شبی در قلب رمضان که برکت از آسمان قدرش فرو می‌ریزد. به وقتی که خالق گردون قرآن را نازل کرد، به وقت راز و نیاز سحرگاه و آنگاه که بندگانش قرآن به سر می‌گیرند تا در شبی که خالق هستی تقدیر یکساله هر فرد را می‌نویسد، به احسن‌ترین وجه پای تلاشش امضا کند.

شاید در چنین شب‌هایی بود که لابه لای ناله‌های سحرگاه، «سلطان حسین میرزا نیرالدوله» آیاتی از سوره قدر را زمزمه می‌کرد و آیاتی که تأکید داشت قیامتی هست و در آن روز که هیچ مال و فرزندی برایت سودی ندارد، فکر فرو می‌رود که مالش را وقف کند که به وقت بی‌وجود، وجودش را در برابر حق سربلند نماید.

شاید در قلب رمضان بود که سلطان حسین میرزا نیرالدوله، در میانه مراسم شب‌های قدر، تقدیر نیکی از خداوند طلب می‌کرد و به این فکر افتاد که اموالش را در جایی هزینه کند تا در شبی که از هزار شب برتر است، عطوفت و رحمت حق بیش از پیش نصیبش گردد.

میراثی 130 ساله برای شب‌های توبه

سلطان حسین میرزا نیرالدوله که در نوجوانی خدمت پادشاه صاحب قران، ناصرالدین شاه را کرده بود و به وقت جوانی والی نیشابور و سبزوار شده بود، به وقت میانسالی‌اش مصمم می‌شود تا به امام غریبان خدمت کند.

او که نواده فتحعلیشاه قاجار بود، حکومت نیشابور و سبزوار را به سال ۱۳۰۵قمری پس از فوت پدر به ارث برد و در سال ۱۳۱۹قمری، نایب التولیه آستان قدس رضوی را برعهده گرفت. اما یک سال بعد که روس‌ها صحن و گنبد حرم رضوی را به توپ بستند، والی منطقه خراسان شد.

او که در پی حشمت و جاه به خراسان رفته بود، در نهایت به گدایی در حرم رضوی معتکف شد و گنبد طلایی را که بی‌فروغ شده بود، فروغی جدید بخشید.

سلطان حسین میرزا نیرالدوله، که حالا قبای نایب التولیه آستان قدس رضوی را پوشیده و در مرمت گنبد طلا می‌کوشید، معتکف صحنی شده بود که تا سحرگاهانش صدای راز و نیاز به گوش می‌رسید و با سرخی سپیده صبح، گوش بر نقاره خانه می‌سپرد.

او که می‌دید چگونه واقفان، هزینه روشنایی، افطار و سحرهای شب‌های رمضان و تعزیه و روضه خوانی‌های حرم را تأمین می‌کنند، به این فکر افتاد که توشه سفر آخرتش را مبتنی بر شب‌های قدر تدارک ببیند و اموالش را برای چنین شب‌هایی وقف کند.

موقوفه‌هایی برای روشنایی، روضه‌خوانی و کمک به نیازمندان

او میدانست که موقوفه‌های رمضان، عرصه گسترده‌ای دارد و میدانست که سفره‌های افطار و سحری که در حرم رضوی پهن می‌شود، معمولی‌ترین خوراک آن، چای قند پهلو است. تمام جزئیات هزینه‌های مربوط به مراسم‌ روضه خوانی، تعزیه‌خوانی، تأمین سوخت و روشنایی و کمک مالی به نیازمندان، خط به خط در وقف نامه‌ها قید شده است.

اگر چه مرحوم «سلطان حسین میرزا نیرالدوله» املاک زیادی وقف کرد تا برای مصارف گوناگونی همچون هزینه ایتام و کمک مالی به نیازمندان و... صرف شود ولی بخشی را هم صرف شب‌های قدر در ماه رمضان کرد.

شاید روزی که شش دانگ آسیاب آبی چهار طاق در علیای دروازه ارگ نیشابور را وقف حرم رضوی برای هزینه شب‌های قدر ماه مبارک رمضان می‌کرد، می‌خواست که پس از مرگش، خیرات و مبرات سفره افطار شب‌های قدر، همچون آبی که از قنات و مزرعه سمیرجان در بلوک ریوندِ نیشابور جاری می‌شد، در زندگانی آن جهانی‌اش ساری باشد.

در وقف نامه‌ای که به شماره ۷۳۳ به امضای نایب التولیه و دیگر شهود رسیده و در آرشیو مدیریت نظارت بر موقوفات آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود، آمده است که حاصل زراعت مزرعه سمیرجان ریوند صرف روضه خوانی و تعزیه خوانی سید و سالار شهیدان گردد و بخشی از منابع عایدات بلوک ریوند در ۳ روز از ماه مبارک رمضان یعنی روزهای نوزدهم و بیست و یک و بیست و سیم، همه ساله طرف غروب روضه خوانی نماید و به ۱۰۰۰نفر از نیازمندان نیز در این روز وجه معینی پرداخته شود و بخشی نیز صرف روشنایی حرم رضوی گردد.

سفره‌ای آسمانی در شب قدر

در شب‌های روشن آستان قدس رضوی و درست در عصری که شبش از هزار شب برتر است، شبی که قرآن نازل می‌شود و پیمانه تقدیر هر کسی بسته به نیت و عملش پر می‌شود، سلطان حسین میرزا نیرالدوله می‌داند که باید توشه تقدیرش را بسته به مال و مکنتی که از سلطان‌زاده بودنش دریافت کرده، به خلق خدا بپردازد.

در بخشی از وقف نامه اموال او آمده است: «همگی و تمامی شش دانگ یک حجر طاحونة چهارطاق را که در علیای دروازة ارگ نیشابور است، مع تمامی آلات و اسباب و ملحقات سوای زیرجوی و بالاجوی و اشجار آن، همان طاحونة فقط. و همگی و تمامی دو سهم از مدار چهارده سهم آب از قنات جاریة چهارطاقِ مزبور مع آبار و انهار و جویبار و کل ما یتعلّق بها سوای اراضی چهارطاق، همان دو سهم آب فقط.

به انضمام دو سهم شایع از شش سهم قنات و مزرعة سمیرجان، واقعه در بلوک ریوندِ نیشابور مع اراضی و صحاری و آبار و انهار و جویبار و کل ما یتعلق بها که دو سهم آب چهارطاق در اراضی دو سهم سمیرجان زراعت نماید بر روضه خوانی و تعزیه داری آن بزرگوار علیه‌السلام، که همه ساله متولی، منافع عایده از موقوفة مزبوره را بعد از وضع مالیات و مخارج لازمه و پنجاه تومان حق التولیه در هر بلدی و مکانی که بخواهد در سه روز قدر ماه مبارک رمضان که روز نوزدهم و بیست و یک و بیست و سیم باشد همه ساله طرف غروب روضه خوانی نماید و در ظرف این سه روز به هزار نفر ارباب استحقاق هر نفری پنج هزار دینار بدهد که در هر سالی پانصد تومان در این روزها به فقرای سید و غیر سید داده شود...». هر چند این موقوفه برای امروز و دیروز نیست و سال‌های زیادی از عمر آن می‌گذرد اما همچنان با دقت و وسواس بسیار به تک‌تک نیات سلطان حسین میرزا نیرالدوله در شب‌های قدر عمل شده و درآمد موقوفه برای افطاری در شب‌های قدر، روضه‌خوانی و اعطای تبرکی به فقرا و نیازمندان صرف می‌شود.