در نمایشی که بیش از هر چیز شبیه به یک کمدی سیاه دیپلماتیک بود، رئیس‌جمهور دونالد ترامپ دیروز میزبان ابومحمد الجولانی، رئیس موقت سوریه، در دفتر بیضی‌شکل کاخ سفید بود. همان مردی که تا همین دیروز ۱۰میلیون دلار جایزه برای سرش تعیین شده بود، حالا از در پشتی وارد شد؛ ظاهراً برای اینکه «محرمانگی» حفظ شود، یا شاید برای اینکه کسی عکس یادگاری با «رهبر جدید دمشق» نگیرد و بعداً سؤال نکند چرا؟
ترامپ با همان لحن آشنای معامله‌گر، الجولانی را «رهبری قوی از مکانی سخت» خواند و گفت: «او می‌تواند سوریه را به موفقیت برساند». موفقیت؟ ظاهراً منظور همان موفقیتی است که با بمب‌های بشکه‌ای، اردوگاه‌های آموزشی القاعده و سرکوب اقلیت‌ها بدست آمده؛ اما حالا که نوبت به «بازسازی» رسیده، گذشته فراموش می‌شود. الجولانی هم که انگار در کلاس «بازسازی برند» شرکت کرده، با افتخار عنوان کرد: «من به تمام مراحل زندگی‌ام افتخار می‌کنم». بله، حتی به آن مرحله‌ای که نامش در فهرست تروریستی سازمان ملل و لیست تحت تعقیب‌های همین آمریکا بود. حالا همان لیست، به شکل معجزه‌آسایی پاک شده است.

تحریم‌ها؛ «لغو» روی کاغذ، «ادامه» در عمل

ترامپ با لبخند همیشگی‌اش اعلام کرد تحریم‌های «قانون سزار» برای ۱۸۰ روز دیگر «تعلیق» می‌شود. تعلیق؟ یعنی هنوز لغو نشده، فقط «موقتاً» معلق است. الجولانی از این «گام بزرگ» قدردانی کرد، اما بانک‌های اروپایی هنوز حساب‌های سوریه را مسدود نگه داشته‌اند، شرکت‌های آمریکایی اجازه سرمایه‌گذاری ندارند و حتی کمک‌های بشردوستانه هم با هزار اما و اگر همراه است. در همین حال، الجولانی پیش از دیدار با ترامپ، با مقامات صندوق بین‌المللی پول ملاقات کرد؛ جایی که احتمالاً به او یادآوری شد «بازسازی» بدون لغو واقعی تحریم‌ها، فقط یک شعار قشنگ است. اما چه کسی اهمیت می‌دهد؟ عکس یادگاری که گرفته شد، همین حالا در شبکه‌های اجتماعی در حال چرخیدن است. مردم سوریه هم که در وضعیت اسفناک‌تر از دوران بشار به زیست نامعلوم خود ادامه می‌دهند.

دیروز تروریست، امروز میهمان کاخ سفید

اگر همین الجولانی در سال ۲۰۱۸ بود، احتمالاً پهپاد آمریکایی دنبالش می‌گشت. حالا؟ از در پشتی وارد دفتر بیضوی کاخ سفید می‌شود و نشست خصوصی با رئیس‌جمهور آمریکا برگزار می‌کند. منتقدان می‌گویند این همان «استاندارد دوگانه» آشنای واشنگتن است: اگر با ما باشی، گذشته‌ات پاک می‌شود، حتی اگر جان چندین انسان را گرفته باشی؛ اگر با ما نباشی، حتی یک توییت قدیمی‌ات می‌تواند به «حمایت از تروریسم» تعبیر شود. گروه‌های حقوق بشری هشدار می‌دهند الجولانی همچنان مسئول سرکوب دروزی‌ها، مسیحیان و کردهاست، اما ظاهراً این مسائل «جزئیات فنی» هستند که در مذاکرات «استراتژیک» جایی ندارند.

پیمان ابراهیم؛ جایزه برای فراموش کردن دوستان دیروز

ترامپ، الجولانی را به پیوستن به پیمان ابراهیم دعوت کرد؛ همان پیمانی که قرار است «صلح» بیاورد، اما فقط برای کسانی که حاضرند اشغال فلسطین را بپذیرند و این کشور مظلوم را به حاشیه برانند. الجولانی که با کمک گروه‌های به اصطلاح جهادی – از جمله برخی شاخه‌های حماس - به قدرت رسید، حالا باید همان گروه‌ها را «تروریست» بخواند و از سوریه بیرون کند. چرا؟ چون عادی‌سازی با اسرائیل، به رسمیت شناختن جولان اشغالی و شاید یک عکس یادگاری دیگر در تل‌آویو تنها مراحلی است در مسیر رسیدن به قدرت مطلق و جولانی یک‌کله دارد همه مسیر را برای رسیدن به این هدف می‌دود.
شاید بپرسید پس فلسطینی‌ها چه؟ آن‌ها حالا باید «مسئله‌ای جدا» باشند. اردوگاه‌های یرموک و النیرب که روزی پناهگاه مبارزان فلسطینی بود، حالا قرار است به «اردوگاه‌های بازداشت داعش» تبدیل شوند و مسئولیتشان هم به دوش دولت جدید سوریه بیفتد.

خداحافظی با تهران، سلام به ریاض و واشنگتن

الجولانی رسماً اعلام کرد سوریه دیگر بخشی از «محور مقاومت» نیست. یعنی دیگر نه حزب‌الله، نه حماس، نه حوثی‌ها؛ فقط «ثبات» و «سرمایه‌گذاری». ایران که سال‌ها در سوریه سرمایه‌گذاری کرد، حالا باید نیروهایش را جمع کند و برود. در عوض، عربستان قول سرمایه‌گذاری داده، آمریکا قول «تعلیق تحریم» داده و اسرائیل قول «عدم حمله»؛ البته تا وقتی که الجولانی مطیع و آرام باشد.

از در پشتی تا توییت‌های آتشین

دیدار الجولانی با ترامپ البته حواشی جالبی هم داشت؛ ورود از در پشتی، خروج از در پشتی؛ بدون هیچ کنفرانس خبری و هیچ عکس رسمی. فقط یک توییت از ترامپ: «دیدار عالی با یک رهبر قوی». در همین حال، کاربران شبکه‌های اجتماعی یادآوری می‌کنند الجولانی هنوز با بیش از ۴۰ گروه مسلح در منطقه ارتباط دارد، اما ظاهراً این هم «جزئیات» است.
در نهایت، این دیدار نه یک «نقطه عطف تاریخی» که یک «نمایش دیپلماتیک» بود: جایی که گذشته پاک می‌شود، تحریم‌ها «تعلیق» می‌شوند و «تروریست‌های دیروز» به «شرکای فردا» تبدیل می‌شوند؛ البته تا وقتی که در خط منافع واشنگتن بمانند. پس تکلیف سوریه چه می‌شود؟ شاید روزی بازسازی شود. شاید هم فقط یک عکس دیگر در آلبوم یادگاری «معامله قرن» صهیونیسم جهانی باشد.

خبرنگار: نیک‌پندار