در واقع اگرچه ایران در زمینه گیاهان دارویی ظرفیت‌های خاصی دارد که تا کنون مورد استفاده مناسب قرار نگرفته، اما موانع و چالش‌های آن برای توسعه و بهره برداری بهتر از این منابع عظیم خدادادی که هر روز استفاده از آن‌ها در دنیای امروز بیشتر می‌شود، کم نیست. چالش‌هایی که به زعم بعضی از کارشناسان حوزه کشاورزی و اقتصاد اگر از سوی مسؤولان تصمیم گیر دیده و برطرف نشوند، برای شکست هر رویکرد و برنامه‌ای کفایت می‌کنند.

  توسعه کشت گیاهان دارویی پیش از رفع چالش‌ها
دکتر محسن بیگدلی، عضو ستاد فناوری گیاهان دارویی نهاد ریاست جمهوری چنین نگاهی دارد و به قدس می‌گوید: توسعه گیاهان دارویی در دیم زارها و عرصه‌های طبیعی با توجه به محدودیت منابع آبی کشور اقتصادی است، البته به شرطی که روی فراوری و بازار فروش آن‌ها سرمایه گذاری زیادی شود.
وی ضعف کشور در فناوری و فراوری گیاهان دارویی را یکی از مهم‌ترین چالش‌های توسعه این بخش می‌داند و می‌گوید: به همین دلیل بتازگی به مؤسسه جهاد استقلال وزارت جهاد کشاورزی پیشنهاد کردم، پیش از توسعه سطح زیر کشت گیاهان دارویی در کشور فناوری فراوری این گونه گیاهان را از یک کشور معتبر وارد کنید این عضو هیأت علمی سازمان تحقیقات کشاورزی، توسعه پایدار گیاهان دارویی را مستلزم تجاری سازی آن‌ها می‌خواند و می‌افزاید: واقعیت این است که ما در زمینه بازاریابی این محصولات هم در حال حاضر مشکلات اساسی داریم و به همین دلیل مجبور به خام فروشی گیاهان دارویی هستیم.
بیگدلی از ناهماهنگی و نبود تعامل میان دستگاه‌های مسؤول به عنوان سومین چالش اساسی توسعه گیاهان دارویی یاد و تصریح می‌کند: اگرچه با تشکیل ستاد فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی در معاونت علمی و فناوری نهاد ریاست جمهوری، کوشش‌هایی برای ایجاد تعامل میان چهار وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت، تعاون و کار، بهداشت و درمان و جهاد کشاورزی که متولی این بخش هستند، انجام شده، اما نتیجه‌ای حاصل نشده است؛ زیرا این وزارتخانه‌ها عزم جدی برای تحقق هدف مورد نظر را ندارند درحالی که این امر بسیار ضرورت دارد.از این رو باید در هر یک از این وزارتخانه‌ها دفتری برای توسعه گیاهان دارویی و داروهای گیاهی دایر شود تا این دفاتر با همدیگر بنشینند و فعالیت‌های خود را هماهنگ و نیازها را بسنجد و بر اساس اولویت اقدام کنند تا بتوان این گونه یک حرکت مثبتی برای توسعه گیاهان دارویی و کشاورزان انجام داد.
وی با تأکید بر اینکه توسعه کشت گیاهان دارویی بدون حل مشکلات بازار و فراوری این گونه محصولات نتیجه لازم را نمی‌دهد، می‌گوید: اقلیم ایران برای توسعه گیاهان دارویی مناسب است، جامعه ما هم پذیرش استفاده از آن‌ها را دارد، ولی مسیر کار باید تعریف شود و وزارت صنعت، معدن و تجارت در زمینه فراوری و تجاری سازی این نوع محصولات باید تلاش بیشتری کند.
وی می‌افزاید: ابتدا باید چالش‌های یاد شده را بر طرف کنیم. بعد بیاییم سطح زیر کشت گیاهان دارویی را افزایش بدهیم و یا به کشاورزان توصیه کنیم که به تولید این نوع گیاهان بپردازند؛ چون بدون توجه به بازار فروش و فراوری ممکن است محصولات تولیدی کشاورزان به فروش نرود و روی دست آن‌ها بماند که در این صورت نه تنها در حق آنها ظلم کرده، بلکه وقت و سرمایه گذاری که در این بخش کرده‌ایم هم هدر داده‌ایم.

