جهان امروز، جهان هوش مصنوعی و کوانتوم است؛ جهانی که به واسطه شرعت رشد و توسعه فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی شکلی جدید از تعاملات انسانی و روابط ساختاری بین سازمانی را شکل داده است.

ارتباطات دیجیتال همچون هوش مصنوعی احتیاج به یک نوع داده و یا فرا داده دارند. فرا داده‌ای که امروزه به زیست بوم دیجیتال یاد می شود. محتوایی که تعریف به خصوص و منحصر به فردی را دارد. اما زیست بوم دیجیتال چیست؟ کاربرد و انواع ان چگونه است؟

زیست بوم دیجیتال به مجموعه‌ای از تعاملات بین انسان‌ها، سازمان‌ها، دستگاه‌ها و داده‌ها در فضای‌دیجیتال گفته می‌شود. این مفهوم در دنیای امروز به عنوان یکی از مهم ترین مفاهیم حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات شناخته می شود؛ مفهومی جدیدی که باتوجه به رشد روز افزون فناوری و تحولات در حوزه ارتباطات، به شکلی نوین از تعاملات بین انسان‌ها-دستگاه های الکترونیکی و همچنین بین انسان ها-داده ها را تعریف می‌کند؛ همانند یک جامعه است که از افراد و سازمان ها تشکیل شده و در آن ارتباطات داده‌ها و محتواها به طور پویا جریان دارند.

این زیست بوم نوپدید، شامل مجموعه‌ای از فرآیندها، سرویس‌ها، داده‌ها و دستگاه‌ها (ساختار) پایه فناور است که با همکاری بین سازمان‌ها و شرکت‌ها ایجاد می‌شود. این مفهوم در واقع به عنوان یک رویکرد جدید در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات شناخته می شود که به منظور بهبود کارایی و کیفیت خدمات، افزایش تولید، بهبود روابطی بین سازمان‌ها و مشتریان، توسعه سیستم‌های پایدار، کاهش هزینه‌های تولید خدمات و همچنین بهبود محیط زیست به کار گرفته می‌شود.

زیست بوم دیجیتال شامل سه عنصر داده ها، دستگاه ها، سرویس‌ها که عناصر اصلی و مفهومی آن می باشد. عناصری که به عنوان اطلاعات ذخیره شده در فضای دیجیتال مورد استفاده قرار می‌گیرند. داده ها مهم ترین وجه یک زیست بوم دیجیتال می‌باشد؛ که امروزه برای هرکاری در سطح جامعه مثل خدمات‌رسانی شهری، استفاده می‌شود. دستگاه‌ها نیز به عنوان واسطه بین انسان‌ها و داده‌ها عمل می‌کنند. همچنین سرویس‌ها نیز به عنوان نرم افزارها و سیستم‌هایی(یا ساختار) که برای پردازش داده‌ها و ارائه خدمات به کار می‌روند، شناخته می شوند. امروزه به عنوان یکی مهم ترین مفاهیم بنیادی برای فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی به کار می‌رود.

پیشرفت تکنولوژی (فناوری) باعث احتیاج مبرم و مزمن افراد به این زیست بوم شده است؛ می‌توان از زیست بوم دیجیتال به عنوان یک رویکرد جدید در حوزه‌های مختلفی مانند صنعت، سلامت، حمل و نقل، کشاورزی و ... استفاده کرد و کمک گرفت. در صنعت نیز به عنوان روشی برای بهبود تولید و افزایش کارایی، در حوزه سلامت به عنوان روشی برای ارتقای خدمات به بیماران و کاهش هزینه‌های درمان، در حوزه حمل و نقل برای بهبود ترافیک، در حوزه مدیریت شهری برای کاهش معضلات اجتماعی، در حوزه محیط زیست برای کاهش آلودگی هوا و در حوزه کشاورزی به عنوان روشی برای بهبود عملکرد کشاورزی و افزایش تولید محصولات دامی و زراعی استفاده می‌شود.

شرایط لازم زیست بوم دیجیتال

باتوجه به رشد روزافزون فناوری و تحولات در حوزه ارتباطات، زیست بوم دیجیتال شکلی‌نوین از تعاملات بین انسان‌ها و دستگاه‌های الکترونیکی و همچنین بین داده‌ها و انسان را تعریف می‌کند. به همین جهت برای ارائه خدمات زیست بوم دیجیتال شرایطی را لازم است. از جمله شرایط لازم ایجاد زیست بودم دیجیتال توزیع پذیری، انطباق پذیری، خودسازمان‌دهی، در ارتباط انسان و فناوری، پایداری و ... می‌باشد که نبود هر یک از این شرایط ارائه خدمات به مجموعه‌ای از شهروندان یک شهر را با مشکل مواجه می‌کند.

