوب اشاره کرد. به نظر میرسد این تحولات بار دیگر نشاندهنده فشارهای خارجی بر برنامه هستهای ایران و تلاش برخی دولتها برای تحت فشار قرار دادن کشورمان از طریق ابزارهای مالی و اقتصادی است و پرسشهایی جدی درباره دلایل پیشتازی ترکیه در اعمال تحریمهای جدید را مطرح میکند.
اقدام غیرقابل قبول و بدون منطق
حسن قشقاوی، سخنگوی پیشین وزارت خارجه در گفتوگو با خبرگزاری قدس درباره اخباری مبنی بر توقیف داراییهای مرتبط با برنامه هستهای ایران در ترکیه، تأکید کرد: در حال حاضر اطلاعات دقیقی در این زمینه ندارم؛ چراکه سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران این خبر را تکذیب کرده است، بنابراین نمیتوانم درباره ابعاد این تحریمها اظهار نظر کنم و لازم است روزهای آینده از مراجع ذیربط پرسوجو شده تا واقعیت مشخص شود.
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با انتقاد از سیاستهای ترکیه نسبت به ایران خاطرنشان کرد: متأسفانه حسن همجواری و روابط منطقی با ایران از سوی ترکیه رعایت نشده است. فشارهایی که مطرح میشود عمدتاً در راستای حمایت از رژیم صهیونیستی است و هیچ توجیه منطقی ندارد.
وی با اشاره به سابقه همکاریهای مالی و اقتصادی میان جمهوری اسلامی ایران و ترکیه در سالهای گذشته، گفت: ایران حجم قابل توجهی روابط مالی با ترکیه داشت، حتی در شرایط تحریم و فشارهای بینالمللی، اما اگر چنین اقدامی از سوی همسایه مسلمان ما صورت گرفته باشد، غیر قابل قبول است.
سخنگوی پیشین وزارت خارجه در توضیح راهکار مقابله با اقدامهای ترکیه، پیشنهاد تشکیل «اتحادیهای از کشورهای تحریمی» را مطرح کرد و افزود: کشورهایی که تحت تحریمهای مشابه قرار دارند میتوانند با همکاری و تبادل اقتصادی، فضای فشارهای خارجی را بشکنند.
قشقاوی در بخش دیگری از صحبتهای خود به موضوع تأثیر روانی تحریمها بر بازار ارز اشاره کرد و معتقد است: برخی مشکلات اقتصادی ناشی از تحریمها بدون تردید روانی است. برخی رسانهها نیز با دامن زدن به این جو، واقعیتهای اقتصادی را مخدوش میکنند. برای مثال، هیچ دلیل اقتصادی منطقی برای افزایش ناگهانی نرخ ارز وجود ندارد، زیرا شاخصهای اقتصادی ما تغییر نکرده است.وی تصریح کرد: شفافسازی و پیگیری دقیق ابعاد این اقدامهای ترکیه ضروری است تا هم افکار عمومی و هم سیاستگذاران داخلی تصویر روشنی از واقعیت داشته باشند.
سیاست نوسانی ترکیه در قبال ایران
دکتر رضا عابدی گناباد، کارشناس مسائل ترکیه در گفتوگو با قدس درباره تحریمهای اعمال شده از سوی ترکیه علیه برخی شرکتها و افراد ایرانی، گفت: همزمان با توافق اخیر اردوغان در واشنگتن با ترامپ، ترکیه متعهد شد در تحریمهای ایران با آمریکا همکاری کند و فشارها را علیه کشورمان افزایش دهد. این رفتار نشان میدهد دولت ترکیه هیچ گاه قابل اعتماد نبوده و همواره در راستای منافع ملی خود عمل کرده است.
این استادیار گروه حقوق و علوم سیاسی دانشگاه معتقد است: اگر ترکیه بخواهد چنین اقدامی را اجرا کند، سرمایههای خارجی به ویژه سرمایهگذاران ایرانی و سایر ثروتمندان منطقه، به سرعت این کشور را ترک خواهند کرد و این برای اقتصاد ترکیه زیانآور خواهد بود.
وی با اشاره به سیاست نوسانی ترکیه در روابط با ایران و منطقه گفت: سیاست ترکیه از دوره اردوغان در مقابل ایران و فلسطین پاندولی بوده و این کشور همواره منافع و مصالح خود را دنبال کرده است. نمونه اخیر آن، توافق اقتصادی و نظامی ترکیه با آمریکا پس از حمله به قطر و تنشهای منطقهای بود که شامل قراردادهایی افزون بر ۹۰ میلیارد دلار میشود.
