در همین راستا، «جایزه جهانی هشت» به همت مؤسسه آفرینشهای هنری شکل گرفته تا با تمرکز بر موضوع بنیادین «کرامت انسانی» برگرفته از آموزههای امام رضا(ع) بستری را فراهم آورد که ادبیات بتواند نقشی پررنگتر در تقویت ارزشهای انسانی ایفا کند. این جایزه قرار است در هشت عرصه هنری گوناگون برگزار شود و نخستین دوره آن با محوریت داستان کوتاه آغاز میشود؛ انتخابی که ریشه در جایگاه روایت و قصهگویی در تمامی شاخههای هنری دارد. در این گفتوگو با نگار تشکری، دبیر جشنواره تلاش شده چرایی شکلگیری این جایزه، اهداف، معیارهای داوری، برنامههای حمایتی از نویسندگان و راهکارهای آن برای جذب مخاطبان و تثبیت جایگاهش در تقویم فرهنگی کشور بررسی شود.
ایده شکلگیری جایزه ادبی هشت چطور به وجود آمد و چرا تمرکز اصلی روی «کرامت انسانی» قرار گرفت؟
جایزه جهانی هشت در مؤسسه آفرینشهای هنری قرار است در هشت عرصه مختلف با زبان هنر به مضامینی از روایتهای حضرت رضا(ع) بپردازد که آغازین دوره آن به دلیل اهمیت داستان و روایت، شروع این اتفاق است؛ چرا که داستان همیشه به عنوان یک پایه و اصل مهم در بسیاری از آثار هنری تأثیرگذار است. در تمام آثار هنری از جمله سینما، نمایش، هنرهای تجسمی، عکاسی و... روایت و شیوه روایت بسیار مهم است و ما در جهانی زندگی میکنیم که امروزه قصه و نوع روایت نقش بسیار حیاتی دارد.
از امسال نیز قرار است تمام جشنوارههای هنری در مؤسسه آفرینشهای هنری ذیل جایزه جهانی هشت بگذرد و جایزه داستان کوتاه نیز قرار است به صورت دوسالانه برگزار شود. این دوره از جایزه هشت دارای هشت موضوع است و به دلیل برگزاری ششمین «کنگره جهانی امام رضا(ع)» که در دهه کرامت سال جاری و در آستان مبارک آن حضرت برگزار و در آن به مضمون کرامت انسانی از نگاه امام رضا(ع) پرداخته شد، بنابراین جایزه ادبی داستان کوتاه هشت نیز محورهای اصلی خود را انسان، کرامت انسانی، خانواده و هر آنچه به رابطه انسان و جامعه مربوط میشود، قرار داده و این موضوعات ذیل سخنان ارزشمند حضرت رضا(ع) تعریف شدهاند.
چه نیازی در فضای فرهنگی و ادبی کشور دیدید که سبب شد چنین جایزهای راهاندازی شود؟
در جامعه امروز متأسفانه نگاه به انسان و کرامت او کمتر عملیاتی شده و حقوق بشر اغلب در حد شعار باقی مانده و بسیاری از مسائل انسانی و اخلاقی که زندگی روزمره را شکل میدهند، کمتر در فضای عمومی و ادبیات مطرح میشوند. این خلأ موجب شد ما فکر کنیم ادبیات و به ویژه داستان کوتاه میتواند نقش بسیار مؤثری داشته باشد؛ داستان امکان بازتاب واقعی زندگی انسانها، بیان دردها، امیدها و تعارضهای اخلاقی را فراهم میکند و میتواند مخاطب را وادار کند نه فقط نگاه کند، بلکه احساس کند و همدل شود. جایزه «هشت» با محوریت «کرامت انسانی» شکل گرفت تا این خلأ را پر کند و ادبیات را به گفتوگوی واقعی درباره انسان و ارزشهای بنیادین بازگرداند.
