محور بحث این جلسه، «سرزنش مؤمنان» در شرح فراز «وَ نَعُوذُ بِکَ مِنْ شَمَاتَةِ الْأَعْدَاءِ» بود. ایشان «شماتت» را نوعی بدخواهی قلمداد کرده، آن را باعث آبروریزی و رنجش دیگران دانست و افزود: همه روزی پایشان در چاله می‌رود و مرتکب گناه و خلاف و اشتباهی می‌شوند. در چنین مواقعی انسان نباید آنان را سرزنش کند و دلشان را بشکند. اصلا خود شماتت یعنی خوشحال شدن از اینکه دیگری به چاله افتاده است.

وی در توضیح واژه «اعداء» در این فراز، گفت: دشمنان آدمی دو قسمند؛ یک قسم از آنان غیرمحسوسند و دیگری محسوس. آن که نامحسوس است همان شیطان و نفس آدمی است که همواره با عقل انسان در جنگند. قسم محسوس از نوع انسان است که خود شامل دو دسته است. یک دسته انسان‌هایی هستند که نه تنها با خوب‌ها، بلکه با همه دشمنی دارند. این‌ها همان شیاطین انسی هستند که قرآن فرمود: «مِنَ الجِنَّةِ وَ النّاسِ». دسته دیگر، اطرافیان انسانند که ظاهرشان خیرخواهی و دوستی است، اما درواقع اعمالشان دشمنی است. یکی از مصادیق آنان در قرآن کریم چنین ذکر شده است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِکُمْ وَ أَوْلَادِکُمْ عَدُوًّا لَکُمْ فَاحْذَرُوهُمْ». این آیه خطاب به مؤمنان است. وقتی مؤمن می‌خواهد کار خیری انجام دهد، این افراد او را منع می‌کنند و مثلا باعث می‌شوند از جبهه عقب بماند. در ظاهر، این رفتار از روی دلسوزی است، اما در اصل این دلسوزی هم برای خودشان است.

آیت الله هاشمی علیا در تبیین ریشه دشمنی بین افراد خاطرنشان کرد: دشمنی‌ها در جایی به وجود می‌آید که انسان‌ها به یکدیگر محبت دارند؛ زیرا شیطان در چنین مواضعی دستش باز است و می‌تواند روابط را به‌هم بزند، روابطی چون قوم و خویشی، همسایگی، کاسبی و تجارت مشارکتی یا رقابتی و نظایر آن. تمام عداوت‌ها اسبابی دارد و اسبابش یکی از همین‌هاست.

این استاد اخلاق با استناد به برخی آیات و روایات و سیره اهل بیت (علیهم السلام)، وظیفه امت اسلامی را در مواجهه با چنین موقعیت‌هایی عفو و گذشت و پرهیز از سرزنش یکدیگر عنوان کرد و ادامه داد: اگر انسان دچار مشکلی شد و دیگری او را اذیت و آزار و شماتت کرد، نباید در مقابل سرزنش او، وی را بیازارد؛ چون این هم ظلم است. پیامبر گرامی اسلام (ص) می‌فرماید: «اگر برادر مسلمانت عیبی از تو بداند و به آن تو را سرزنش کند، تو به‌واسطه عیب و گناهی که از او می‌دانی سرزنشش مکن تا برای تو پاداش باشد و بر او گناه». همچنین بر اساس روایات، شخص سرزنش‌کننده، از دنیا نمی‌رود تا خود گرفتار آن عیب و مصیبت شود و خداوند او را در دنیا و آخرت سرزنش خواهد کرد. برادران و خواهران دینی باید خیرخواه یکدیگر باشند، با هم معاشرت و صله داشته، برای رفع حوائج یکدیگر بکوشند و همدیگر را دعا کنند تا وارد بهشت شوند و دماغ شیطان به خاک مالیده شود.