او تصریح کرد: همزمان با این توافقها، ترکیه متعهد شد در تحریمهای ایران با آمریکا همکاری کند و فشارها را علیه کشورمان افزایش دهد. این رفتار نشان میدهد دولت ترکیه هیچ گاه قابل اعتماد نبوده و همواره در راستای منافع ملی خود عمل کرده است.
این کارشناس مسائل ترکیه اظهار کرد: تجربه گذشته از جمله پرونده رضا ضراب و جریمه ۳۶ میلیارد دلاری بانک ترکیه نشان میدهد این کشور در مواجهه با فشارهای بینالمللی و اقتصادی، ابتدا منافع خود را اولویت قرار میدهد و دیر یا زود با عواقب آن نیز مواجه خواهد شد.
عابدی گناباد افزود: ترکیه در سالهای گذشته نشان داده برخلاف منافع ملی ایران و همسایگان عمل میکند. بنابراین لازم است ایران با درک واقعیتهای عملی، سیاستهای خود در تعامل با آنکارا را بازنگری کرده و از ظرفیتهای اقتصادی و سیاسی خود در سطح منطقهای و جهانی بهره ببرد.
چرخش ترکیه به سوی غرب
دکتر احسان موحدیان، کارشناس مسائل ترکیه در گفتوگو با قدس درباره اخبار انتشار یافته مبنی بر توقیف داراییهای مرتبط با برنامه هستهای ایران در آنکارا گفت: خبر صحت دارد و تعدادی از اشخاص و نهادها تحریم شدهاند؛ چراکه از ترکیه غیر از این هم انتظار نمیرفت. ترکیه اکنون مسیر بازی خود را انتخاب کرده و به سمت غرب چرخش کرده است.
وی تصریح کرد: اگر تصور میشد ترکیه مدتی سیاست حفظ تعادل میان شرق و غرب را دنبال کند، اکنون با تشدید تنش میان چین و روسیه از یک سو و آمریکا و اروپا از سوی دیگر، احتمال حفظ این توازن روز به روز کمتر شده و آنکارا انتخاب خود را به نفع غرب انجام داده است.
این کارشناس مسائل ترکیه معتقد است: ترکیه امیدوار است در ازای این چرخش، در حوزههای هستهای، نظامی و تبدیل شدن به هاب انتقال انرژی و کالا از شرق به غرب امتیازات سیاسی و اقتصادی کسب کند؛ از این رو تحریم نهادهای مرتبط با برنامه هستهای و محدودسازی برخی روابط مالی دور از انتظار نیست.
موحدیان با اشاره به پیامدهای این تصمیم بر عرصه انرژی تأکید کرد: ترکیه به دنبال رقابت با ایران در حوزه انرژی است؛ ممکن است گاز ایران را با قیمت پایین خریداری و سپس صادر کند و همزمان با واردات (ال-ان-جی) از آمریکا در حجم بالا، اتکای خود به انرژی ایران را کاهش دهد؛ امری که دست آنکارا را در نقشآفرینی ضدایرانی بازتر خواهد کرد.
وی تصریح کرد: این روند زنگ خطر را برای ما به صدا درمیآورد؛ زیرا در صورت تشدید تقابل میان ایران و رژیم صهیونیستی، احتمال دارد ترکیه بیش از گذشته با تلآویو همکاری کند و ظرفیتهای ناتو در خاک ترکیه نیز برای ردیابی و ردگیری سامانههای ایران مورد بهرهبرداری قرار گیرد.
او اظهار کرد: در چنین فضایی ایران باید فعالانه ظرفیتهای همکاری با روسیه و چین را پررنگتر کرده و همزمان در سیاستهای خود نسبت به ترکیه بازنگری کند تا آسیبپذیریها کاهش یابد.
این کارشناس مسائل ترکیه درباره راهکارهای عملی ایران در برابر ترکیه، گفت: شاید لازم باشد برخی امتیازات تجاری و معافیتها که در روابط با ترکیه اعمال میکنیم بازبینی شود. به عنوان مثال میتوان معافیتهای سوختی یا تعرفهای را مورد بازنگری قرار داد تا پیام روشنی مبنی بر نارضایتی تهران ارسال شود.
