‏بانویی از تبار شجاعت و ادب

تاریخ، شخصیت حضرت فاطمه کلابیه، ملقب به ام‌البنین (س)، را با صفاتی چون فهم، بصیرت و بزرگی روح ثبت کرده است. ایشان، دختر حزام بن خالد، از خاندانی بودند که در شجاعت و اصالت شهره‌ی اعراب بودند. پس از شهادت حضرت فاطمه زهرا (س)، امام علی (ع) از برادر نسب‌شناس خود، عقیل، خواست تا همسری از تباری شجاع برای ایشان بیابد. عقیل در وصف خاندان ام‌البنین گفت: «در میان عرب، شجاع‌تر از خانواده او یافت نمی‌شود.» ادب این بانو از همان بدو ورود به خانه‌ی امیرالمؤمنین (ع) نمایان شد؛ آنجا که خود را نه جانشین حضرت زهرا (س)، بلکه کنیز فرزندان ایشان خواند. او تا آنجا پیش رفت که از امام علی (ع) خواست تا او را «فاطمه» صدا نزند تا مبادا با شنیدن این نام، خاطره مادر بر دل حسنین(ع) و زینبین (س) سنگینی کند و از آن پس، با کنیه‌ی «ام‌البنین» (مادر پسران) نامیده شد. او همواره فرزندان حضرت زهرا(س) را بر چهار پسر خویش—عباس، عبدالله، عثمان و جعفر—مقدم می‌داشت و در روایتی مشهور آمده است که قنداقه‌ی فرزندش عباس را به دور سر امام حسین(ع) چرخاند تا نشان دهد که عباس، فدایی حسین(ع) است.

‏تجلی ایثار در حریم ولایت

اوج ایثار و ولایت‌مداری این شیرزن در واقعه کربلا به ظهور رسید. او چهار فرزند رشید خود را که بزرگ‌ترینشان حضرت ابوالفضل(ع) ۳۴ ساله و کوچک‌ترینشان جعفر ۱۹ ساله بود، به میدان نبرد در راه دفاع از حریم ولایت فرستاد. زمانی که کاروان بازماندگان کربلا به مدینه بازگشت و بشیر خبر شهادت فرزندانش را به او داد، با وجود آنکه قلبش از داغ چهار پسر می‌سوخت، تنها یک سؤال بر لبانش جاری بود: «از حسینم چه خبر؟» این جمله نشان‌دهنده‌ی عمق معرفت و وفاداری او به امام زمان خویش بود. این وفاداری پس از شهادت امام علی (ع) نیز ادامه یافت و ایشان با وجود جایگاه والای خانوادگی، تا پایان عمر با هیچ‌کس دیگری ازدواج نکرد. سرانجام این بانوی بزرگوار در ۱۳ جمادی‌الثانی سال ۶۴ هجری قمری (بنا بر قول مشهور) رحلت کرد و پیکر مطهرش در قبرستان بقیع، در جوار امامان معصوم و فاطمه بنت اسد(س) به خاک سپرده شد تا افتخار همجواری با بزرگان، پاداش دنیوی وفاداری‌اش باشد.

‏سیره نبوی و علوی در تکریم

تکریم خانواده شهدا، سنتی ریشه‌دار در سیره پیامبر خدا(ص) و امیرالمؤمنین (ع) است. هنگامی که جعفر بن ابیطالب در جنگ موته به شهادت رسید و دو دستش را در راه اسلام فدا کرد، پیامبر(ص) شخصاً به خانه او رفتند. اسماء بنت عمیس، همسر جعفر، نقل می‌کند که رسول خدا(ص) فرزندانش را در آغوش کشید، بوسید و گریست و فرمود: «خداوند در برابر دو دست جعفر، دو بال به او عنایت کرده است تا در بهشت پرواز کند.» این تفقد و دلجویی مستقیم، الگویی برای تمام مسلمانان شد. امیرالمؤمنین علی(ع) نیز این سیره را با تمام وجود ادامه داد. ایشان نه تنها در فرمان مشهور خود به مالک اشتر (نامه ۵۳ نهج‌البلاغه) دستور می‌دهد که «همانند پدری دلسوز، کارهای خانواده شهدا را اداره کن تا فقدان عزیزشان را حس نکنند»، بلکه خود نیز به عنوان سرپرست ایتام و بیوه‌زنان شناخته می‌شد. ایشان شبانه برای خانواده‌های شهدا غذا می‌برد و حتی در کارهای خانه به آنان یاری می‌رساند تا غبار یتیمی و تنهایی بر دوششان سنگینی نکند.

‏روزی برای یادآوری ایثار و مقاومت

نام‌گذاری روز وفات حضرت ام‌البنین(س) به عنوان «روز تکریم مادران و همسران شهدا» صرفاً یک مناسبت تقویمی نیست، بلکه نمادی عمیق از پیوند ایثار تاریخی با فداکاری‌های معاصر است. این روز فرصتی است برای تجدید میثاق با ارزش‌هایی که این بانوان بزرگ در جامعه نهادینه کرده‌اند. این روز به ما یادآوری می‌کند که فرهنگ ایثار و شهادت زنده است و رشادت‌های شهیدان هرگز نباید به فراموشی سپرده شود. با پاسداشت صبر و استقامت مادران و همسران شهدا، نقش محوری زنان در حفظ بنیان خانواده و تقویت روحیه مقاومت در جامعه برجسته می‌شود و امید و انگیزه برای نسل‌های آینده در دفاع از ارزش‌ها زنده نگاه داشته می‌شود. این روز، فریادی علیه فراموشی تاریخ و تجلی قدردانی یک ملت از زنانی است که با الگوگیری از ام‌البنین (س)، عزیزترین سرمایه‌های خود را تقدیم کردند.