مشهدالرضا(ع) کانون گردهمایی مردانی است که موی خود را در راه خدمت به آستان سیدالشهدا(ع) سپید کردهاند. اما در ورای تجلیل از پیرغلامان، یک حقیقت عمیقتر نهفته است: فرهنگ خدمت، نرمافزاری است که هم در قلب مادری در جبهه مقاومت و هم در دستان پینهبسته خادمی در هیئت، یک هدف را دنبال میکند. چه پیوندی میان صبر زنانه در عقبه استراتژیک نبرد و ایثار مردانه در سنگر شعائر وجود دارد؟
در حاشیه این رویداد مهم بینالمللی با فاطمه گنجی، مسئول امور بانوان اجلاس و مشاور زن و خانواده ستاد کانونهای مساجد کشور، به واکاوی این اکوسیستم خدمت و رسالت آن در اتصال کربلا به قدس پرداختهایم.
این روزها شاهد برگزاری بیست و دومین اجلاس بینالمللی تجلیل از پیرغلامان و خادمان حسینی هستیم. با توجه به فضای معنوی حاکم بر این اجلاس، لطفاً برای ورود به بحث، از نقش بنیادین و چندبعدی بانوان در احیای امر دین بفرمایید که شاید کمتر دیده شده، اما اساس و ریشه همین خدمتی است که آن را تجلیل میکنیم.
بانوان نه تنها نیمی از پیکره جامعه، بلکه محور و کانون اصلی تربیت نسل و انتقال ارزشها هستند و نقش ایشان در احیای دین، چندبُعدی و بیبدیل است. این نقشآفرینی از کانون خانواده آغاز میشود، جایی که زن به عنوان اولین و مؤثرترین مدرس معارف دینی، با پرورش فرزندانی مؤمن و متخلق، پایههای جامعه را استوار میسازد؛ جایگاهی آنچنان رفیع که پیامبر اکرم(ص) آن را با حدیث شریف «الجَنَّةُ تَحْتَ أَقْدَامِ الأُمَّهَات» بهشت زیر پای مادران است؛ توصیف فرمودهاند. اما این نقش به کانون خانواده محدود نمیشود و به عرصه علم و فرهنگ نیز گسترش مییابد؛ چرا که بانوان میتوانند با فراگیری علوم دینی و فعالیت به عنوان مبلغ و پژوهشگر، همچون حضرت فاطمه معصومه(س)، معارف ناب اسلامی را ترویج دهند. این بنیان مستحکم علمی و تربیتی، زمینه را برای حضور مؤثر در عرصه اجتماعی و سیاسی فراهم میآورد؛ جایی که الگوهای جاودانی چون حضرت خدیجه(س) با ایثار خود سنگ بنای اسلام را استوار کردند و حضرت زینب(س) با رساندن پیام عاشورا، اساس حکومت ظلم را به لرزه انداختند. در نهایت، تمام این ابعاد بیرونی، ریشه در یک بعد درونی و معنوی دارد؛ تقوا و عبادت خالصانه بانوان نه تنها موجب کمال فردی آنان میشود، بلکه برکت وجودیشان را به عنوان یک پشتوانه قدرتمند معنوی به کل جامعه هدیه میدهد.
مفهوم آرامشبخشی زن چه تمایز بنیادینی با انفعال دارد و این آرامش چگونه خود به یک کنش فعال و راهبردی در میدان مبارزه تبدیل میشود؟
رهبر معظم انقلاب تعابیر عمیق و پرمحتوایی در مورد خلقت زن دارند و تأکید میکنند وجود زن، مایه آرامش برای بشریت است. این بیان، دو مفهوم کلیدی را دربردارد: نخست، کرامت ذاتی زن و دوم، کارکرد اصیل او. نقش زن در خانواده، جامعه و کل نظام هستی، آرامشبخشی است؛ همانطور که قرآن کریم در سوره روم، آیه ۲۱ به این حقیقت اشاره میفرماید.
با توجه به رسالت خطیر ستایشگران و سخنوران، اجلاس امسال چه محوریت و پیام ویژهای را برای ایشان، بهخصوص با توجه به ایام فاطمیه و رویدادهای اخیر، ترسیم میکند؟
ستایشگران و سخنوران به عنوان میراثداران پیامبران، رسالت خطیری در زنده نگه داشتن دین بر عهده دارند. در اجلاس امسال که در ایام فاطمیه و سالروز وفات حضرت امالبنین(س) برگزار میشود، با تأکید بر منویات رهبر معظم انقلاب، از همه هیئتها، سخنوران، ستایشگران و شاعران آیینی خواسته شده محوریت برنامههای خود را بر «خلقت عظیم» و «حماسه فاطمی» متمرکز کنند. این تأکید بیدلیل نیست؛ چرا که این اجلاس در زمانی برگزار میشود که امت ما ثابت کرده نسل فاطمی و حسینی است و مقاومت اخیر در منطقه، دنیا را از تجلی قدرت الهی و مکتب اهلبیت(ع) متحیر ساخته است.
