«بورکینافاسو» تا سال۱۹۶۰ مستعمره فرانسه بود و سیاستمداران و دولتمردان فرانسوی هرچه می‌خواستند با این سرزمین و مردمانش انجام می‌دادند. بعد از استقلال این کشور و تغییر نامش به بورکینافاسو بازهم این فرانسوی‌ها بودند که با سرانگشت استعمارگریشان، امور سیاسی، اقتصادی و... این کشور را می‌چرخاندند.
اما بعدها و از دهه۹۰ میلادی به بعد بالاخره اندیشه‌های ضداستعماری هم در این کشور شکل گرفت و قانون اساسی و... تغییر کرد و تا حد زیادی از نفوذ فرانسه کاسته شد. اما کسی فکر نمی‌کرد با رسیدن دوره اینترنت و هوش مصنوعی اوضاع به شکلی دربیاید که سرانگشت فقط یک نفر، در یک گوشه این کشور آفریقایی بتواند از چند هزار کیلومتر دورتر، جو و فضای سیاسی فرانسه را به هم بریزد!

چه اتفاقی افتاده؟

یکشنبه هفته پیش، برای «مکرون» رئیس‌جمهور فرانسه فقط یک روز تعطیل مثل همه تعطیلات هفتگی نبود. او روی گوشی‌اش و لابد در یکی از پیام‌رسان‌ها این پیام را دید: «رئیس‌جمهور عزیز، چه اتفاقی برایتان افتاده؟ خیلی نگرانم!».
این در حالی بود که اتفاق خاصی برای مکرون نیفتاده بود و اصلاً نگران چیزی هم نبود. اما ویدئویی که رئیس‌جمهور یکی از کشورهای آفریقایی همراه پیامش فرستاده بود، مکرون را آشفته کرد. در این ویدئو نیروهای نظامی و مردم پاریس تجمع کرده بودند، بالگردها در آسمان می‌چرخیدند، اوضاع امنیتی به نظر می‌رسید و چند لحظه بعد، گزارشگر «رادیو فرانسه» میکروفن به دست گزارش می‌داد: «گزارش‌های غیررسمی حاکی از وقوع کودتا در فرانسه است؛ کودتایی که گفته می‌شود به رهبری یک نظامی ارشد ناشناس انجام شده و احتمال سقوط حکومت امانوئل مکرون را افزایش داده است. با این حال، مقام‌های رسمی تاکنون حاضر به ارائه اطلاعات شفاف در این خصوص نشده‌اند».
کیفیت و دقت فیلم ارسالی بالا بود و هیچ نقصی هم در ماجرا دیده نمی‌شد.
رئیس‌جمهور به ظاهر کودتازده، پس از حیرت اولیه متوجه شد این تصاویر واقعی نیست و به‌طور کامل با هوش مصنوعی ساخته شده بود. «یورونیوز» می‌نویسد: «مکرون از «فاروس» سامانه رسمی فرانسه برای بررسی و گزارش محتوای غیرقانونی آنلاین، خواست با شرکت متا، مالک شبکه اجتماعی فیس‌بوک، تماس بگیرد تا ویدئو حذف شود. اما این درخواست رد شد؛ چراکه پلتفرم اعلام کرد این محتوا ناقض «قوانین استفاده» از آن نیست».

