البغدادی برای تقویت گروه تحت فرمان خود و تداوم بقای آن اختیار حلقه معاونان داخلی خود و فرماندهان منطقه‌ای در سوریه و عراق را افزایش داده است. به گزارش نیویورک‌تایمز به نقل از مقام‌های اطلاعاتی عراق، این اقدام به منظور اطمینان از این مساله است که اگر او یا سایر چهره‌های ارشد داعش کشته شدند، این گروه به سرعت خود را با شرایط سازگار کرده و به مبارزه خود ادامه دهد. البغدادی تلاش دارد تا انعطاف‌پذیری این گروه و انطباق آن با شرایط دشوار پس از البغدادی را افزایش دهد.

مقام‌های عراقی می‌گویند: البغدادی این اختیار را به کابینه خود یا «شورا» هم تفویض کرده است که شامل وزرای جنگ، دارایی، امور مذهبی و ... می‌شود. سیستم رهبری داعش طی دوره حاکمیت البغدادی بر این گروه از دو جریان تغذیه کرده و نیرو می‌گرفت: یکی، نیروهای قدیمی القاعده در عراق که پس از قیام علیه نیروهای آمریکایی از درگیری‌ها جان سالم به در بردند و دوم، نیروهای بعثی دوره‌ صدام با تجربیات سازمانی، اطلاعاتی و امنیتی (البته عمدتا داخلی). مقام‌های اطلاعاتی عراق می‌گویند ترکیب این دو مولفه است که این سازمان را به نیرویی اثرگذار و قوی تبدیل کرده است.

به گزارش نیویورک‌تایمز به نقل از مقام‌های کرد و آمریکایی، نکته دیگری که در مورد انعطاف‌پذیری این گروه اهمیت دارد قدرتی است که به فرماندهان نظامی داعش داده شده است. آنها دستورات کلی و عملیاتی را دریافت می‌کنند؛ اما خودمختاری چشمگیری در نحوه اجرای عملیات در عراق و سوریه دارند. این بدین معناست که مبارزان اطلاعات محدودی درباره فعالیت‌ها و ارتباطات داخلی داعش دارند تا در صورت دستگیری بتوانند ارائه دهند. نکته دیگر اینکه فرماندهان محلی بدون اخلال در کار سازمان اگر کشته شدند فرد دیگری جایگزین آنها می‌شود. با این حال، درچارچوب این سلسله مراتب عراقی‌ها پست‌های ارشدی دارند؛در حالی که تونسی‌ها و سعودی‌ها پست‌های مذهبی را در اختیار دارند.

بیشتر اطلاعات مربوط به رهبری داعش از اطلاعات در مورد عملیات‌های مالی این سازمان بر می‌خیزد که روش‌ها و اقدامات امنیتی خاصی را به خدمت می‌گیرد؛ این اطلاعات و اسناد طی حمله آمریکایی‌ها در ماه می‌ در شرق سوریه به دست نیروهای اطلاعاتی افتاد. یک دیپلمات غربی که فعالیت‌های این گروه را رصد می‌کند می‌گوید در تفویض این اقتدار، البغدادی درس‌هایی از سرنوشت سایر گروه‌های شبه‌نظامی از جمله القاعده در شبه‌جزیره عربستان آموخته است؛ گروهی که رهبرانش طی سال‌ها حملات هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا از هم گسستند و پراکنده شدند.

این دیپلمات می‌گوید: «درس‌های داعش از گروه‌های مشابه این است که توانسته ساختاری را شکل دهد که می‌تواند با اعطای میزانی خودمختاری به فرماندهان رده میانی، فقدان رهبران را تحمل کرده و از بحران‌ها جان به در ببرد.» او می‌گوید در این ساختار، عملیات‌های کلی در صورت مرگ یا کشته شدن البغدادی چندان تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد. داعش همچنین از افشاگری‌های ادوارد اسنودن- مقاطعه‌کار سابق آژانس امنیت ملی آمریکا- هم درس‌هایی آموخته در این مورد که چگونه آمریکایی‌ها دست به جمع‌آوری اطلاعات در مورد شبه نظامیان می‌زنند. نتیجه مهم این است که رهبران ارشد این گروه اکنون از «پیک» یا تماس‌های کد گذاری شده و تماس‌های پنهانی استفاده می‌کنند که تحلیلگران غربی نمی‌توانند آن را ردیابی کنند.

