حادثه بیستوهشتم نوامبر در بیتجِن؛ نقطهای دورافتاده در جنوبغرب دمشق، تنها یک درگیری میان نیروهای محلی و واحدهای ارتش اسرائیل نبود؛ این رخداد شکافهایی عمیقتر را در معادلات امنیتی سوریه، رفتار رژیم صهیونیستی و نقش دوگانه آمریکا آشکار کرد. در جغرافیایی که سالهاست میان گروههای مسلح، بازیگران خارجی و قدرتهای منطقهای تقسیم شده، کمینی که نیروهای اسرائیلی در آن گرفتار شدند، زنگ پایان دورهای از آرامش ظاهری را به صدا درآورد.
نیروهای تیپ ۵۵ چترباز اسرائیل که در عملیات معمول «یورش و بازداشت» وارد بیتجِن شده بودند، این بار با مقاومتی غیرمنتظره روبهرو شدند. تیراندازی ساکنان و درگیری تن به تن موجب زخمی شدن دستکم ۶ سرباز و به روایت رسانههای عبری ۱۳ نفر شد؛ رخدادی که در سالهای اخیر مشابه آن دیده نشده بود. در مقابل، ۲۰ سوری؛ از جمله زنان و کودکان بر اثر درگیری و حملات بعدی رژیم صهیونیستی جان باختند.
این حادثه اما معنایی فراتر از یک تقابل مسلحانه دارد. از زمان فروپاشی حکومت پیشین سوریه، جنوب این کشور به فضایی رهاشده تبدیل شد؛ عرصهای که اسرائیل بدون هزینه جدی، عملیات زمینی و هوایی فراوانی در آن اجرا کرده؛ اما بیتجِن نشان داد معادلات پیشین دیگر برقرار نیست و حتی شهرهای کوچک نیز میتوانند به میدانهای مقاومت تازه تبدیل شوند.
روایتهای متضاد تلآویو؛ سرگشتگی پس از شکست
نخستین واکنش اسرائیل، نسبت دادن حمله به «جماعت اسلامی» بود؛ گروهی که حتی محدوده فعالیتش را لبنان اعلام میکند و ارتباطی با جنوب سوریه ندارد. سپس رسانههای اسرائیلی مدعی شدند برخی از مهاجمان، وابسته به استخبارات سوریه بودهاند. تناقض در روایتها، از نگاه تحلیلگران سوری، نه از کشفهای اطلاعاتی؛ بلکه از شوک و سردرگمی تلآویو پس از ناکامی عملیات ناشی میشود.
دمشق نیز مواضعی چندلایه اتخاذ کرد؛ وزارت خارجه حمله رژیم صهیونیستی را محکوم و مقاومت مردم را ستایش کرد؛ اما یکی از روزنامههای دولتی در مطلبی کوتاه که فوراً حذف شد، از یکی از کشتهشدگان به عنوان عضو نیروهای امنیت داخلی نام برد. این ناهماهنگی، گسلهای درونی ساختار سیاسی سوریه و ضعف کنترل دولت مرکزی در جنوب را برجسته کرد.
جنوبِ بیصاحب؛ رقابت همزمان سه قدرت
جنوب سوریه امروز صحنه تداخل چندین قدرت است. اسرائیل در امتداد مرزهای شمالی جولان، تا نزدیکی دمشق پیشروی اطلاعاتی و عملیاتی انجام میدهد. آمریکا نیز بنا بر گزارشهای محلی از جمله گفتههای محمود موالدی، کنترل بخشهایی از حومه دمشق، مسیرهای راهبردی و حتی فرودگاه «بلای» را در دست دارد؛ فرودگاهی که بنا بر همین گزارشها از سوی رژیم صهیونیستی نیز مورد بهرهبرداری قرار میگیرد.
موالدی مدعی است همکاریهایی میان جولانی و تلآویو برای استقرار تجهیزات پدافندی اسرائیل در جنوب وجود دارد. اگرچه این ادعاها قابل راستیآزمایی مستقل نیست؛ اما فضای مبهم و چندپاره جنوب، پذیرای هرگونه سناریو امنیتی شده است.
در چنین شرایطی، حادثه بیتجِن بیش از یک شکست عملیاتی برای رژیم صهیونیستی بود. این رخداد یادآور این واقعیت است که هیچیک از بازیگران؛ نه دمشق، نه تلآویو و نه حتی واشنگتن، کنترل مطلق بر جنوب را ندارند.
ظهور «پلیس خوب» آمریکایی؟
در میان واکنشها، گزارش شبکه ۱۲ اسرائیل به نقل از یک مقام آمریکایی لایه تازهای به این داستان افزود. این مقام ادعا کرده بود واشنگتن از حملات تلآویو در سوریه «راضی نیست» و به نتانیاهو هشدار داده که ادامه این روند میتواند حکومت دمشق را به «دشمن مستقیم اسرائیل» بدل کند.
این ادعا در ظاهر بازتاب نگرانی آمریکا از تشدید تنشهاست؛ اما با واقعیتهای میدانی همخوانی ندارد. حملات رژیم صهیونیستی در جنوب سوریه در سالهای اخیر تقریباً همواره با چراغ سبز و هماهنگی عملیاتی آمریکا انجام شده است. همزمان، واشنگتن خود در مناطق نزدیک به دمشق، از پایگاه «الخلخله» تا مسیرهای ارتباطی سویدا حضور نظامی تثبیت شده دارد.
از این منظر، هشدار آمریکا به اسرائیل بیشتر یادآور تاکتیک شناخته شده «پلیس خوب- پلیس بد» است. رژیم صهیونیستی نقش بازیگر تهاجمی و بیپروا را ایفا میکند و آمریکا در ظاهر، چهرهای مسئولتر و نگران ثبات منطقه را به خود میگیرد. این تقسیم نقش، هم به واشنگتن امکان نفوذ سیاسی بیشتر را داده و هم به تلآویو اجازه میدهد اقدامهای پرخطر خود را در پوشش مخالفت ظاهری آمریکا ادامه دهد.
در واقع اگرچه آمریکا به طور لفظی از افزایش حملات ابراز نارضایتی میکند؛ اما ساختار حضورش در سوریه، از کنترل فرودگاهها تا مسیرهای استراتژیک نشان میدهد واشنگتن همچنان بازیگر محوری در شکلدهی میدان عملیات اسرائیل است.
بیتجِن نقطه عطف یا جرقهای گذرا؟
حادثه بیتجِن نخستین شکست واقعی رژیم صهیونیستی در عملیات زمینی جنوب پس از سالها بود. این رخداد نشان داد محاسبات تلآویو درباره بافت اجتماعی و سیاسی منطقه، با واقعیت میدان همخوانی ندارد و نیز آشکار کرد دولت دمشق از امکان کنترل کامل بر جنوب بیبهره است.
اما مهمتر از همه، بیتجِن پرده از صحنهای برداشت که در آن اسرائیل، آمریکا و بازیگران محلی هر یک در تلاشاند قواعد تازهای بنویسند. در این میان، نقش دوگانه آمریکا بیش از پیش نمایان شده است.
نظر شما