فقط یک نوجوان

با این حساب رئیس‌جمهور فرانسه که تعطیلات آخر هفته به کامش تلخ شده بود، تصمیم گرفت شخصاً برای حذف ویدئو وارد عمل شود. اما ظاهراً نتوانست به آن سرعتی که فکر می‌کرد اقدام مؤثر و فوری انجام دهد. او دو روز بعد به روزنامه محلی لا پرووانس گفت: «فکر می‌کردم قدرت فشار بیشتری نسبت به دیگران دارم یا دست‌کم وقتی خودم تماس می‌گیرم، ماجرا جدی‌تر گرفته می‌شود، اما حتی این هم کارساز نبود...!».
مکرون این را هم به عنوان گلایه از کاربران فضای مجازی و هوش مصنوعی گفته بود: «این افراد ما را مسخره می‌کنند. برای آرامش فضای عمومی اهمیتی قائل نیستند، به دموکراسی بی‌اعتنا هستند و درنتیجه، ما را در معرض خطر قرار می‌دهند».
تا رئیس جمهور فرانسه متوجه شده و تلاش‌هایش را برای تکذیب و حذف ویدئو شروع کرده، تعداد بازدیدهای این ویدئو جعلی از ۱۲ میلیون بار گذشت. بررسی‌ها نشان می‌داد ویدئو را ابتدا یک حساب کاربری فیس‌بوکی به نام «Islam» منتشر کرده، حسابی که برخلاف عنوان اسلامی‌اش، هیچ محتوای دینی و مذهبی منتشر نمی‌کرد. بررسی‌های بعدی نشان داد مدیر این حساب کاربری یک نوجوان ساکن بورکینافاسو است که از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی درباره کسب درآمد از هوش مصنوعی درآمدزایی می‌کند و حالا به کمک شبکه‌های اجتماعی و هوش مصنوعی، خواب سیاستمداران و رؤسا را آشفته کرده است. بیشتر از یک هفته پس از انتشار اولیه و به راه افتادن جنجال‌های سیاسی و واکنش‌های عمومی، سرانجام این نوجوان تصمیم گرفت ویدئو را حذف کند.

جهش و پرش

«یورونیوز» چند روز پیش نوشت تیم راستی‌آزمایی خود موسوم به «کیوب» را مأمور بررسی بیشتر ماجرا کرده و آن‌ها بارها تلاش کرده‌اند از طریق شماره درج‌شده در حساب فیس‌بوک نوجوان بورکینافاسویی، با این فرد تماس بگیرند، اما تاکنون هیچ پاسخی دریافت نکرده‌اند.
در بخشی از این ویدئو، گویندگان خبری تولیدشده با هوش مصنوعی دیده می‌شوند که میکروفنی با نشان «رادیو بین‌المللی فرانسه» (RFI) در دست دارند؛ رسانه‌ای که بازوی بین‌المللی رادیو دولتی فرانسه محسوب می‌شود.
در بخش‌های دیگر هم میکروفن‌ها دارای نشان «Sora» هستند؛ موضوعی که نشان می‌دهد احتمالاً بخش قابل‌توجهی از این محتوا با استفاده از این فناوری تولید شده است. یعنی مقصر دوم ماجرا هوش مصنوعی است که به یک نوجوان آفریقایی اجازه داده به این شکل مقام‌های کشور استعمارگر سابق را به بازی بگیرد.
Sora ۲، فناوری‌ توسعه‌یافته توسط شرکت اوپن‌ای‌آی (OpenAI) یعنی همان شرکتی است که «چت‌جی‌پی‌تی» را هم عرضه کرده و به کاربران امکان می‌دهد تا با وارد کردن متن، ویدئوهای فوق‌واقع‌گرایانه ۱۰ ثانیه‌ای تولید کنند.
این فناوری که از ماه اکتبر عرضه شده، جنجال‌های زیادی برانگیخته و به گسترش ویدئوهای بسیار پیشرفته که به‌سختی قابل تشخیص هستند، دامن زده است. رونمایی از Sora ۲ در سپتامبر سال جاری انجام شد و بسیاری از رسانه‌های تخصصی و علمی درباره آن نوشتند: «ماجرا فقط ارائه یک به‌روزرسانی برای نسخه قبلی نیست بلکه Sora ۲ نشان‌دهنده یک جهش اساسی در کیفیت ویدئو تولیدشده توسط هوش مصنوعی است و از فناوری آزمایشی به ابزار خلاقانه کاربردی که هر کسی می‌تواند از آن استفاده کند، تبدیل شده است».
آن زمان برخی از کارشناسان هم بودند که از قابلیت جدید انتقاد می‌کردند. آن‌ها معتقد بودند تایپ کردن یک جمله در نرم‌افزار و بلافاصله مشاهده ویدئو به‌شدت واقعی درباره جمله‌ای که نوشته‌اید، محصولی است که فقط تازه‌کاران هوش مصنوعی را متعجب می‌کند، اما آن‌ها که حرفه‌ای این فناوری هستند با دیدن چنین محصولاتی نگران می‌شوند. آن‌ها می‌گویند رسیدن به این حد از کیفیت و واقعی بودن صداها و تصاویر، دیگر پیشرفت محسوب نمی‌شود؛ بلکه یک جهش آنی و عجیب و غریب است که عواقبش بیش از هر چیزی انسان را نگران می‌کند.