چرا داستان کوتاه را به عنوان محور انتخاب کردید و نه مثلاً رمان یا شعر؟
ما داستان کوتاه را به این دلیل محور قرار دادیم که داستان حتی در کوتاهترین شکلش، توانایی شگفتانگیزی در لمس و بازتاب زندگی انسان دارد. داستان میتواند بدون شعار، در دل روایتهای کوچک، عمیقترین پرسشهای اجتماعی و اخلاقی را پیش بکشد. جامعه وقتی داستان میخواند، خودش را در آینه شخصیتها و موقعیتها میبیند و دردها، رنجها و امیدهایش را بازمیشناسد. به همین خاطر معتقدیم داستان کوتاه میتواند تأثیری فوریتر و گستردهتر بر جامعه بگذارد، چون نسبت به رمان با سرعت بیشتری خوانده میشود، در ذهن ماندگار است و قدرت همدلی و تغییر نگرش را در مخاطب ایجاد میکند. من باور دارم که جامعه امروز به داستان نیاز دارد نه به شعار و کلیشه بلکه به روایتهایی صادقانه، انسانی و در عین حال عمیق. به قصههایی که دل آدم را بلرزاند و در این هیاهوی روزگار شلوغ و پلوغ و در جوار خورشید مهربانی چه بهتر از اینکه به واژه پناه ببریم. به نظر من واژهها هستند که میتوانند حال دنیا را کمی بهتر کنند و همین طور حال انسانها را. جایزه داستان کوتاه هشت دعوتی است برای نوشتن از دلهایی که هنوز برای انسانها میتپند و از قلمهایی که هنوز روی کاغذ سفید، رد زندگی میکشند.
انتخاب داوران چگونه بود و چه معیارهایی در نظر گرفته شد؟
برای انتخاب داوران جشنواره هشت، در جلسات متعدد با استادان برجسته و مشورت با جمعی از آنها به یک تیم هفت نفره رسیدیم. قابل ذکر است که چند معیار اصلی برای این امر در نظر گرفتیم؛ نخست تجربه و سابقه جدی در حوزه داستاننویسی و نقد ادبی؛ دوم، تنوع نگاهها و سلیقهها برای ایجاد داوری عادلانهتر و سوم، خوشنامی و اعتبار حرفهای در جامعه ادبی. ما تلاش کردیم ترکیبی از نویسندگان و منتقدان برجسته را گرد هم بیاوریم تا هم اعتماد شرکتکنندگان جلب شده و هم کیفیت انتخابها تضمین شود. داوری به صورت دومرحلهای طراحی شده و ابتدا تمام آثار توسط تیم اولیه داوری خوانش و بررسی شده و در نهایت آثاری که به مرحله نهایی راه پیدا میکنند، توسط این تیم هفت نفره داوری خواهند شد تا حق هیچ نویسندهای ضایع نشود.
معیار اصلی داوران برای انتخاب آثار برتر چه خواهد بود؛ نوآوری در فرم، پیام انسانی یا کیفیت هنری و زبانی؟
در داوری جشنواره هشت هیچ کدام از این معیارها به تنهایی کافی نیست. ما به خلاقیت در روایت، پرداخت شخصیتها، ایده و همچنین نگاه تازه و جسارت نویسنده در طرح موضوعات مورد نظر در مضمون داستان توجه ویژه میکنیم و از طرفی با توجه به اینکه به قول ویلیام فاکنر «نوشتن، عرقریزان روح است، واژه واژهاش باید از دل بیاید، از رنج، از تجربه، از زیستن» ما تلاش کردیم در این جشنواره جزئیترین تلاشهای نویسنده هم دیده شود نه فقط مضمون کلی. حتی وقتی نویسنده یک شخصیت جذاب و به یاد ماندنی خلق کرده اما نتوانسته داستان را تمام و کمال شکل دهد، آن اثر هم دیده شود و انگیزهای باشد برای بیشتر و بهتر نوشتن چون به راستی هنرمند میخواهد دیده شود، تمام تلاشها و شب بیداریهایش، نه فقط جایزه بلکه انگیزهای باشد برای ترک نکردن قلم و برای ادامه دادن با امیدی نو.