تمرکز بر حماسه فاطمی در شرایط کنونی، از جامعه ستایشگران چه کنش مشخصی را طلب میکند؟ آیا هدف، تغییر در محتوای اشعار است یا تغییر در رویکرد روایتگری و اتصال آن به مسائل روز؟
در این مقاومت، مادران به عنوان وارثان حقیقی حضرت امالبنین(س)، نقش «اُمّ الْجَبَّارِین» (مادر پسران سلحشور) را ایفا کردند. آنان همانند آن بانوی بزرگوار، با آگاهی و عشق، فرزندان خود را برای دفاع از حریم دین و عزت به میدان فرستادند و با کلامی مشابه «اِذهَبْ أَنْتَ وَ أَخُوکَ فَکُونا لِأَبِیکَ بِالْمَکانِ» (برو تو و برادرت، به جای پدرتان در رکاب امامتان بایستید)، مشوق فرزندانشان بودند و ثابت کردند فرزندداری در مکتب اهلبیت(ع)، اهدای فرزند به آرمان است. این ایثار، ریشه در تربیتی عمیق داشت؛ این مادران در خانههایشان یاران حسین(ع) پرورش داده و به فرزندان خود آموخته بودند مرگ با عزت، بهتر از زندگی با ذلت است؛ همان درس حضرت زهرا(س) که فرمود: «ما عِدَّتُنَا الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ»(سلاح ما، خدای عزیز و جبار است). همزمان، این مادران همچون حضرت زینب کبری(س)، با دعا و ذکر، به سربازان خط مقدم معنویت و نگهبانان ایمان در توفان مصیبت تبدیل شدند. در کنار این مادران، همسران رزمندگان نیز بازتابی از صبر حضرت رباب(س) و حضرت لیلا(س) بودند. آنان با تشویق همسران خود به جهاد و تبدیل خانه به پادگانی معنوی، یاوران حقیقی مجاهدان بودند و هنگام دریافت خبر شهادت، به جای شکوه، با ذکر «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ» و تأسی به حضرت لیلا(س)، آرمان شهادت را پاس داشتند. علاوه بر این، در نبود مردان، این همسران بودند که با قدرت و استواری، به عنوان مدیران خانههای بیسرپرست، کانون خانواده را حفظ کرده و تداوم نسل مقاومت را تضمین کردند. این ایثارگریهای فردی، در نهایت به یک حماسه جمعی منجر شد که خودِ این جنگ سرنوشتساز را به مثابه احیای امر دین و رسالت اهلبیت(ع) بدل کرد. در وهله نخست، این جنگ گفتمان «هیهات منا الذلة» امام حسین(ع) را احیا و ثابت کرد ملتی کوچک اما باایمان میتواند در مقابل قدرتمندترین ارتشها بایستد. همچنین، این واقعه تجلی عملی وعده الهی «نَصْرٌ مِنَ اللَّهِ وَ فَتْحٌ قَرِیبٌ»(سوره صف، آیه ۱۳) و مصداق عینی «إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ یَنْصُرْکُمْ» (سوره محمد، آیه ۷) بود. مهمتر از همه، این مقاومت، یاد عاشورا را در عصر حاضر زنده کرد و نشان داد عاشورا یک الگوی همیشگی برای مبارزه با ظلم است.
در حقیقت، مادران و همسران جبهه مقاومت ثابت کردند قیام برای خدا تنها به میدان نبرد محدود نمیشود و پیروزی بدون حفظ جبهه داخلی توسط زنان باایمان میسر نیست. آنان با نقشآفرینی خود، خط رسالت اهلبیت(ع) را تداوم بخشیدند، الگویی عملی از «زن تراز اسلام ناب» را به نمایش گذاشتند و اثبات کردند احیای امر دین، بدون ایثار و صبر زنانی که عاشقانه عزیزان خود را تقدیم میکنند، ممکن نیست. اینان همان «حَمَلَةَ الْقُرْآنِ» و «حَمَلَةَ الرَّایَةِ الزَّکِیَّة» یعنی حاملان پرچم پاک در عصر حاضر هستند که دین خدا را با خون و عشق خود، جاری و زنده نگه میدارند.
این فرهنگ عمیق خدمت و پرچمداری که در نقش بانوان مقاومت دیدیم، به شکل سازمانیافتهتری در قالب «خادمان و پیرغلامان» نیز تجلی مییابد. نقش عملی و ملموس این عزیزان در زنده نگه داشتن فرهنگ فاطمی و حسینی چیست؟
این عزیزان، مجاهدان عرصه عشق و خدمت هستند؛ سربازانی که نه با سلاح، که با خدمت به آرمانهای اهلبیت(ع) میجنگند و خدمتشان در هیئتها، تکایا و مساجد، همچون خونی تازه در کالبد جامعه جاری میشود. جایگاه رفیع این خدمت در کلام پیامبر اکرم(ص) تجلی مییابد که فرمودند: «مَنْ خَدَمَ قَوْمًا فَهُوَ سَیِّدُهُمْ»(هر که گروهی را خدمت کند، آقای ایشان است). آنان حلقه اتصال مردم با اهلبیت(ع) هستند و با برپایی مراسم، اطعام و خدمترسانی همهجانبه، پیوند عاطفی و معنوی مردم را مستحکم میکنند. وجودشان در جامعه، خود نماد و یادآور فرهنگ عاشورایی است و سادهزیستی و ایثارشان، ترجمان عملی سیره فاطمی و حسینی. در حقیقت، این خادمان، مجسمههای زنده تعظیم شعائر الهی هستند و مصداق بارز آیه شریفه «وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَی الْقُلُوبِ»(سوره حج، آیه ۳۲) به شمار میروند. در نهایت باید گفت ترویج شعائر فاطمی و حسینی تنها با سخنرانی ممکن نیست؛ این خادمان هستند که با عمل خود مفاهیمی چون ایثار، صبر و استقامت را زنده نگه میدارند و مروجان عملی این مکتب محسوب میشوند.
فراتر از تجلیل صرف، اجلاس بینالمللی پیرغلامان چه نقش راهبردی و کارکردی در این اکوسیستم خدمتگزاری ایفا میکند؟
تشکیل چنین اجلاسهایی یک حرکت استراتژیک و بسیار ارزشمند در راستای احیای دین است. این رویداد در وهله اول، به شناسایی و قدردانی از الگوهای گمنام میپردازد؛ خادمانی که در انزوا به سر میبرند، از طریق این اجلاس به عنوان سرمایههای معنوی جامعه به همگان معرفی میشوند. علاوه بر این، اجلاس محفلی برای انتقال تجربیات موفق خدمتگزاری از اقصی نقاط جهان است تا این دانش گرانقدر به نسل جوان منتقل شود. دیدار خادمان از کشورهای مختلف با یکدیگر، با ایجاد احساس تعلق به یک امت واحد، روحیه آنان را تقویت کرده و بر پایداریشان در مسیر خدمت میافزاید. البته این گردهمایی تنها برای قدردانی نیست، بلکه با برگزاری کارگاههای آموزشی، به دنبال ارتقای معرفتی و تبیین فلسفه عمیق شعائر برای خادمان است، چرا که یک خادم آگاه تأثیری به مراتب بیشتر دارد. در نهایت، هدف غایی، ایجاد یک شبکه منسجم جهانی میان خادمان است تا بتوانند در مواقع ضروری مانند اربعین حسینی و حمایت از هیئتهای تازه تأسیس، از ظرفیت یکدیگر بهرهمند شوند.
با توجه به اینکه شما مسئولیت امور بانوان همین اجلاس را نیز بر عهده دارید، این رویداد چگونه میتواند فراتر از یک تجلیل صرف، به یک اتاق فکر راهبردی برای شبکهسازی جهانی خادمان حسینی و از همه مهمتر، انتقال این فرهنگ خدمت به نسل جوان، بهویژه دختران و بانوانی که آیندهسازان این فرهنگ هستند، تبدیل شود؟ چه خروجی عملی و ملموسی از اجلاس امروز برای این هدف انتظار میرود؟
خادمان و پیرغلامان، ستونهای خیمه ولایت هستند. اگر ستایشگران و سخنوران، «زبان» مکتب اهلبیت(ع) هستند، این خادمان «دست و پای» این مکتباند. ترویج شعائر فاطمی و حسینی در گرو شناخت سیره عملی آن بزرگواران است و این خادمان با زندگی ساده و پرایثار خود، این سیره را به منصه ظهور میرسانند. اجلاس بینالمللی تجلیل از پیرغلامان، در حقیقت قدردانی از مجاهدان گمنام جبهه فرهنگ، سرمایهگذاری بر پایداری حماسه فاطمی و نهضت عاشورا و تبیین عملی این حدیث نورانی است که میفرماید: «کسی که شعائر صابران را گرد آورد، همانند کسی است که شعائر خداوند عزوجل را گرد آورده است». باشد که با قدردانی از این عزیزان، نه تنها دین خود را ادا کنیم، بلکه مشوق نسلهای آینده برای پیوستن به این مسیر باشیم.
نظر شما