به گزارش قدس آنلاین، اطلاعات منتشرشده از مرکز آمار ایران حاکی است در تنش اقتصادی اخیر یعنی در دوره سال‌های ۹۷ تا ۹۹ که نرخ ارز و نرخ تورم با تکانه‌های شدید مواجه بود، تغییرات عمده‌ای در دهک درآمدی خانوارها به‌وجود آمده است؛ به‌گونه‌ای که بخش قابل‌توجهی از خانوارهای طبقه متوسط زن سرپرست یا دارای سرپرست بازنشسته، کارگر ساده، اجاره‌نشین و غیره به دهک‌های فقیر سقوط کرده‌اند و در مقابل برخی از خانوارهای مستقر در طبقه متوسط به مدد مشاغل آزاد، دارایی‌های منقول و غیرمنقول، نرخ مشارکت اقتصادی بالاتر در خانوار و غیره موفق شده‌اند خود را در دهک‌های بالای درآمدی بگنجانند.
نمای کلی تغییر دهک‌های درآمدی
نتایج تحقیقات کارشناسان مرکز آمار ایران نشان می‌دهد: خانوارهایی که در سال۱۳۹۹ نسبت به سال۱۳۹۷ به دهک‌های پایین‌تر انتقال یافته‌اند، عمدتا سرپرست شاغل و اعضای با درآمد کمتری داشته‌اند؛ به‌گونه‌ای که خانوارهای دارای سرپرست کارگر ساده ساختمانی و حمل‌ونقل مسافر سهم قابل‌توجهی از خانوارهای سقوط کرده به دهک‌های پایین داشته‌اند.
درمجموع خانوارهای دارای سرپرستان با سواد کمتر و تحصیلات پایین‌تر از شانس بیشتری برای سقوط به دهک‌های پایین‌تر برخوردار بوده‌اند و خانوارهای دارای سرپرستان با درآمد بدون کار(بازنشسته و مستمری‌بگیر) و خانه‌دار نیز بیشتر دچار سقوط به دهک‌های پایین‌تر شده‌اند. در میان خانوارهایی که در سال۹۹ نسبت به سال۹۷ به دهک‌های پایین درآمدی سقوط کرده‌اند، حضور خانوارهای دارای سرپرستان زن و بی‌همسر، خانوارهای دارای اعضای محصل و همچنین خانوارهای مستأجر پررنگ بوده است.
به‌عبارت‌دیگر، می‌توان برآورد کرد هزینه تحصیل و تأمین مسکن در دوره اخیر تنش ارزی و تورمی، یک لنگر پرقدرت برای فقیرکردن خانوارها بوده و خانوارهای دارای ویژگی‌های برشمرده شده در این بخش، بیشتر در معرض انتقال به دهک‌های پایین‌تر از گذشته قرار داشته‌اند.
تغییرات طبقه متوسط
گزارش تحقیقی مرکز آمار ایران از وضع انتقال خانوارهای شهری از دهک‌های درآمدی میانی یعنی دهک‌های چهارم، پنجم و ششم در دوره زمانی ۱۳۹۷تا۱۳۹۹ نشان می‌دهد در سال۱۳۹۹، معادل ۲۵درصد از کل خانوارهایی که در سال۱۳۹۷ در این ۳دهک میانی مستقر بوده‌اند، موفق به صعود به دهک‌های بالاتر یعنی دهک‌های هفتم تا دهم شده‌اند و ۴۸درصد از خانوارها همچنان در ۳دهک میانی باقی مانده‌اند و میزان تغییر درآمد آنها به‌قدری نبوده که آنها را از دهک متوسط خارج کند.
نکته قابل‌توجه این است که تکانه‌های اقتصادی در این بازه زمانی، در مقابل انتقال ۲۵درصد از خانوارهای شهری مستقر در دهک‌های میانی به دهک‌های بالاتر، ۲۷درصد از کل خانوارهای این محدوده را نیز به دهک‌های پایین‌تر و فقیر منتقل کرده است. به‌عبارت‌دیگر، تعداد بازندگان تنش‌های ارزی و تورمی بیشتر از تعداد برندگان این رخداد اقتصادی بوده است.
در مورد خانوارهای روستایی نیز همین رویه تکرار شده؛ اما برآیند نهایی آن به‌گونه‌ای بوده که تعداد خانوارهای ارتقایافته از دهک‌های میانی به دهک‌های بالای درآمدی بیشتر از خانوارهای سقوط کرده از دهک‌های میانی به دهک‌های فقیر بوده است. طبق آمار، به‌طور میانگین از مجموع خانوارهای روستایی که در سال ۱۳۹۷ در ۳دهک میانی قرار داشته‌اند، در سال۱۳۹۹، معادل ۴۹درصد همچنان در این محدوده باقی مانده‌اند، ۲۴درصد به دهک‌های پایین‌تر سقوط کرده و ۲۷درصد به دهک‌های بالاتر راه یافته‌اند.
