به گزارش قدس آنلاین به نقل از خبرگزاری تسنیم، به همین دلیل تحلیل گران تلاش می کنند هرگونه اتفاق یا موضوع در سیاست خارجی را معطوف به آینده برجام ارزش گذاری نمایند. در این راستا، با عنایت به زمانبندی بلند مدتی که برای روند اجرای برجام در نظر گرفته شده است، پرسشی که می توان مطرح ساخت آن است که اجرای برجام در سایه برخی تحولات آینده از جمله انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در نوامبر 2016 میلادی چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد؟

برای پاسخ به پرسش مزبور ابتدا لازم است شرایط کنونی برجام را در مواضع رسمی و همچنین رفتار کنونی آمریکا مشخص نماییم. در این راستا، به نظر می رسد الگوی رفتاری آمریکا در قضیه برجام تحت تاثیر حداقل 5 مولفه اساسی زیر قرار دارد:

1- اراده تیم سیاست خارجی دولت اوباما برای حفظ برجام به عنوان دستاورد مهم سیاست خارجی؛

2- تاثیر گذاری ساختارها و نهادهای رسمی و قانونی داخل آمریکا از جمله کنگره و  سنا با هدف حفظ ساختار تحریم ها علیه ایران؛

3- طرح انتظارات فرا برجامی از سوی دولت آمریکا برای برجام از جمله تاکید بر ضرورت تغییر رفتار منطقه ای ایران؛

4- تلاش مخالفین برجام در داخل آمریکا با هدف بی اثر کردن آن با محوریت لابی صهیونیستی و لابی عربی؛

5- نگرانی آمریکا از جدی شدن رقابت های بین المللی اقتصادی برای بهره گیری از فرصت ایران.

برآیند تاثیرگذاری پنج مولفه مزبور را در حال حاضر می توان اینگونه تفسیر کرد که روند برخی تحولات معطوف به آینده برجام به مرور اهمیت بیشتری پیدا می کنند که یکی از این تحولات را می توان وضعیت و سرنوشت رقابت های انتخاباتی 2016 آمریکا دانست.

آنچه در حال حاضر در صحنه رقابت های انتخاباتی آمریکا قابل مشاهده می باشد آن است که کاندیداهای رقیب از هر دو جناح دموکرات و جمهوری خواه مواضع محتاطانه ای نسبت به برجام دارند و به رغم مواضع و اظهارات اولیه ای که به ویژه از درون نامزدهای حزب جمهوری خواه نسبت به آن وجود داشت، اکنون برجام را شاخصی برای افزایش سقف مطالبه گری و تولید     بهانه های بیشتر علیه جمهوری اسلامی ایران پس از نوامبر 2016 قلمداد می کنند.

در این راستا، خانم کلینتون به عنوان نامزد حزب دموکرات و کاندیدائی که در حال حاضر به شدت مورد حمایت سیاسی شخص اوباما قرار دارد، به نظر می رسد تمایل دارد برجام را به عنوان دستاورد بزرگ سیاست خارجی دولت اوباما کمتر مورد حمله و انتقاد قرار داده و نوک پیکان انتقاداتش در این خصوص را موکول به بعد از پیروزی در انتخابات نوامبر نماید.

به عبارت دیگر، به نظر می رسد خانم کلینتون به رغم وابستگی حزبی به جناح دموکرات، در برخی مسایل از جمله تحولات خاورمیانه و چگونگی مواجهه با ایران دیدگاه های نزدیک تری به محافظه کاران دارد. به خصوص اینکه وی شکل دهنده دکترین مهار ایران و در واقع، خود را واضع سخت ترین تحریم های فلج کننده علیه جمهوری اسلامی ایران در طول تاریخ روابط آمریکا با ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی می داند. بدین ترتیب دور از ذهن نیست که برجام در دوران ریاست جمهوری وی با چالش های فرا برجامی روبه رو شود.

اما دونالد ترامپ که در ابتدا مواضع غیر شفاف، مبهم و بعضا انتقادی در حوزه سیاست خارجی آمریکا داشت، به مرور مواضع ملموس تر و مشخص تری در این خصوص اتخاذ کرده و به نظر می رسد تحت تاثیر دیدگاه ها و نظرات نخبگان و مانیفست حزب جمهوریخواه رویکرد واقع گرایانه تری در قبال تحولات خاورمیانه و به طور ویژه مساله تعامل با ایران پیدا کرده است. بنابراین اینکه انتظار داشته باشیم با روی کار آمدن ترامپ، نظام سیاست خارجی آمریکا با اختلال مواجه شود تا حدود زیادی خوشبینانه است. ضمن اینکه به نظر می رسد در صورت پیروزی ترامپ شاهد ایجاد برخی جابجایی ها در اهداف، اولویت ها و برنامه های آمریکا برای موثرتر کردن سیاست خاورمیانه ای این کشور باشیم و در این صورت به احتمال قوی الگوی رفتاری آمریکا در قضیه برجام معطوف به بی اثر کردن آن رقم خواهد خورد.

رضا مومن زاده- کارشناس مسایل سیاسی