پیامی که مسیر الهی و انسانی روشنی را برای آزادی‌خواهان جهان گشوده است؛ مسیری که در مشت‌های گره کرده مبارزان و مجاهدان، سخنان رهبران جهان و قلم هنرمندان حق‌طلب سراسر دنیا امتداد دارد؛ هنرمندانی که با زبان بین‌المللی هنر، پیام مشترک صهیونیسم‌ستیزی را فریاد می‌زنند.
هنر پوسترسازی هم در این سال‌ها تا جایی که توانسته دین خود را برای جهانی شدن پیام روز قدس و آزادی فلسطین ادا کرده است اما برای بهره‌مندی بیشتر از ظرفیت‌های هنرمندان ایرانی و جهان و شبکه‌سازی میان آن‌ها چه باید کرد؟ در این باره با سید محمدرضا میری، دبیر نهضت مردمی پوستر انقلاب که به‌تازگی به عنوان چهره سال هنر انقلاب در سال ۱۴۰۰ معرفی شده و آثار قابل توجهی را در حوزه پوسترسازی با موضوع روز قدس و آزادی فلسطین دارد، گفت‌وگو کردیم که می‌خوانید.
میری معتقد است پوستر با زبان تصویر صحبت می‌کند و زبان تصویر، زبان مشترک ملل، اقوام و ادیان مختلف است بنابراین ظرفیت‌های بالایی برای انتقال پیام صهیونیسم‌ستیزی به مردم جهان دارد. او می‌گوید: البته این ظرفیت با چالش‌هایی نیز روبه‌رو است که یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، مسئله به‌کارگیری صحیح نمادهاست.
میری توضیح می‌دهد: کلیدواژه‌های اصلی هنری همچون پوسترسازی و نقاشی، نمادها هستند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی هنرمندان زیادی در داخل ایران، آثار خوبی را در راستای رساندن پیام آزادی فلسطین تولید کرده‌اند و از نمادهای شناخته شده‌ای در داخل مرزهای فرهنگی و جغرافیایی ایران بهره برده‌اند که تعداد این نمادها زیاد نیست همچون قبةالصخره، ستاره یهود، چفیه، فلاخن و... .
به گفته این طراح، پس از گذشت سال‌ها و تولید آثار متعدد، انتظار تولید آثاری عمیق و چند لایه می‌رود، چه به لحاظ استفاده از نمادها و چه به لحاظ مسئله‌شناسی، اما در این باره هنوز دچار گنگی هستیم و بسیاری از مباحث برایمان ناشناخته است. او می‌افزاید: به عنوان مثال این مسئله مطرح بود که آیا قبةالصخره نماد مناسبی برای طراحی‌های مرتبط با مسجدالاقصی است؟ در حالی‌که مسجدالاقصی منطقه وسیع‌تری بوده و قبةالصخره بخشی از آن است. این یک چالش ارزشمند و مهم بود که در دوره‌ای مطرح شد و سعی کردیم به‌جای نماد قبةالصخره از نماد مسجدالاقصی بهره ببریم ولی هنوز این مسئله چندان در بین مردم جا نیفتاده است. مثلاً در مجامع نخبگانی می‌توان از نماد صحیح مسجدالاقصی با معماری خاص خودش استفاده کرد اما هنوز برای عموم مردم و رسانه‌های عمومی همچون اکران‌های شهری از قبةالصخره (ولو به اشتباه) استفاده می‌شود چون چشم مخاطب عام به این نماد آشناست.
کلید، نماد بازگشت به خانه
مدیر نهضت مردمی پوستر انقلاب با اشاره به اهمیت بحث نمادپردازی در طراحی پوستر خاطرنشان می‌کند: در دوره‌ای به‌خاطر استفاده یک جناح سیاسی خاص از نماد کلید، این نماد در مرزهای سیاسی و فرهنگی ایران معنای خاصی پیدا کرد و سبب شد ما این نماد مهم را که می‌شد در طراحی‌های پوستر مرتبط با آزادی قدس استفاده کنیم از دست بدهیم.