 مجلس از توسعه گیاهان دارویی حمایت می‌کند
علی اکبری، عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی هم اگرچه رویکرد جدید وزارت جهاد کشاورزی در توسعه گیاهان دارویی را در راستای اقتصاد مقاومتی می‌داند و آن‌را مثبت ارزیابی می‌کند، اما تحقق این هدف را منوط به توسعه تجارت این نوع گیاهان می‌داند و به قدس می‌گوید: براساس بررسی‌های انجام شده از 10 هزار گونه شناخته شده در ایران حدود 1400 گونه خاصیت دارویی دارند که فقط ۴۰ گونه آن کشت می‌شود و سهم ما از این گیاهان در بازارهای جهانی نیز بسیار ناچیز است و به 70 میلیون دلار هم نمی‌رسد.
نماینده مردم شیراز در مجلس با اشاره به اینکه تجارت گیاهان دارویی بواسطه ورود صنایع غذایی و دارویی به این بخش بسرعت در حال افزایش است، تصریح می‌کند: اگر می‌خواهیم از ظرفیت کشور در این بخش بخوبی بهره ببریم، باید تحت یک نظام مشخص روی بازاریابی و تجارت این محصولات کار کنیم.
وی می‌گوید: اگر در لایحه برنامه ششم توسعه اقتصادی توسعه گیاهان دارویی مورد توجه دولت قرار گرفته باشد، مجلس هم از آن حمایت می‌کند.
 سهم ایران از بازار گیاهان دارویی
ابوالفضل یاوری، مدیرکل امور مراتع سازمان جنگل‌ها هم از ضعف در فراوری و خام فروشی گیاهان دارویی در ایران سخن می‌گوید و می‌افزاید: خام‌فروشی ایران در بخش گیاهان دارویی همچنان ادامه‌دارد، به طوری که قسمت عمده تولیدات کشور در این بخش به ‌صورت خام صادر می‌شود. البته در چند دهه اخیر صنایع فراوری گیاهان دارویی توسعه پیدا کرده و استفاده از گیاهان دارویی در بحث صنایع دارویی پیشرفت خوبی داشته است، اما باز هم صنایع فراوری و تبدیل چه به صورت فناوری‌های‌هایتک و چه سایر روش‌ها، ضعیف است.
وی سهم گیاهان دارویی ایران از بازار ۱۰۰ میلیارد دلاری جهان را ۶۰ میلیون دلار برآورد می‌کند و می‌افزاید: این روند منطبق بر ظرفیت‌های کشور در این حوزه نیست و بر این اساس در یکی دو سال اخیر توسعه این گیاهان را که افزون بر اشتغال‌زایی و درآمدزایی برای کشاورزان به افزایش پوشش گیاهی کشور کمک می‌کند، در دستور کار قرار داده‌ایم.

 این طرح ضمانت اجرایی دارد
با این همه دکتر فریبرز غیبی، عضو ستاد گیاهان دارویی ریاست جمهوری و مجری طرح گیاهان دارویی در سازمان جنگل‌ها، نگاه مثبت تری به موضوع دارد و به قدس می‌گوید: در سند ملی گیاهان دارویی که تیرماه سال 84 از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده، برای رفع همه موانع و چالش‌های پیش روی این بخش، پیش بینی‌های لازم انجام شده است.
وی با تأکید بر اینکه طرح توسعه گیاهان دارویی دارای ضمانت‌های اجرایی است می‌افزاید:  بر اساس سند یاد شده، مأموریت‌ها و راهبرد هر یک از دستگاه‌های متولی مشخص و تبیین شده و آن‌ها مکلف به اجرای آن هستند. وی با اشاره به اینکه رویکرد جدید وزارت جهاد کشاورزی در توسعه گیاهان دارویی بر اساس اقتصاد مقاومتی و اقتصاد درون زاست، می‌افزاید: با اجرای طرح توسعه گیاهان دارویی در اراضی دیم زار، کشاورزان و عرصه‌های طبیعی و ملی  سطح زیر کشت این گیاهان به یک میلیون و 50 هزار هکتار در پایان سال 1404 می‌رسد. در واقع سطح زیر کشت این نوع گیاهان در بخش زراعت یا همان اراضی کشاورزی از 80 هزار هکتار به 500 هزار هکتار در پایان برنامه ششم افزایش می‌یابد و در عرصه‌های طبیعی هم سالانه 50 هزار هکتار به رویشگاه‌های گیاهان داروی افزوده می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه وزارت جهاد کشاورزی در تلاش است تا از ظرفیت عرصه‌های طبیعی برای درآمدزایی و توانمندسازی جوامع محلی استفاده کند، می‌افزاید: بر اساس اهدافی که در سند ملی گیاهان دارویی پیش بینی شده، سهم گیاهان دارویی در بازار دارویی تا پایان برنامه ششم اقتصادی به 20 درصد می‌رسد. همچنین ایران در صادرات این نوع گیاهان در میان 10 کشور برتر دنیا قرار می‌گیرد و سه درصد تولید علم در حوزه گیاهان دارویی در سطح جهان به ایران اختصاص می‌یابد و سرانجام یک درصد سهم ثبت اختراع جهانی در حوزه گیاهان دارویی به کشورمان تعلق می‌گیرد. وی در پاسخ به این پرسش که آیا استفاده روزافزون از گیاهان دارویی، حیات این گونه‌های گیاهی در رویشگاه‌های اصلی را به خطر نمی‌اندازد، می‌گوید: در اجرای این طرح از مشارکت مردم سود می‌ببریم. در واقع مردم در مدیریت رویشگاه‌های گیاهان دارویی نقش دارند و برای اینکه به زیست بوم آسیبی وارد نشود، برداشت این گیاهان زیر درصد رویش سالانه این گیاهان انجام خواهد شد. خلاصه کلام اینکه توسعه گیاهان دارویی بی تردید طرح مثبتی است، با این شرط که آنچه در سند ملی پیش بینی شده فقط روی کاغذ نماند و اجرایی شود، در غیر این صورت جز افزایش هزینه و هدر رفت سرمایه گذاری انجام شده، نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت.