در حالی که تمام توان دولت در سال جاری برای تولید برق تنها به افزایش ۳ هزار و ۲۰۰ مگاوات محدود شده است، پیش‌بینی می‌شود امسال حداقل با کسری ۱۸ تا ۲۰ هزار مگاواتی تولید در برابر مصرف برق مواجه باشیم. ظرفیتی که طبق گزارش‌های رسمی، بی‌درنگ باید پاسخگوی مصرف برق ۲۶۲ هزار مشترک صنعتی در کشور باشد که ۳۵ درصد از توان برق تولیدی را می‌بلعند. بخش خانگی اما با ۳۲.۵ درصد، عمومی ۹.۳ درصد، کشاورزی ۱۴.۲ درصد، معابر ۱.۶ درصد و سایر مصارف با ۷.۴ به ترتیب در فهرست بیشترین تقاضای برق کشور منتظر ایستاده‌اند.
با توجه به ضرورت مدیریت مصرف بخش صنعت، مهدی نیازی؛ معاون وزیر صمت گفته است محدودیت تأمین برق بنگاه‌های تولیدی را به دوره اورهال آن‌ها منتقل می‌کند و وزارت نیرو هم سعی خواهد کرد بیشتر قطعی برق را به سمت ادارات و مدیریت پیک بار ببرد. تلاش بر این است که برق بخش خانگی قطع نشود ولی دولت برای ترغیب به کاهش مصرف در این بخش اعلام کرده حاضر است برق صرفه‌جویی شده حاصل از کنتور هوشمند خانوارها را برای بخش صنعت خریداری کند.
علیرضا اسدی، معاون پژوهش و برنامه‌ریزی سندیکای صنعت معتقد است بعید است تنها با مدیریت مصرف برق در تابستان امسال، دیگر خاموشی نداشته باشیم. به گفته وی با توجه به تداوم خشکسالی و خروج بخشی از ظرفیت نیروگاه‌های برق‌آبی از شبکه، اینکه دولت بتواند تنها با اعمال برخی سیاست‌های مدیریت مصرف، جلو بروز خاموشی در شبکه را بگیرد؛ دور از واقعیت‌های صحنه به نظر می‌رسد.
بخش صنعت و اداری هدف برنامه مدیریت مصرف
مهدی گودرزی، کارشناس حوزه انرژی در گفت‌وگو با خبرنگار ما از کمبود ۳۰درصدی برق در کشور می‌گوید که نمی‌تواند همزمان پاسخگوی نیاز صنایع، بخش کشاورزی، خانگی، تجاری و اداری باشد.
به گفته وی ظرفیت شبکه برق کشور مانند ظرف محدودی است که قرار است بین مردم تقسیم شود و قاعدتاً بخش خانگی و تجاری با توجه به نارضایتی‌های اجتماعی که می‌تواند پیش بیاورد باید در اولویت قرار بگیرد؛ بنابراین متولیان این حوزه مدیریت مصرف را به سمت بخش کشاورزی، صنعت و بخش اداری برده‌اند. گودرزی با اشاره به اینکه کارخانه ذوب‌آهن یا فولاد می‌توانند اندازه یک شهرستان یا بیشتر برق مصرف کنند می‌گوید: دولت بخش صنعت را مکلف کرده تا نوبت کاری خود را تغییر داده و با کاهش تولید در تابستان، پیک مصرفشان را به زمان‌های دیگری منتقل کنند و به جای آن در پاییز و زمستان افزایش داشته باشند اما این کار هم چاره خاموشی‌ها نخواهد بود.
جبران بخشی از کمبود برق با افت فرکانس
گودرزی می‌گوید: مدیریت شبکه برق کشور متأسفانه بخشی از کمبود را با افت فرکانس جبران می‌کند. فرکانس برق شهری باید حدود ۵۰ هرتز باشد ولی متولیان مدیریت برق با کاستن از این عدد تا حدود ۴۹.۵ و حتی نزدیک به ۴۹.۳ دنبال صرفه‌جویی از این محل هستند. افت فرکانس به این شکل ۲ تا ۳ هزار مگاوات از کمبود برق را به ویژه در زمان پیک مصرف جبران می‌کند. یکی از دلایلی که در تابستان هارمونیک‌های شبکه بسیار بالاست به خاطر همین افت فرکانس است. توانیر این موضوع را اعلام نمی‌کند در حالی که پیامدهای ناشی از این افت فرکانس دامن وسایل برقی مردم را گرفته و موجب معیوب شدن، کاهش عمر و سوختن دستگاه‌های برقی آن‌ها می‌شود و اجحاف به حقوق مصرف‌کننده محسوب می‌شود. این موضوع هیچ جا اعلام نمی‌شود و اگر رسانه‌ای غیرمستقیم هم به آن اشاره کند، سریع مدیریت شبکه ایران جوابیه می‌دهد که ما اصلاً افت فرکانس نمی‌دهیم.