در زیست بوم دیجیتال، انواع مختلفی از شرکت‌ها سازمان‌ها و فناوری وجود دارند که با یکدیگر تعامل دارند؛ این تعامل‌ها شامل نمونه‌های زیر می‌شود :

شرکت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) : این شرکت‌ها شامل شرکت‌های نرم افزاری، تولیدکنندگان سخت افزار، ارائه دهندگان خدمات ابری و شرکت‌های ارتباطی مثل اپراتورهای تلفن همراه می‌شود.

شرکت‌ها و سازمان‌های محتوای دیجیتال : این شرکت‌ها شامل ناشران دیجیتال، تولیدکنندگان محتوا و خدمات پخش محتوا مثل نتفلیکس و آمازون پرایم و ... است.

شبکه‌های اجتماعی و سرویس‌های اینترنتی : مثل فیسبوک توییتر اینستاگرام یوتیوب و ... می باشد. این شبکه‌ها به شکلی گسترده در زیست بوم دیجیتال نقش دارند و برای ارتباطات اجتماعی و انتقال محتوا استفاده می‌شوند.

بازاریابان وتجارت الکترونیک : افراد و شرکت‌هایی که به فروش محصولات و خدمات از طریق اینترنت می‌پردازند و از روش‌های دیجیتالی برای بازاریابی استفاده می‌کنند.

حکومت ها وسازمان های عمومی (خدماتی) : این شرکت‌ها شامل سازمان‌های دولتی و نهادهایی مثل آژانس‌های اطلاعاتی، بخش‌های مختلف دولتی و نهادهای مردم نهاد هستند که از فناوری برای ارائه خدمات شهروندان استفاده می‌شوند.

اینها چند نمونه از اجزای زیست بوم دیجیتال هستند. اصولا هر شخص یا سازمانی که در دنیای دیجیتال حضور داشته باشد، می‌تواند جزئی از این زیست بوم باشد و نقش مهمی در تعاملات و ارتباطات دیجیتالی داشته باشد.

 شباهتهای زیست بوم دیجیتال با زیست بوم های دیگر

حرکت به طرف رشد و بلوغ فردی و یا ساختار جمعی

نیاز به محیط حامل (اکسیژن، آب، ارتباط دیجیتال)

 توسعه یا ضعف غیر قابل پیش بینی (بلند مدت)

رقابت خارجی برای بقا با سایر عوامل بیرونی

رقابت داخلی بازیگران داخل زیست بوم

میرایی بودن آن زیست بوم

نمونه های موفق زیست بوم‌های موجود

زیست بوم فناوری اطلاعات زنجیره تامین

زیست بوم معماری حمل و نقل و بدئون راننده

زیست بوم پایه‌ای نرم افزارمتن باز

زیست بوم لغت نامه‌های مرجع وب معنایی

انواع زیست بوم دیجیتال

وب سایت‌ها و وبلاگ‌ها : برای ارائه اطلاعات، محصولات، خدمات و ایجاد اراتباط با مخاطبان و ارتقاء برند استفاده می‌شوند.

شبکه‌های اجتماعی : برای ارتباط اشتراک گذاری محتوا وتبادل نظر و آگاهی عمومی استفاده می شود.

برنامه‌های موبایلی : برای دسترسی آسان به خدمات و اطلاعات بازی ها ارتباطات و خرید آنلاین استفاده می شوند.

بازی‌های آنلاین : برای سرگرمی تفریح و رقابت با دیگران استفاده می‌شوند.

 فروشگاه‌های آنلاین : برای خرید و فروش محصولات خدمات به صورت آنلاین استفاده می‌شوند.

 پلتفرم‌های موسیقی آنلاین : برای گوش دادن به موسیقی دسترسی به آلبوم‌ها و اشتراک‌گذاری موسیقی استفاده می‌شوند.

پادکست‌ها : برای گوش‌ دادن به برنامه‌ها و محتواهای صوتی در حوزه‌های مختلف استفاده می‌شوند.

 سامانه‌های یادگیری آنلاین : برای آموزش و یادگیری در حوزه‌های مختلف استفاده می‌شوند.

ناگفته نماند که هر یک از قسمت‌های ذکر شده به یکدیگر وابسته هستند؛ به عنوان مثال یک وبسایت ممکن است برای افزایش ترافیک ارتباط دیجیتال خود، از شبکه‌های اجتماعی استفاده کند.

لازم به ذکر است هر اکوسیستم یا زیست بومی، فارغ از اینکه چه نوعی باشد دارای مزایایی و معایبی می‌باشد. در زیست بوم دیجیتال هر بخشی دارای عمر کوتاهی است؛ اما سلامت تمام بخش‌های آن باعث افزایش بهره‌وری و کیفیت بالای خدمات رسانی به مصرف کنندگان یا کاربران این زیست بوم می شود. رشد غیر معمول یک زیست بوم، منجر به سوء استفاده اعضاء داخلی آن می‌شود که در نتیجه منجر به مرگ زودرس آن زیست بوم خواهد شد. همچنین در این زیست بوم، تعامل بین حکومت‌ها، تصمیم‌ گیران سیاسی، فعالان اقتصادی و افراد عادی نقش مهمی دارد.