دو رهبر ارشد پس از البغدادی ظاهرا ابوعلا العفری (معاون سابق و ارشد ابومصعب الزرقاوی) و فاضل الحیالی معروف به ابومسلم الترکمانی (افسر ویژه سابق ارتش عراق از شهر تل عفر، نزدیک موصل) بودند. گزارش‌های تایید نشده‌ای وجود دارد که این دو نفر در حملات هوایی اخیر کشته شده‌اند. یک مقام کرد می‌گوید هنوز روشن نیست که بعد از البغدادی چه کسی جانشین او خواهد شد. این مقام کرد می‌گوید در صورت زنده بودن العفری بعید است او رهبر بعدی داعش باشد چرا که او از قومیت ترکمن است. به تعبیر این مقام کرد، خلیفه باید از تبار قریش باشد و البغدادی مدعی چنین تباری است. اگرچه آمریکایی‌ها فعالانه در جست‌وجوی البغدادی هستند اما مقام‌های اطلاعاتی این کشور می‌گویند با وجود یافتن اطلاعات و اسنادی در مورد داعش اما هنوز شکاف زیادی میان یافته‌های آنها با عملکرد، عملیات‌ها و تعاملات این گروه با سایر زیرشاخه‌هایش در نقاط مختلف دنیا وجود دارد.

رازداری سفت و سخت داعش- که به رهبران این گروه اجازه داده همچنان رازآلود باقی بمانند- موجب برخی شکاف‌ها در میان تحلیلگران آمریکایی و غربی در مورد میزان اقتدار و مسوولیت البغدادی در داعش شده است. این پرسش مطرح شده که آیا قدرت اصلی در این سازمان در دست متحدان البغدادی از جمله چند نفر از افسران سابق بعثی است یا خیر. یک مقام ارشد کرد در شمال عراق و چند نفر از مقام‌های ارشد آمریکایی اعلام کردند که البغدادی همچنان در رأس این گروه است و مسوول صدور فرامین در قلمروهای تحت کنترل داعش است. یک مقام آمریکایی که دسترسی‌هایی به اسناد طبقه بندی در مورد داعش دارد،می گوید: «در حالی که رهبران بسیاری از گروه‌های دیگر بر عملیات‌ها نظارت دارند؛ اما بغدادی نقش خود را با صدور دستورالعمل و برگزاری نشست با فرماندهان و مقام‌های داعش اثبات می‌کند.»

برخی دیگر از تحلیلگران می‌گویند: اعتبار مذهبی بغدادی مهم‌تر از قابلیت‌های عملیاتی‌اش است. ماتیو هنمان، مسوول مرکز تروریسم و شورش‌های IHS Jane، می‌گوید: «بغدادی تا حد زیادی چهره‌ای دینی است و در کسوت مشروعیت بخش داعش و عملیات‌های این گروه عمل می‌کند؛در حالی که قدرت واقعی در دست هسته‌ای از مقام‌های سابق اطلاعاتی و نظامی بعثی است.» تحلیلگران می‌گویند داعش کنترل فراوانی در مورد جریان اطلاعاتی در مورد خود دارد؛ به‌گونه‌ای که قواعدی در مورد آنچه مبارزان باید بگویند یا نگویند وجود دارد.

داعش برای گسترده کردن اقدامات جنگی خود بر مواد منفجره اتکا دارد و به همین منظور کارخانه‌هایی جهت تهیه این مواد برای مبارزان ساخته است. استفاده از سیم کارت‌های انفجاری و تلفن‌های همراه هم روش دیگر داعش برای تقابل است. یکی از مقام‌های ارشد در ائتلاف علیه داعش به نیویورک‌تایمز می‌گوید: رازداری و امنیت سفت و سختی که این گروه برای خود تعریف کرده است، باعث شده نتوان تعداد دقیق کشته‌هایشان در حملات هوایی را دریافت.

*دنیای اقتصاد