در حالی که گزارش‌ها از سفر همزمان روزهای آینده سران ارمنستان و جمهوری آذربایجان به مولداوی برای شرکت در نشست «جامعه سیاسی اروپا» حکایت دارد، سفیر باکو در پاریس از احتمال امضای معاهده صلح بین دو طرف طی این اجلاس خبر داد. به نظر می رسد قطار تلاش‌هایی که برای دستیابی به توافق صلح بین ایروان و باکو مسیری پر پیچ و خمی را از واشنگتن، بروکسل و مسکو طی کرده بود به ایستگاه پایانی خود نزدیک شده است. اما با توجه به ابهامات موجود درباره عدم ترسیم خط مرزی، ادعاهای باکو در رابطه با کریدور موهوم زنگزور و مسئله تامین امنیت ساکنین ارمنی قره باغ، اینکه دست یابی به چنین آتش بسی چقدر محتمل بوده و در چنین آشی که شرق و غرب مشترکا می پزند چقدر منافع کشورمان در نظر گرفته شده پرسشی مهم به نظر می رسد.
صلح ایروان- باکو محتمل است؟
محسن پاک‌آیین سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان در گفتگو با قدس با بیان اینکه مسئله صلح بین باکو و ایروان در ماه های اخیر با ورود و میانجیگری اتحادیه اروپا ، امریکا و روسیه جدی تر از گذشته دنبال می‌شود گفت: در این بین اظهارات اخیر سران دو کشور نیز قابل تامل است؛ پاشینیان اعلام کرده که حاکمیت باکو را بر قره باغ کوهستانی می‌پذیرد و در چارچوب حاکمیت کشور خودش این اجازه را به باکو خواهد داد که از مسیر این کشور برای رسیدن به نخجوان استفاده کند در مقابل علی اف اعلام کرده که ادعای تاریخی بر استان سیونیک ارمنستان یا همان گذرگاه زنگزور ندارد و تمایت سرزمینی ارمنستان را به رسمیت می شناسد و متعهد شده که حقوق اتباع ارمنی ساکن قره باغ کوهستانی را به رسمیت بشناسد؛ با در نظر گرفتن شرایط و این اظهارات به نظر می‌رسد صلح باکو-ایروان در دسترس خواهد بود.
پاک آیین با اشاره به نقش موثر ایران در روندی که امروز منتج به صلح دو کشور خواهد شد تصریح کرد اگر توافق صلح با این شروط بین طرفین امضا شود خواسته‌های ما که بر مبنای حفظ تمامیت سرزمینی کشورها و تغییر نکردن ژئوپولتیک و مرزهای بین المللی و محترم شمرده شدن حقوق اقلیت ارمنی ساکن قره باغ بود تامین خواهد شد؛ موضوعی که ایران به شدت بر آن پافشاری می کرد.
انرژی فاکتور مهم
«قاسم مومنی» کارشناس مسائل قفقاز هم با اشاره به اینکه مسئله قره باغ امروز محل تلاقی منافع قدرت‌های بزرگ است تصریح کرد: در مسئله قره باغ باکو و ایروان سخن نمی‌گویند و در اصل روسیه، آمریکا، اروپا و ترکیه بازیگران اصلی این مناقشه هستند و پاشینیان و علی اف قرار است برون داد و نتیجه تقابل این بازیگران را اجرا کنند. مومنی با بیان اینکه در حال حاضر بحران و جنگ انرژی را شاهد هستیم و مسئله انتقال این انرژی یکی از مهمترین مسائل حال حاضر محسوب می شود گفت: یکی از مسیر های عبور انرژی که شرکت های بزرگ فعال در این زمینه روی آن برای انتقال انرژی حساب باز کرده اند قره باغ است و تا زمانی که امنیت این منطقه تامین نشود کار انتقال انرژی و پروژه ای که پشت آن قرار دارد به نتیجه نخواهد رسید. لذا نکته مهم در رابطه با امضای توافق نامه صلح دو کشور حضور پشت پرده کارتل‌ها و شرکت‌های بزرگ نفت و گازی است؛ به نظر می‌رسد این شرکت‌ها به این نتیجه رسیده اند که به هر طریقی حال از طریق روسیه یا اروپا و امریکا باید این خط ترانزیتی باز و فعال شود و بدون تامین امنیت، این مهم محقق نخواهد شد.
