دیه یکی از انواع مجازات‌های اسلامی است که شرع مقدس اسلام برای مواقعی که به هر دلیلی، امکان قصاص نفس وجود ندارد، در نظر گرفته است. در تعریف دیه چنین آمده است:"مالی که از طرف قانون‌گذار و برای جبران جنایات و جرم‌های صورت گرفته توسط افراد جامعه، تعیین شده است. به عبارتی ساده‌تر، دیه جریمه‌ای است که از طرف قانون‌گذار و برای مجرمین و متخلفین در نظر گرفته شده است."

یکی از مواردی که در قانون مجازات‌های اسلامی، پرداخت دیه را الزامی کرده است، انواع تصادفات است. امروز و در این مقاله قصد داریم به صورت مفصل به بررسی قانون پرداخت دیه در تصادفات بپردازیم. تا پایان با ما همراه باشید.

قانون کلی دیه در تصادف

قانون دیه در تصادفات به صورت زیر بیان می‎شود:

“کلیه دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی و انواع یدک و تریلر متصل به وسایل مزبور و قطارهای راه آهن اعم از اینکه اشخاص حقیقی یا حقوقی باشند مسؤول جبران خسارات بدنی و مالی هستند که در اثر حوادث وسایل نقلیه مزبور یا محمولات آنها به اشخاص ثالث وارد شود و مکلفند مسئولیت خود را از این جهت…بیمه نمایند”

بیایید این قانون را با زبانی ساده‌تر بیان کنیم:

زمانی که شما با وسیله نقلیه از قبیل خودرو، ماشین‌های سنگین، موتور سیکلت و ... با یک شخص حقیقی تصادف می‌کنید و منجر به آسیب رسیدن جسمی و یا فوت او می‌شوید، مکلف هستید که بر اساس قوانینی که برای پرداخت دیه در قانون مجازات‌های اسلامی ذکر شده‌اند، به وی خسارت پرداخت نمایید.

از آنجایی که کلیه وسایل نقلیه باید دارای بیمه شخص ثالث باشند، بنابراین در بسیاری از مواقع، پرداخت دیه تصادفات بر عهده شرکت بیمه کننده خواهد بود. بنابراین، باید به صورت دقیق به نقش بیمه در پرداخت دیه تصادفات نیز پرداخته شود.

بیشتر بخوانید : نیم درصد دیه کامل انسان چقدر است؟

نقش بیمه در پرداخت دیه تصادفات

همانطور که گفته شد، بر مبنای قراردادی که بین شرکت بیمه گر و وسیله نقلیه بیمه شده منعقد می‌شود، بیمه کننده موظف است بر مبنای گزارشات ارائه شده و همچنین رای دادگاه و تا سقفی که در کارت بیمه نامه شخص ثالث تعیین شده است، کلیه خسارت‌های بدنی زمان تصادف را جبران کند.

تذکر اول: بر اساس ماده 16 از قانون اصلاح بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه، شرکت بیمه کننده و یا صندوق تامین خسارت‌های بدنی موظفند تا بلافاصله بعد از دریافت گزارش راهنمایی و رانندگی و قبل از اینکه دادگاهی تشکیل شود، حداقل 50 درصد از مبلغ دیه را پرداخت نمایند.

تذکر دوم: در صورتی که حادثه رانندگی منجر به فوت شخص ثالث شده باشد و در صورت توافق با اولیای دم، شرکت بیمه کننده و یا صندوق تامین خسارت‌های بدنی، می‌توانند بدون رای دادگاه، تمام مبلغ دیه را پرداخت نمایند.

تذکر سوم: در مواردی همچون تمام شدن مدت بیمه نامه یا بیمه نبودن خودرو، بطلان قرارداد بیمه، تعلیق تامین بیمه‌گر، فرار کردن یا شناخته نشدن مسئول حادثه و مواردی از این قبیل، شرکت بیمه گر مسئول پرداخت نیست. بنابراین برای جبران خسارات زیان دیده، صندوق تامین خسارات بدنی تاسیس و این صندوق مسئول پرداخت خسارت در شرایط مقرر در ماده 10 قانون است.

