ایمان سیحون، رئیس بانک فرآوردههای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفتوگویی در پاسخ به این پرسش که آیا در کشور ما درباره تغییر شخصیت افراد پس از پیوند اعضا مطالعاتی انجام شده است، اظهار کرد: در ایران و خارج از کشور گزارشهایی وجود دارد که نشان میدهد در برخی بیماران پس از پیوند، خاطرات، علایق یا رفتارهایی بروز پیدا کرده که پیش از آن در فرد وجود نداشته است.
وی افزود: نکته قابل توجه این است که بیشترین تکرار این موارد در بیمارانی مشاهده شده که پیوند قلب انجام دادهاند و این موضوع به مراتب کمتر در پیوندهایی مانند کلیه، کبد یا ریه گزارش شده است.
سیحون با اشاره به نمونههایی از موارد مطالعه شده در کشورهای دیگر، گفت: برای مثال بیماری داشتیم که پیش از پیوند قلب هیچ علاقهای به غذاهای تند نداشت، اما پس از پیوند بهشدت به غذاهای تند علاقهمند شد. پس از بررسیها مشخص شد فرد اهداکننده قلب، ذائقهای کاملاً مشابه داشته است.
وی ادامه داد: در مورد دیگری، قلب یک کودک پنجساله که بر اثر سقوط جان خود را از دست داده بود، به کودک سهسالهای پیوند زده شد. پس از پیوند، این کودک نسبت به اسباببازیای که برای اهداکننده بود و در حین سقوط همراه او بود، واکنش ترس شدید نشان میداد؛ موضوعی که پیش از آن سابقه نداشت.
رئیس بانک فرآوردههای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: حتی در میان این مطالعات انجام شده در جهان، موردی بوده است که قلب یک افسر پلیس که بر اثر اصابت گلوله جان باخته بود، به یک استاد دانشگاه پیوند زده شد و فرد دریافتکننده، بهطور مکرر خواب مواجهه با نور و گرمای شدید در صورت خود را میدید.
سیحون تأکید کرد: این نمونهها فقط محدود به خارج از ایران نیست و در ایران نیز گزارشهای مشابه وجود دارد. البته باید تأکید کنم که این اتفاق در همه بیماران رخ نمیدهد، اما در بخشی از آنها دیده میشود و همین تکرارپذیری باعث شده که این موضوع از یک روایت فردی فراتر رفته و بهعنوان یک الگو مورد توجه قرار گیرد.
تجربههای داخلی تغییر شخصیت پس از پیوند عضو
وی با اشاره به برخی تجربههای داخلی گفت: در بیمارستانی از تهران موردی داشتیم که پس از اهدای قلب یک کودک، رفتارهای لجبازانه در کودک دریافتکننده مشاهده شد و در بررسیها مشخص شد که اهداکننده نیز چنین ویژگی شخصیتی داشته است. همچنین در موردی دیگر، قلب فردی با سابقه قتل و افسردگی شدید به بیماری اجتماعی و شاد پیوند زده شد و پس از پیوند، دریافتکننده دچار علائم افسردگی شد.
سیحون درباره تئوریهای مطرحشده برای توضیح این پدیده گفت: در دنیا چند نظریه در این زمینه مطرح است که یکی از مهمترین آنها «حافظه سلولی» است. بر اساس این نظریه، حافظه و تجربیات انسان فقط در مغز ذخیره نمیشود، بلکه سلولهای بدن، از جمله سلولهای قلب، نیز میتوانند حامل نوعی حافظه باشند.
وی افزود: مکانیسمی که برای توضیح حافظه سلولی مطرح میشود، بیشتر به حوزه اپیژنتیک بازمیگردد. اپیژنتیک به تغییر در الگوی بیان ژنها بدون تغییر در کد ژنتیکی اشاره دارد. تجربیات روزمره انسان میتواند این الگوهای بیان ژن را تغییر دهد و در نتیجه، رفتار و ویژگیهای شخصیتی فرد را تحت تأثیر قرار دهد.
