20 ذی‌الحجه، سالروز ولادت امام موسی کاظم(ع) بهانه‌ای شد تا برای تبیین فضائل و مناقب حضرت با حجت‌الاسلام عبدالکریم پاک‌نیا، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم هم‌سخن شویم که بخشی از آن را در ادامه می‌خوانید.

امام موسی کاظم(ع) اسوه عبادت

حجت‌الاسلام پاک‌نیا با اشاره به القاب امام هفتم شیعیان می‌گوید: اسم مبارک حضرت، موسی و القاب مشهور او کاظم، عبدصالح، عالم، باب‌الحوائج و ابوالحسن اول است. امامت آن حضرت از سال 148 ه.ق آغاز شد و دوران 34ساله امامت ایشان با چهار خلیفه عباسی همزمان بود. این حکام و سلاطین ظالم و ستمگر عباسی در دوره امام کاظم(ع) عبارت‌اند از منصور دوانیقی، مهدی عباسی، هادی عباسی و هارون‌الرشید. آن‌ها به ائمه(ع) و سادات بنی‌هاشم نهایت خصومت و دشمنی را روا داشته و برای از بین بردن آن‌ها تلاش می‌کردند. بارها و بارها زندانی کردن موسی بن جعفر(ع) و شهادت آن حضرت در زندان به دست سندی بن شاهک، نمونه‌ای از این دشمنی‌هاست.

او با تأکید بر اینکه فضائل و کمالات امام موسی بن جعفر(ع) بی‌شمار و برای جویندگان آن‌ها واضح و روشن است، ادامه می‌دهد: «در بحث سیره عبادی حضرت(ع) نکات فراوانی نقل شده است. امام موسی کاظم(ع) همانند پدران بزرگوارش، عابدترین مردم زمان خود بود. بخش زیادی از ساعات زندگی حضرت به عبادت، دعا، نیایش و مناجات می‌گذشت و ایشان همواره با خدا در ارتباط بوده است. براساس روایات، همیشه این‌گونه بود که امام کاظم(ع) نوافل شب را می‌خواند و آن را به نماز صبح وصل می‌کرد. آن‌گاه تا طلوع آفتاب به تعقیبات نماز می‌پرداخت. سپس به سجده می‌افتاد و تا نزدیک زوال، سر از سجده و دعا و تمجید الهی برنمی‌داشت. یا در جای دیگری روایت شده وقتی آن حضرت داخل مسجدالحرام می‌شد، به سجده می‌افتاد و با اشک جاری و اخلاص و خشوع اظهار می‌کرد: «الهی عظم الذنب من عبدک، فلیحسن العفو من عندک، خدایا گناه بنده‌ات بزرگ شد، پس بخشودگی از نزد تو چه زیباست».

علم و دانش بی‌انتهای امام هفتم(ع)

این محقق سیره اهل بیت(ع) تشریح می‌کند: «به عبادت امام موسی کاظم(ع) در زیارت‌نامه ایشان هم اشاره شده است. در این زیارت‌نامه می‌خوانیم: «درود فرست بر موسی بن جعفر که وصی و جانشین نیکویان و پیشوای برگزیدگان عالم و صندوق انوار علم و وارث مقام وقار و سکینت و دارای حکمت‌ها و آثار علمی بسیار است. آن بزرگواری که شب‌ها تا صبح بیدار و شب زنده‏‌دار بود و پیوسته به استغفار و در سجده طولانی با چشم اشکبار با خدا به مناجات و راز و نیاز بسیار و پیوسته به تضرع و زاری به درگاه باری اشتغال داشت».

او اظهار می‌کند: ارادت و اظهار بندگی امام کاظم(ع) تنها گفته شیعیان نیست. محمد بن طلحه شافعی در خصوص حضرت گفته: «موسی بن جعفر، کاظم(ع)، امام گرانقدر، والامقام، کوشا و تلاشگر در راه خدا، مشهور به کرامت‌ها، شب را به سجده و قیام و روز را به صدقه و روزه می‏گذراند. به خاطر حلم و گذشت از تجاوزگران به حقش، کاظم خوانده شد، کسی را که به وی بدی کرده بود با احسان و نیکی پاداش می‏داد و با تبهکار و جانی با گذشت روبه‌رو می‏شد. به دلیل عبادت فراوان، او را «عبد صالح» گفتند و در عراق معروف به باب‌الحوائج الی‌الله است. از آن رو که خواسته‏های کسانی که نزد خدا، او را وسیله قرار داده‏اند، برآورده می‏شود. از کراماتش عقول سرگردان است و چنان داوری می‏کنند که او در پیشگاه خدا مقامی والا و استوار دارد».

این استاد حوزه و دانشگاه در مورد دانش امام(ع) نیز عنوان می‌کند: امام موسی بن جعفر(ع) مانند دیگر امامان معصوم در تبیین بینش صحیح از میان عقاید و بینش‌های نادرست، به‌خوبی ایفای نقش می‌کرد به‌طوری که شیعیان و اهل سنت مطالب مفصلی را در این زمینه بیان کرده‌اند.

آراستگی علم و حلم در سیره رفتاری باب‌الحوائج(ع)

حجت‌الاسلام پاک‌نیا یادآور می‌شود: امام کاظم(ع) در طول عمر مبارک خود گفت‌وگوها و پرسش و پاسخ‌های متعددی با افراد مختلف داشت. هنوز موسی بن جعفر(ع) کودکی نابالغ بود که با ابوحنیفه، پیشوای حنفیان به گفت‌وگو پرداخت و قدرت علمی و فقهی خود را به نمایش گذاشت. سیره‌نویسان، این مناظره را از زبان ابوحنیفه این‌گونه نقل می‌کنند: «در سفر حج به قصد دیدار و مناظره با امام صادق(ع) در برخی مسائل اختلافی، عازم مدینه شدم. هنگامی که وارد منزل امام صادق(ع) شدم، در دهلیز منزل منتظر اجازه ملاقات نشسته بودم که ناگاه کودکی بیرون آمد. از او چند سؤال کردم». ابوحنیفه با شنیدن استدلال‌های محکم و متقن از آن کودک نابالغ، قانع و متعجب شد و بی‌آنکه به دیدار امام صادق(ع) برسد؛ راه خود را پیش گرفت و با خود می‌گفت: «نوادگان خاندان رسالت، علم را از یکدیگر به ارث برده‌اند و همگان عالم و آگاه هستند».

علاوه بر علم و دانش، از حلم و بردباری آن حضرت هم در کتاب‌های سیره و تاریخ موارد مهمی نقل شده است. این پژوهشگر دینی تشریح می‌کند: امام هفتم(ع) به دلیل حلم و بردباری زیادی که داشت به کاظم معروف شده بود. آن حضرت علم را با حلم خود آراسته و در برابر ناملایمات روزگار بردبار بود. با دشمنان و بداندیشان با نرمی رفتار می‌کرد و تلاش داشت با این شیوه، آنان را تربیت کند.