شروط پایداری خانوارها در دهک‌های میانی
براساس آمار، خانوارهایی که در سال۱۳۹۷ در ۳دهک میانی چهارم، پنجم و ششم قرار داشته‌اند، برای حفظ جایگاه خود نیازمند رشد ۲۸درصدی درآمد در سال۱۳۹۷ و جهش ۷۴درصدی درآمد در سال۱۳۹۹ بوده‌اند؛ به‌عبارت‌دیگر، هرکدام از خانوارهای مستقر در این ۳دهک میانی که درآمد سال۱۳۹۸ آنها کمتر از ۲۸درصد نسبت به سال۱۳۹۷ رشد کرده و میزان افزایش درآمد سال۱۳۹۹ آنها نیز نسبت به سال۱۳۹۷ کمتر از ۷۴درصد است، به دهک‌های پایین‌تر سقوط کرده‌اند و خانوارهایی که رشد درآمد آنها در این دو بازه زمانی بالاتر از ۲۸ و ۷۴درصد بوده، وارد فهرست خانوارهای مستقر در دهک‌های بالاتر شده‌اند.
نتایج تحقیقات نشان می‌دهد: جریان انتقال خانوارها در همه دهک‌های پایین، میانی و بالا وجود داشته و تکانه‌های اقتصادی سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ لزوما به فقیرترشدن خانوارهای فقیر یا پولدارترشدن خانوارهای ثروتمند منجر نشده است اما طبق آمار، در شرایطی که ۳۴درصد از خانوارهای دهک اول درآمدی(فقیرترین) در سال۱۳۹۷ به دهک‌های بالاتر در سال۱۳۹۹ راه یافته‌اند، معادل ۳۸درصد خانوارهای دهک دهم درآمدی(ثروتمندترین) به دهک‌های پایین‌تر سقوط کرده‌اند. به‌عبارت‌دیگر، تأثیر تکانه‌های اقتصادی بر نزول جایگاه درآمدی خانوارها نسبت به ارتقای این جایگاه بیشتر بوده است.
فشار بر شاغلان فقیر
بررسی خانوارهای سقوط کرده به دهک‌های پایین‌تر، به تفکیک شغل و محل فعالیت سرپرستان مزد و حقوق‌بگیر، نشان می‌دهد ۱۹درصد سرپرستان این خانوارها در شغل کارگران ساده و ۸درصد از آنها در شغل کارکنان فروشگاه‌ها مشغول بوده‌اند. در مورد محل فعالیت سرپرستان خانوارهایی که به دهک پایین‌تر سقوط کرده‌اند نیز آمارها حاکی از این است که ۱۸درصد این افراد در بخش ساختمان مزد و حقوق‌بگیر بوده‌اند و ۴۱درصد از آنها در مشاغل رانندگی خودروهای سواری، تاکسی و وانت فعال بوده‌اند.
همچنین بررسی وضع فعالیت سرپرستان خانوارهایی که در سال۱۳۹۹ نسبت به سال۱۳۹۷ به دهک‌های بالاتر صعود کرده‌اند، نشان می‌دهد ۱۲درصد سرپرستان این خانوارها در بخش ساخت بنا مزد و حقوق‌بگیر بوده‌اند، ۱۰درصد در سازمان‌ها و اداره‌های مرتبط با انتظام بنگاه‌های اقتصادی و ۸درصد در فعالیت‌های دفاعی اشتغال داشته‌اند.
از منظر نوع شغل این دسته از سرپرستان خانوار، ۱۴درصد در مزد و حقوق‌بگیری امور عمومی، دفتری و اداری و ۳۲درصد در مشاغل آزاد مغازه‌داری و سرپرست فروشگاه فعال بوده‌اند. این آمارها تا حدودی نشان‌دهنده توزیع ناعادلانه ارزش‌افزوده فعالیت‌های اقتصادی میان ارکان آن است به‌گونه‌ای که ۸درصد از خانوارهای سقوط‌کرده به دهک‌های فقیر دارای سرپرست شاغل به‌عنوان کارکنان فروشگاه‌ها بوده‌اند درحالی‌که سرپرستان ۳۲درصد خانوارهای صعود کرده به دهک‌های بالاتر را مغازه‌داران و سرپرستان فروشگاه‌ها تشکیل می‌دهند.
نقش خانه و خودرو در دهک‌بندی
یکی از یافته‌های تحقیق مرکز آمار ایران از تغییرات دهک‌های درآمدی در دوره تنش‌های اقتصادی۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ این است که ۷۳درصد خانوارهای صعود کرده از دهک‌های میانی به دهک‌های بالاتر دارای مسکن ملکی و ۲۱درصد مستأجر بوده‌اند درحالی‌که خانوارهای سقوط کرده به دهک‌های پایین‌تر، ۶۳درصد مالک و ۲۶درصد مستأجر هستند.
همچنین بررسی تغییر دهک درآمدی خانوارها براساس ۲ کالای خودرو و ماشین ظرفشویی به‌عنوان کالاهای متمایزکننده سطح درآمدی حاکی از این است که ۶۴درصد خانوارهایی که در سال۱۳۹۹ به دهک بالاتر از ۱۳۹۷رسیده‌اند، دارای خودرو بوده و فقط ۱.۵درصد آنها ماشین ظرفشویی داشته‌اند درحالی‌که فقط ۴۶درصد خانوارهای سقوط کرده به دهک‌های پایین درآمدی دارای خودروی شخصی بوده‌اند و هیچ‌کدام ماشین ظرفشویی نداشته‌اند.
به‌نظر می‌رسد تکانه‌های قیمت خودرو در سال‌های اخیر به‌قدری شدید بوده که در تغییر دهک درآمدی خانوارها نیز مؤثر است و احتمالا تقاضای چندین میلیونی مردم برای شرکت در قرعه‌کشی خرید خودرو نیز یکی از نشانه‌های خرید این کالا در تغییر جایگاه خانوار در دهک درآمدی باشد.
منبع: همشهری
نظر شما