بار مدیریت خاموشی‌ها به دوش مردم
این کارشناس برق می‌افزاید: در حال حاضر ۳۰ هزار مگاوات کمبود برق داریم که البته این نیاز توسط توانیر حدود ۱۸ تا ۲۰ هزار مگاوات اعلام می‌شود و همه این داستان‌های مدیریت مصرف برق، در نهایت ۱۳ تا ۱۴ هزار مگاوات از این کمبودها را جبران می‌کند و بقیه این مسئله را هم با خاموشی‌های پراکنده و چندساعته بی‌برنامه در شهرستان‌ها و روستاها مدیریت می‌کنند و در نهایت وقتی ببینند که دیگر نمی‌شود کاری نکرد آن وقت برنامه زمان‌بندی را اعلام می‌کنند. این بدان معناست که توانیر مدیریت بار خودش را بر دوش مردم گذاشته و فقط خاموشی را مدیریت می‌کند ولی اسمش را مدیریت بار گذاشته است.
گودرزی با اشاره به راهکارهای مسئله کمبود برق در کشور می‌گوید: دو راهکار برای حل فوری این مسئله داریم؛ یا اینکه مصرف را از سمت تقاضا کم کنند، مثلاً کولر گازی‌های پرمصرف را با کم‌مصرف جایگزین کنند و ۷ هزار مگاوات از بار سرمایشی ایران کم بکنند که چنین بودجه‌ای را دولت ندارد، یا اینکه مثل زمان کرونا سیستم اداری و صنایع را به سمتی ببریم که مصرف کمتری داشته باشند که اکنون در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست.
این کارشناس برق با بیان اینکه در کشور ترکیه هر مالک برای گرفتن پایان کار موظف است مثلاً ۳۰ کیلووات انرژی خورشیدی نصب کرده باشد می‌افزاید: حداقل کاری که می‌توان انجام داد این است که سازمان استاندارد و خیلی از ارگان‌های بالادستی سازوکاری در پیش بگیرند و در آن واحدهای مسکونی کشور مجهز به ذخیره‌ساز انرژی بشوند. این کاری است که در کشورهایی مثل استرالیا، آمریکا و کانادا انجام می‌شود تا منازل مسکونی،خودشان بخشی از برق مورد نیازشان را تأمین کنند.
وضعیت تولید نیروگاه‌های مختلف در کشور
گودرزی با بیان اینکه راهکار دیگر این است که نیروگاه بزنیم که ارزان‌ترین و سریع‌ترین نیروگاهی که می‌تواند وارد مدار شود نیروگاه‌های گازی است می‌گوید: پیشتر نیروگاه‌های برقابی می‌توانستند تا ۱۳ هزار مگاوات برای ما تولید بکنند که الآن به خاطر کم‌آبی کمتر از ۸هزار مگاوات تولید می‌کنند، نیروگاه‌های خورشیدی و بادی هم که قیمت خرید تضمینی و شرایط سرمایه‌گذاریشان فعلاً جذابیتی ندارد، نیروگاه‌های تجدیدپذیر هم که ۹۰۰ هزار مگاوات است که همه آن هم در پیک نیست. نیروگاه هسته‌ای نیز هزار مگاوات داریم که در مدار هست، ولی برای ما که این وضعیت تابش را در کشور داریم جذابیت گذشته را ندارد و به این شکل برق حرارتی باقی می‌ماند که فناوری آن را مپنا دارد.
تأثیر نظام تعرفه‌گذاری بر مدیریت مصرف برق
این تحلیلگر با اشاره به اینکه شعار فرهنگی لامپ اضافی خاموش و کار تبلیغی برای استفاده از وسایل کم‌مصرف دیگر جوابگو نیست، درباره تأثیر نظام تعرفه‌گذاری بر مدیریت مصرف برق می‌گوید: برق ۳۰۰ درصد گران شده و اینکه می‌گویند به ۸۵درصد مردم فشاری وارد نمی‌شود و همان قیمت قبل را می‌پردازند یک شوخی است. مردم هنوز قبض دوره تابستان را ندیده و گرانی را به آن شکل تجربه نکرده‌اند. فکر نمی‌کنم بیشتر از ۳۰ درصد مردم قبض برقشان مثل قبل صادر بشود. حقیقت این است که برق را گران کردند تا مصرف برق منطقی شود حالا چرا می‌گویند برق گران نشده و می‌خواهند اثر روانی آن را کم کنند نمی‌دانم.