دیه در تصادفات منجر به جراحت

زمانی که تصادف رانندگی منجر به فوت نشده باشد، میزان دیه بر اساس رای دادگاه محاسبه شده و پرداخت می‌گردد. لازم به ذکر است که تعیین دیه مواردی از قبیل نقص عضو، جراحت، منافع اعضا (مواردی که منجر به از دست رفتن یکی از حواس پنجگانه شود بدون اینکه عضو آسیب ببیند) بر اساس نظر دادگاه و با توجه به دیه کامل انسان انجام می‌شود.

دیه تصادفات منجر به فوت

تصادفات رانندگی که منجر به فوت شوند، در ردیف قتل غیر عمد قرار می‌گیرند و باید مطابق قانون مجازات اسلامی، برای آن‌ها دیه پرداخت شود. بر همین اساس، در این گونه موارد، باید دیه کامل انسان به خانواده متوفی و اولیای دم پرداخت شود.

تذکر اول: تصادفات منجر به فوت دارای دو جنبه عمومی و خصوصی است. جنبه عمومی جرم، منجر به حبس به مدت حداقل 6 ماه و حداکثر 3 سال خواهد شد. جنبه خصوصی نیز همان دیه است که باید به صورت تمام و کمال پرداخت شود. ( اولیای دم مقتول می‌توانند از دریافت دیه صرف نظر نمایند.)

تذکر دوم: مواردی از قبیل رانندگی در مستی، نداشتن گواهینامه، اطلاع از نقص فنی ماشین و مبادرت به رانندگی، سرعت غیر مجاز و ... می‌توانند منجر به تشدید جنبه عمومی جرم شوند.

تذکر سوم: مبلغ دیه باید به صورت دقیق و عاری از هرگونه ابهام در حکم دادگاه قید شود تا شرکت بیمه کننده خود را موظف به پرداخت آن بداند.

محاسبه دیه تصادف

مبلغ دیه در تصادفات بر اساس نظر و حکم دادگاه و با توجه به مبلغ دیه کامل انسان محاسبه و پرداخت می‌شود. دیه کامل مبلغی است که برای قتل نفس غیر عمد (و یا قتل عمد که اولیای دم از قصاص صرف نظر کرده و به دریافت دیه رضایت دهند) پرداخت می‌شود.

در قوانین جمهوری اسلامی ایران، مبلغ دیه، ابتدای هر سال و توسط رئیس قوه قضاییه اعلام می‌شود. برای محاسبه دیه کامل انسان مبلغی معادل قیمت ۱۰۰ شتر سالم را در نظر می‌گیرند. البته ممکن است از مواردی همچون قیمت ۲۰۰ گاو سالم، ۱۰۰۰ گوسفند سالم و … نیز استفاده شود.

بر اساس اعلام سخنگوی سازمان قوه قضاییه، نرخ دیه کامل انسان در سال ۱۳۹۹ معادل ۳۳۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است. البته این مبلغ برای ماه‌های غیر حرام بوده و دیه کامل انسان در ماه‌های حرام، معادل ۴۴۰ میلیون تومان خواهد بود.

مبلغ دیه در جرایمی مانند نقص عضو، منافع اعضا، جراحت، شکستگی دست، شکستگی دندان و مواردی از این قبیل، بر اساس درصدی از دیه کامل انسان محاسبه خواهد شد. این قضیه در ارتباط با دیه تصادفات نیز کاملا صادق است. بر همین اساس، برای کلیه جراحات وارد شده در تصادفات و بر اساس درصدی از دیه کامل (که در قانون مجازات‌های اسلامی به صراحت ذکر شده‌اند) مبلغ دیه تعیین و پرداخت می‌شود.

کلام آخر

در پایان آرزومندیم که در رانندگی، نهایت دقت و احتیاط را به خرج دهید تا هرگز دچار تصادف و به تبع آن پرداخت دیه نشوید.