پیش دیابت مرحله ای است که در آن بدن در تنظیم قند خون دچار مشکل می‌شود اما هنوز به مرحله دیابت نرسیده است. بسیاری از افراد در این دوره از مشکل خود بی خبرند و این موضوع باعث می‌شود خطر پیشرفت به سمت دیابت افزایش یابد. آمارها نشان می‌دهند درصد بالایی از مبتلایان به پیش دیابت بدون مراقبت مناسب وارد مرحله دیابت می‌شوند. درمان‌های رایج در این زمینه شامل اصلاح سبک زندگی و مصرف دارو است اما هر کدام محدودیت‌هایی دارند. از طرفی بسیاری از پژوهش‌های اخیر نشان داده‌اند که تغییر در باکتری‌های روده می‌تواند بر فرآیندهایی مانند مقاومت به انسولین و تنظیم قند خون اثر بگذارد. این موضوع باعث شده نقش پروبیوتیک ها که به تعادل میکروبی روده کمک می‌کنند مورد توجه جدی قرار گیرد.

پژوهش‌های انجام شده روی مدل‌های حیوانی نشان داده‌اند که پروبیوتیک ها می‌توانند سطح قند خون را کاهش دهند و از افزایش وزن ناشی از اختلالات متابولیک جلوگیری کنند. به عنوان مثال برخی مطالعات روی موش‌های دیابتی نشان داده‌اند مصرف پروبیوتیک مقاومت به انسولین را کاهش می‌دهد و در تنظیم بهتر قند خون نقش دارد. همچنین در مطالعات دیگری مشاهده شده که این باکتری‌های مفید می‌توانند پیشرفت دیابت را کند کنند. با وجود این شواهد، هنوز مشخص نیست در انسان‌ها و به ویژه در مرحله پیش دیابت این ترکیبات چه اندازه تأثیر دارند و آیا می‌توانند روند بیماری را به تأخیر بیندازند یا نه. به همین دلیل انجام پژوهش‌های انسانی ضروری است تا مشخص شود آیا این یافته‌ها در مقیاس بالینی نیز قابل استفاده هستند.

در این راستا سید محمود مطلبی از گروه داخلی دانشکده پزشکی بیمارستان لقمان حکیم وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به همراه چهار پژوهشگر دیگر از همین دانشگاه مطالعه ای بالینی را طراحی و اجرا کردند. هدف آن‌ها بررسی تأثیر یک پروبیوتیک خاص بر برخی شاخص‌های گلیسمی و چربی خون در مبتلایان به پیش دیابت بود.

افراد مبتلا به پیش دیابت که به بیمارستان لقمان ارجاع شده بودند در این تحقیق شرکت کردند. شرکت کنندگان به طور تصادفی به دو گروه تقسیم شدند. یک گروه «مکمل پروبیوتیک بایودایاب» را که محصول یک شرکت دارویی داخلی است همراه با مراقبت‌های استاندارد دریافت کرد و گروه دیگر دارونما گرفت. این روش با عنوان دوسوکور شناخته می‌شود که در آن نه بیماران می‌دانند چه محصولی دریافت می‌کنند و نه پژوهشگران. پس از سه ماه وضعیت بیماران دوباره مورد ارزیابی قرار گرفت تا مشخص شود مصرف پروبیوتیک چه اثری داشته است.

نتایج نشان دادند در گروهی که پروبیوتیک دریافت کرده بود قند خون ناشتا و مقدار هموگلوبین A۱c کاهش معناداری داشت. این دو شاخص از مهم‌ترین معیارهای کنترل قند خون هستند و کاهش آن‌ها معمولاً به معنای بهبود وضعیت متابولیک است. کاهش قند خون ناشتا حدود هفت میلی گرم بر دسی لیتر و کاهش HbA۱c حدود ۰.۳۴ درصد بود. این میزان کاهش از نظر آماری مهم بود اما در شاخص‌های دیگر مانند چربی خون، وزن و فشار خون تفاوت قابل توجهی میان دو گروه دیده نشد.

در بخش نتیجه گیری محققان تاکید کردند که مصرف پروبیوتیک ها می‌تواند به طور قابل توجهی به کنترل بهتر قند خون در مرحله پیش دیابت کمک کند اما تأثیر مشخصی بر چربی خون و فشار خون ندارد. البته آن‌ها به این نکته اشاره کردند که برای تأیید قطعی این نتایج باید پژوهش‌های گسترده تر و طولانی تر انجام شود. همچنین ممکن است این میزان کاهش در عمل تأثیر بالینی محدودی داشته باشد اما هنوز می‌تواند به عنوان یک ابزار کمکی در کنار مراقبت‌های معمول ارزشمند باشد.

طبق بررسی‌های تکمیلی، یافته‌های این مطالعه با نتایج بسیاری از پژوهش‌های پیشین در زمینه کاهش قند خون توسط پروبیوتیک ها هم جهت بودند. برخی از مطالعات گذشته نیز کاهش قابل توجه در HbA۱c را گزارش کرده بودند اما در زمینه چربی خون اختلافاتی میان نتایج دیده می‌شد.

البته پژوهش اخیر تاکید کرد که پروبیوتیک ها باید در کنار تغییر سبک زندگی و درمان‌های پزشکی در نظر گرفته شوند و نه به عنوان جایگزین آن‌ها.

این نتایج علمی در «مجله غدد درون ریز و متابولیسم ایران» منتشر شده‌اند. این نشریه وابسته به مرکز تحقیقات غدد درون ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی است و از نشریات معتبر داخلی در این حوزه محسوب می‌شود.