مومنی در پاسخ به این پرسش که توافق نامه صلح به دنبال چیست و چگونه قرار است به نتیجه برسد گفت: بر اساس توافق صورت گرفته پاشینیان به شرط تامین منافع ارامنه ساکن قره باغ پذیرفته است که قره باغ جزوی از خاک آذربایجان است. تا اینجای کار مشکلی نیست. اما دومین مورد در رابطه با کریدور زنگزور است که پیش از این ارمنستان موافق راه اندازی آن بدون اعمال حاکمیت دولت ایروان نبود اما تحت فشارها احتمال دراد به ان تن بدهد. بر اساس توافقی که شکل گرفته قرار است زنگزور تحت عنوان یک کریدور بین المللی شامل خطوط ریلی، خط لوله نفت و گاز و ترانزیت زمینی بازگشایی شود و ارمنستان علاوه بر تامین انرژی مورد نیاز داخلی از این کریدور اجازه دریافت عوارض را نیز داشته باشد. به نظر می‌رسد دو طرف بر سر این دو موضوع مهم توافق کرده اند و در حال حاضر بر سر جزئیات و نحوه اجرایی شدن آن مذاکره می کنند.
لزوم هشیاری تهران
مومنی در پاسخ به این پرسش که ایران به عنوان یکی از کشورهای تاثیر پذیر از تحولات قفقاز تا چه حد در جریان مفاد قرارداد صلح احتمالی قرار دارد تا بعدا از اثرات چنین اقدامی متضرر نشود، گفت: باید هشیار باشیم چراکه متاسفانه در بحث بازگشایی احتمالی کریدور زنگزور ایران متضرر خواهد شد درواقع همه کشورهای ذی نفع به نوعی با ایفای نقش در تنش موجود در قره باغ از باکو یا ایروان امتیازاتی گرفتند. به عنوان مثال بازشدن کریدور زنگزور ترکیه را به هاب انرژی منطقه تبدیل خواهد کرد. فراموش نکنیم که پروژه زنگزور از سوی آمریکا و با هدف خارج کردن ژئوپولتیک ایران از معادلات منطقه‌ای دنبال شد و بازشدن آن به منزله دورزدن ایران خواهد بود.
کارشناس مسائل قفقاز با اشاره به حضور پاشینیان در تهران و دیدارهای وی با مقامات ایرانی گفت پاشینیان در آن مقطع به دنبال جلب حمایت ایران بود ولی او به شدت تحت فشار اقتصادی است و نباید انتظار داشته باشیم به دنبال تامین منافع کشور ما باشد حتی بعید نیست بعد از امضا شدن معاهده صلح شاهد کنار رفتن او از قدرت باشیم.
مومنی با اشاره به رویکرد کنونی دولت باکو در قبال ایران گفت: به نظر می‌رسد سیاست ما در قبال علی اف و تائید بدون قید و شرط عملکرد جمهوری آذربایجان اشتباه بوده است. درواقع تمام کشورهایی که در ماجرای قره باغ از آذربایجان حمایت کردند امروز از این ماجرا منتفع شدند. وی با تاکید بر لزوم بازنگری در رویکرد سیاست خارجی کشورمان ادامه داد: بعید نیست همین ارمنستان با منتفع شدن از مزایای اقتصادی کریدور زنگزور در آینده از ما فاصله بگیرد. فراموش نکنیم بازشدن این دالان عملا کریدور شمال جنوب ایران و پروژه ایران با هندوستان را متوقف می‌کند و خسارت‌های هنگفتی برای کشورمان در پی خواهد داشت.
نظر شما