سیحون اضافه کرد: یکی از پرسشهای مهمی که در دنیا هنوز پاسخ روشنی برای آن وجود ندارد، این است که آیا حافظه انسان صرفاً محدود به مغز است یا اینکه سلولهای دیگر بدن، از جمله سلولهای قلب، نیز میتوانند حامل نوعی حافظه باشند.
طرح فرضیه انتقال برخی احساسات یا خاطرات پس از پیوند قلب
وی افزود: بر اساس برخی تئوریهای علمی، قلب علاوه بر نقش فیزیولوژیک خود، دارای شبکهای از سلولهای عصبی است که از آن با عنوان «مغز کوچک قلب» یاد میشود و این موضوع سبب شده فرضیه انتقال برخی احساسات یا خاطرات پس از پیوند قلب مطرح شود. هرچند این دیدگاهها هنوز بهطور قطعی اثبات نشدهاند، اما تکرار موارد مشابه در کشورهای مختلف موجب شده این فرضیه بهعنوان یک احتمال علمی مورد توجه پژوهشگران قرار گیرد و نیاز به مطالعات گستردهتر بیش از پیش احساس شود.
سیحون ادامه داد: ممکن است استرس بسیار بالایی که فرد پس از پیوند تجربه میکند یا احساس ناخودآگاهی که نسبت به اهداکننده دارد، سبب شود تصور کند ویژگیها یا احساساتی از فرد اهداکننده به او منتقل شده است. این موضوع میتواند نوعی تلقین ناخودآگاه باشد، اما از منظر علمی هنوز نمیتوان با قطعیت درباره آن نظر داد.
وی افزود: واقعیت این است که در حال حاضر تعداد مطالعات و نمونههای بررسیشده در دنیا به اندازهای نیست که بتوانیم هیچکدام از این نظریهها را بهطور کامل تأیید یا رد کنیم. با این حال، چیزی که قابل انکار نیست، وجود گزارشهایی از این رفتارها در نقاط مختلف جهان است؛ هرچند هنوز مکانیسم دقیق آن برای علم روشن نشده است.
سالانه حدود هزار و ۲۰۰ مورد اهدای عضو انجام میشود
رئیس بانک فرآوردههای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به نگرانی برخی افراد در صف انتظار پیوند عضو گفت: در ایران سالانه حدود هزار و ۲۰۰ مورد اهدای عضو انجام میشود، اما از میان این تعداد، شاید تنها یک یا دو مورد در سال با گزارشهایی از این تغییرات مواجه باشیم.
وی تصریح کرد: حتی اگر این موارد را در نظر بگیریم، میزان بروز آن کمتر از یک درصد است و در اغلب موارد هم تغییرات بسیار خفیف هستند؛ مانند تغییر ذائقه غذایی، تکرار یک خاطره یا بروز یک خصلت رفتاری خاص. این موارد نه خطرناک هستند و نه تهدیدی برای سلامت روان فرد محسوب میشوند.
سیحون افزود: برای مثال در سال حدود ۴۰۰ پیوند قلب در کشور انجام میشود و اگر تنها یک مورد از چنین تغییراتی گزارش شود، یعنی آماری در حد یک در چهارصد؛ که نه جای نگرانی دارد و نه دلیلی برای ایجاد ترس در میان بیماران نیازمند پیوند است.
وی تأکید کرد: آنچه در این موارد منتقل میشود، هرگز مجموعه کامل ویژگیهای شخصیتی، خاطرات یا خلقوخوی فرد اهداکننده نیست، بلکه نهایتاً یک یا دو ویژگی جزئی است که آن هم در تعداد بسیار محدودی از بیماران دیده میشود.
رئیس بانک فرآوردههای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی تهران در پایان گفت: با توجه به اینکه برای بسیاری از بیماران، بهویژه بیماران نیازمند پیوند قلب، انجام پیوند تنها راه ادامه حیات است، وجود یک احتمال بسیار ناچیز مانند یک در هزار برای بروز چنین تغییراتی نباید مانعی برای انجام پیوند باشد. در مجموع، این موضوع جای نگرانی ندارد و از نظر علمی نیز هنوز بهعنوان یک پدیده قطعی اثبات نشده است.
نظر شما