آیا برای آثار برگزیده، برنامهای فراتر از تقدیر مثل چاپ کتاب، انتشار دیجیتال یا حتی ترجمه هم در نظر گرفتهاید؟
بله، قطعاً. ما معتقدیم ارزش جشنواره به این است که آثار برگزیده پس از داوری هم مسیر خودشان را ادامه دهند. به همین دلیل، برنامه داریم مجموعهای از آثار منتخب در قالب کتاب منتشر و در اختتامیه جشنواره رونمایی شود و در دسترس قرار گیرد. علاوه بر این، تعدادی از آثار برگزیده، پادکست و در فضای مجازی منتشر خواهند شد. علاوه بر این، در حال رایزنی هستیم تا برخی آثار شاخص در صورت بالا بودن کیفیت به زبانهای دیگر ترجمه و در سطح فراتر از ایران هم دیده شوند. هدف جشنواره هشت این است که نویسندگان تنها به یک جایزه اکتفا نکنند، بلکه فرصتی واقعی برای معرفی و دیده شدن پیدا کنند و از طرفی این مفاهیم ارزشمند که از زبان و نگاه امام رضا(ع) بیان شده را با ترجمه به سایر جوامع منتقل کنیم.
جایزه هشت تازهتأسیس است. چه برنامهای برای ماندگار کردن این رویداد در تقویم فرهنگی کشور دارید؟
برای ماندگار کردن جشنواره هشت، تمرکز ما روی دو محور اصلی است؛ نخست، تثبیت کیفیت آثار و روند داوری، به طوری که نویسندگان و جامعه ادبی نسبت به عدالت و جدیت جشنواره اعتماد کامل پیدا کنند. دوم، ایجاد پیوند مستمر با ناشران، رسانهها و محافل ادبی سراسر کشور تا آثار برگزیده نه فقط دیده شوند، بلکه در عرصه ملی و حتی بینالمللی معرفی شوند. علاوه بر این، برنامههایی مانند کارگاههای آموزشی و نشستهای نقد و معرفی داستانها در طول سال کمک میکند «هشت» به بخشی از تقویم فرهنگی کشور تبدیل شود و از طرفی همان طور که گفتم جایزه هشت قرار است در حوزههای مختلف هنری برگزار شود و تمام جشنوارههای مؤسسه آفرینشهای هنری ذیل جشنواره هشت قرار گیرد.
با توجه به اینکه داستان کوتاه کمتر از رمان، خواننده دارد، جشنواره چه راهکاری برای جذب عموم مردم و نسل جدید به داستانخوانی دارد؟
ما به این مسئله واقفیم که داستان کوتاه نسبت به رمان، مخاطب عمومی کمتری دارد، اما جشنواره هشت تلاش میکند با ابزارهای متنوع، این فاصله را کاهش دهد. انتشار آثار منتخب در قالب کتاب و تولید پادکست و استفاده از شبکههای اجتماعی و فضای مجازی برای معرفی داستانها موجب میشود مخاطبان بیشتری جذب شوند. هدف ما این است که داستان کوتاه از قالب «چند صفحه روی کاغذ» فراتر رود و به تجربهای زنده و روزمره برای مخاطب تبدیل شود.
آیا در جشنواره بخشی برای کشف استعدادهای تازه و آموزش (مثل کارگاه یا منتورینگ) هم پیشبینی شده است؟
در جشنواره هشت بخشی ویژه با عنوان «قلم جوان» برای نویسندگان زیر ۲۵ سال در نظر گرفتهایم. در این بخش دو داستان کوتاه به عنوان برترینها انتخاب میشوند و علاوه بر آن، ۱۵نفر از برگزیدگان فرصت خواهند داشت در کارگاههای آموزش داستاننویسی زیر نظر استادان برجسته کشوری به صورت رایگان شرکت کنند. این کارگاهها با هدف تقویت مهارتهای نسل جدید برگزار میشود و دقیقاً در امتداد رویکرد انجمن «عصر داستان» وابسته به مؤسسه آفرینشهای هنری است؛ انجمنی که از ابتدا آموزش نویسندگان جوان را با دعوت از استادان و برگزاری نشستهای متنوع در دستور کار خود داشته است.
نظر شما