وصله و پینه شبکه فرسوده به جای به‌روزرسانی
این کارشناس حوزه انرژی با یادآوری اینکه شبکه برق کشور سرپا نیست و ۳۰سال است که به‌روز نشده می‌گوید: هر چه هزینه ساخت یک نیروگاه هزار مگاواتی می‌کنیم که معمولاً ۱۸ تا ۲۰ هزار میلیارد هزینه دارد، معادل آن باید هزینه توسعه و ساخت شبکه در بخش انتقال و توزیع بکنیم تا برق را به مردم برسانیم ولی در واقع داریم با سیم‌های ظرفیت پایین‌تر و کیفیت پایین‌تر شبکه را وصله و پینه می‌کنیم. ترانس با طول عمر ۲۵ سال، ۳۵ سال است که در مدار است، سیم و کابلی که باید ۲۵ سال جواب می‌داده است و شبکه‌ای که برای جمعیت ۵۰ میلیونی ایران طراحی شده، باید پاسخگوی دو برابر آن جمعیت باشد. اندک نیروگاه‌هایی نیز که در جاهای مختلف ایران ساخته می‌شود درست جانمایی نمی‌شود؛ چراکه مثلاً نماینده اندیمشک و رئیس کمیسیون انرژی دو نیروگاه در شهر خودش می‌زند بی‌توجه به اینکه آن طرف در لرستان به آن بزرگی نیروگاهی نیست. این جنگ سیاسی و نبود تعادل درست بین تولید، توزیع و انتقال موجب شده تا در مناطقی از کشور با مازاد تقاضا و در جای دیگر با کمبود شدید روبه‌رو باشیم.
خلف وعده دلیل بی‌اعتمادی به وزارت نیرو
گودرزی می‌افزاید: چهار سال است که بحث بهینه‌سازی شبکه برق مطرح است و پارسال ۳هزار میلیارد تومان ظرفیت بودجه را به این بخش آوردند ولی شرایطی برای سرمایه‌گذار گذاشته‌اند که کسی ریسک نمی‌کند آن را بپذیرد، به سرمایه‌گذار می‌گویند برو بهینه‌سازی را انجام بده و وقتی مصرف کاهش پیدا کرد، پولت را می‌دهیم. این در حالی است که وزارت نیرو ۸۴هزار میلیارد بدهکار است و به خاطر خلف وعده‌های مکرر، کسی حاضر نیست به وزارت نیرو اعتماد کند.
وی می‌گوید: با چنین شرایطی سال بعد هم همین آش و کاسه است و ۳۰درصد کمبود برق ما ۲۵درصد و ۲۰درصد نمی‌شود مگر در یک نقطه‌ای دولت بپذیرد که با این مدل مدیریت مصرف برق نمی‌شود جلو خاموشی‌ها را گرفت و اقدام به تغییر، اصلاح و تسهیل رویه‌ها کند.
کلید روشنایی کشور در دست بخش خصوصی
ابراهیم خوش‌گفتار، نایب رئیس هیئت مدیره سندیکای شرکت‌های تولیدکننده برق در گفت‌وگو با خبرنگار ما علت مواجهه کشور با خاموشی‌های گسترده را تراز منفی، فرسودگی شبکه برق، سوءمدیریت، انحصارگرایی وزارت نیرو در خرید و توزیع برق، تبدیل شدن برق به یک کالای امنیتی و از صرفه افتادن تولید این کالا برای سرمایه‌گذاران می‌داند و می‌گوید: حمایت از بخش خصوصی و به تبع آن سرمایه‌گذاری و توسعه ظرفیت نیروگاهی باید در اولویت سیاست‌گذاری‌ها قرار گیرد وگرنه با این روند طی ۵ تا ۶ سال آینده نیز این مشکل پابرجا خواهد بود.
گفتنی است، در حال حاضر ظرفیت منصوبه نیروگاه‌های حرارتی ایران ۷۱ هزار مگاوات است که حدود ۶۸ درصد این ظرفیت در اختیار بخش خصوصی است.
خبرنگار: زهرا طوسی
نظر شما