او در توضیح اهمیت نماد کلید برای مردم فلسطین توضیح می‌دهد: چند سال پیش که اولین کارگاه بین‌المللی گرافیک با عنوان «عودةالقرن» و موضوع «قدس، پایتخت ابدی فلسطین» برگزارشد در آنجا به مسئله بازگشت فلسطینی‌ها به موطنشان پرداختیم. در این کارگاه، کارشناسان فلسطینی از اهمیت نماد کلید برای فلسطینیانی گفتند که به اجبار خانه و سرزمینشان را ترک کرده بودند اما کلید خانه‌هایشان را داشتند به امید روزی که دوباره به سرزمینشان برگردند؛ در واقع کلید برای آن‌ها نماد بازگشت به خانه‌هایشان بود. این یک فرصت جدید برای استفاده از نمادی بامعنا برای طراحان بود که پوسترهایی را با نماد کلید برای مخاطب غیرایرانی طراحی کردیم اما اگر این طرح برای مخاطب ایرانی اجرا می‌شد، آن صبغه جناحی بر نماد کلید در ذهن مخاطب داخلی چیره می‌شد.
میری ضمن تأکید بر استفاده از نمادهای جدید برای پرداختن به مسئله آزادی فلسطین و صهیونیسم‌ستیزی در طراحی پوسترها خاطرنشان می‌کند: همان‌طور که در دوره‌ای سنگ، نماد انتفاضه بود در دوره‌ای هم چاقو نماد انتفاضه شد. کارشناسان این عرصه در حوزه نمادشناسی می‌توانند به هنرمندان و طراحان کمک کنند.
وی با تقسیم‌بندی رویکردهای مختلف به مسئله فلسطین می‌گوید: در چند دهه پوسترسازی برای فلسطین، شاهد گونه‌های مختلفی از پوستر در این باره هستیم. یک نوع از پوسترها اشاره به جنایات انسانی رژیم صهیونیستی در فلسطین دارد، دسته‌ای دیگر به جنبه‌های اسلامی آن اشاره می‌کند؛ اینکه مسجدالاقصی قبله اول مسلمین است، ژانر دیگری از این پوسترها به حامیان اسرائیل جنایتکار یعنی انگلیس و آمریکا اشاره دارد. دسته دیگری از آن‌ها تلاش می‌کند هویت فلسطینی را زنده نگه دارد در واقع اشاره به حفظ هویت فلسطینی در غربت و هجرت اجباری عده‌ای از فلسطینی‌ها به کشورهای مختلف دارد. گونه دیگری از پوسترها نشان می‌دهد راه آزادی قدس فقط با مبارزه، جهاد و شهادت باز می‌شود و ژانر دیگری نیز مربوط به پاسداشت و گرامیداشت یاد شهدای فلسطینی است.
فرمایشات رهبری و باب‌های جدید پیش روی هنرمندان
میری با بیان اینکه در دهه‌های گذشته، عرصه‌های جدیدی در حوزه پوسترسازی با موضوع فلسطین روبه‌رویمان گشوده شده همچون موضوع بازگشت مهاجران فلسطینی به کشورشان، خاطرنشان می‌کند: پس از بیانات رهبری که فرمودند اسرائیل ۲۵ سال آینده را نخواهد دید و به باور من این رقم، بیشینه عمر رژیم صهیونیستی است و ان‌شاءالله زودتر از این هم نابود می‌شود، این فرمایش رهبری باب جدیدی را پیش روی هنرمندان گشود.
به گفته او، اکنون هنرمندان در حال ترسیم فلسطین پس از آزادی هستند. عرصه جدیدی که در آثار هرمندان وجود دارد اینکه نه تنها فلسطین آزاد خواهد شد که برای آن روز، هویت بصری هم طراحی می‌شود.
دبیر نهضت مردمی پوستر انقلاب می‌گوید: بحث انتخابات در فلسطین نیز جزو پیشنهادهای رهبری برای برون‌رفت از بحران فلسطین بود که فلسطینیان در هر کجای جهان در این همه‌پرسی شرکت کنند، این نیز جزو عرصه‌های جدیدی است که پیش روی هنرمندان قرار گرفته و در دوره‌ای از جشنواره هنر مقاومت که با همکاری بنیاد روایت فتح و نهضت مردمی پوستر انقلاب برگزار شد یکی از موضوعات جشنواره، انتخابات درباره سرنوشت فلسطین بود.
نظر شما