موحدیان افزود: در کنار اقدامهای هدفمند اقتصادی، باید به شهروندان هشدار داد در شرایط فعلی ضرورتی برای خرید ملک یا صرف هزینههای تفریحی و ریختن ارز در کشورهایی که رفتار خصمانه اتخاذ میکنند وجود ندارد؛ اما در عین حال واکنشهای تند و احساسی که مسیر ترانزیت و منافع تجاری ایران را به کلی مسدود کند نیز عاقلانه نیست.
اولویتبندی ترکیه روشن شد
محمود واثق، کارشناس مسائل دفاعی و امنیتی در گفتوگو با قدس با اشاره به همزمانی سفر وزیر دفاع کشورمان به آنکارا و اعمال تحریمهای هستهای ترکیه علیه ایران، گفت: هدف از سفر آقای نصرزاده به ترکیه، تعریف مناسبات امنیتی و تفاهمنامههای مرزی و ایجاد گرایش و همگرایی نزدیکتر با آنکارا بود، اما با توجه به سیاستهای کلی ترکیه، بعید است این توافقها در همه شرایط قابل اتکا باشد.
وی تصریح کرد: در عین حال، اقدام ترکیه در مسدودسازی حسابها و داراییهای ایرانیها و نهادهای کشور، حتی اگر وجوه زیادی در آن حسابها وجود نداشته باشد، اهمیت بالایی دارد و نشاندهنده اولویتبندی منافع ملی بر ارزشهای اخلاقی و اعتقادی است. بنابراین ایران باید سیاستهای خود را بازنگری کرده و هوشیاری بیشتری در تعامل با ترکیه و سایر کشورهای همسایه داشته باشد.
او اظهار کرد: دولت ترکیه با وجود اینکه کشوری مسلمان بوده و مردمش مسلمان هستند، تصمیمهایش را بر اساس منافع ملی و اقتصادی خود اتخاذ میکند. نمونه آن توافق اخیر اردوغان با ترامپ در سازمان ملل برای دریافت امتیازات اقتصادی و نظامی از آمریکاست.
این کارشناس مسائل دفاعی و امنیتی افزود: ترکیه در دو سال اخیر نشان داده منافع اقتصادی آن بر حمایت از فلسطین و مردم غزه اولویت دارد؛ از جمله صادرات کالا به اسرائیل و انتقال نفت آذربایجان از طریق ترکیه به این رژیم. بنابراین تعجبی ندارد که ترکیه در مسئله تحریمهای ایران اقدام به مسدودسازی حسابها و داراییهای برخی نهادها و افراد ایرانی کرده است.
وی تصریح کرد: تجربه برجام و فعالسازی مکانیسم ماشه توسط تروئیکای اروپایی تنها ۴۸ ساعت پس از امضای موافقتنامه با آژانس نشان داد در مناسبات بینالمللی ارزشها و اعتقادات دینی یا اخلاقی نقش تعیینکنندهای ندارند . این وضعیت به ما یادآوری میکند در مناسبات با ترکیه و دیگر کشورهای همسایه و جهان نباید انتظار داشته باشیم همه مانند ایران پایبند به ارزشهای انسانی و اعتقادی باشند. هوشیاری، واقعبینی و سنجش دقیق منافع ملی طرف مقابل باید مبنای سیاستها و توافقها باشد.
او افزود: حجم مراودات اقتصادی ایران با ترکیه قابل قیاس با امتیازاتی که ترکیه از آمریکا و اروپا میگیرد نیست. طبیعی است وقتی ترکیه میتواند از آمریکا و اروپا منافع بیشتری کسب کند، نسبت به ایران تعهد کمتری نشان دهد. در نتیجه هر گونه توافق نظامی یا امنیتی با ترکیه باید با احتیاط و بدون خوشخیالی انجام شود.
این کارشناس مسائل امنیتی معتقد است: همسایهها در مناسبات بینالمللی، منافع خود را اولویت میدهند و جمهوری اسلامی ایران تنها کشوری است که پایبند به ارزشهای اعتقادی، اسلامی و نگرش امتمحور است. از این جهت ما هزینه بیشتری دادهایم، اما دیگران مانند ما عمل نکردهاند و این واقعیت تلخ دنیای سیاست است.
نظر شما