در حال حاضر، دیابت به عنوان یکی از بزرگترین چالش‌های سلامت در جهان شناخته می‌شود و از هر ده نفر در دنیا یک نفر مبتلا به این بیماری است. در ایران حدود هفت میلیون نفر به دیابت مبتلا هستند که این آمار در آینده نزدیک به ده میلیون نفر خواهد رسید. ژنتیک و عوامل محیطی همچون چاقی، استرس، بی تحرکی، برخی بیماری ها و سو مصرف برخی داروها در ایجاد دیابت نقش کلیدی دارند. در این بیماری به دلیل نقص یا عدم ترشح و یا مقاومت بدن در پاسخ به هورمون انسولین ( هورمون کنترل کننده قند خون) قند خون از حد طبیعی فراتر رفته و اختلالات مختلفی در بدن ایجاد می‌شود که تاثیرات جدی بر سلامتی و کیفیت زندگی فرد دارد.
مصطفی افشاریان فر، کارشناس ارشد تغدیه و رژیم درمانی در گفتگو با خبرنگار جوان قدس می‌گوید: برخلاف تصور بیشتر بیماران که معتقدند تنها مصرف قند و شکر در افزایش قند خون موثر است، همه مواد غذایی که در داخل آن‌ها قند یا نشاسته وجود دارد می‌تواند قند خون را بالا ببرد. در رژیم غذایی ما ایرانی‌ها معمولا نان، برنج، سیب‌زمینی و بطور کلی مواد نشاسته ای سهم قابل توجهی داشته و نقش مهمی در بالارفتن سطح قند خون افراد دیابتی دارند.
مواد غذایی مفید برای افراد دیابتی
این کارشناس تغذیه در خصوص اینکه چه نوع مواد غذایی برای افراد دیابتی مفید است بیان کرد: هر ماده غذایی توانایی خاص خود را در افزایش قند خون دارد که به آن شاخص گلایسمیک می گویند. مواد غذایی با شاخص گایسمیک پایین تر انتخاب سالم‌تری برای افراد دیابتی هستند. قند، شکر، برنج سفید، انواع نان های سفید مانند نان باگت، انواع شکلات، شیرینی و کیک ها و همچنین نوشیدنی ها مثل آبمیوه و نوشابه، شاخص گلایسمی بالایی دارند. در مقابل غلات سبوس دار مانند نان سبوس‌دار، سبزیجات و بیشتر میوه‌ها و حبوبات شاخص گلایسمیک متوسط یا پایینی دارند. از سوی دیگر، میزان قند یا نشاسته موجود در مواد غذایی نیز عامل مهمی در افزایش قند خون است. بنابراین یک ماده غذایی با شاخص گلایسمی پایین اگر بی‌رویه مصرف شود می‌تواند قند خون را بالا ببرد. مثلا مصرف نان سبوس‌دار، گرچه شاخص گلایسمیک پایینی دارد، اما به مقدار زیاد باعث می‌شود که قند خون بطور قابل ملاحظه ای بالا برود. پس علاوه بر تاثیر نوع مواد غذایی در افزایش قند خون، مقدار مصرفی آن ها نیز مهم است.
وی افزود: میزان رسیدگی میوه ها، روش پخت غذا، نوع قند موجود در مواد غذایی و چگونگی گوارش آن در دستگاه گوارش می‌تواند در بالا بردن قند خون تاثیرگذار باشد. به عنوان مثال یک موز کاملاً رسیده، نسبت به یک موز سبز بیشتر قند خون را بالا می‌برد. توصیه می شود دیابتی‌ها در انتخاب میوه محتاط باشند و سعی کنند از مصرف انواع آبمیوه پرهیز کنند و میوه تازه را مصرف کنند. به طور کلی، غذاهای با شاخص گلایسمیک پایین و متوسط در حد مجاز و تحت نظر کارشناس تغذیه انتخاب بهتری هستند.
رژیم غذایی هر فرد دیابتی متفاوت است
این کارشناس با تاکید بر اینکه هر کسی که مبتلا به دیابت است باید در کنار داروی خوراکی یا تزریق انسولین تحت نظر متخصص تغذیه قرار بگیرد، بیان کرد: یک متخصص تغذیه با توجه به نیاز بدنی بیمار، کالری مصرفی بیمار، رژیم غذایی او را با تمرکز بر ۵ الی ۶ نوبت وعده غذایی و میان وعده منظم با کالری تعیین شده و تاکید بر انتخاب مواد غذایی سالم تر در کنار یک فعالیت ورزشی مستمر و منظم برنامه ریزی می کند. بنابراین حتماً هر کسی که مبتلا به دیابت است باید در کنار داروی خوراکی یا تزریق انسولین تحت نظر متخصص تغذیه قرار بگیرد.
افشاریان‌فر در پاسخ به این سوال که آیا رژیم غذایی برای افراد مبتلا به دیابت براساس رده سنی یا بر اساس نوع دیابت است گفت: ما رژیم غذایی را بر حسب نوع دیابت ( دیابت نوع یک، دیابت نوع دو، دیابت بارداری و...)، سن، جنسیت، نوع داروی مصرفی و شاخص‌های تن‌سنجی یا آنتروپومتری( قد و وزن بیمار، دور مچ و...) برای بیماران تنظیم می کنیم. بنابراین یک خانم ۲۰ ساله مبتلا به دیابت نوع یک که انسولین مصرف می کند در مقایسه با یک آقای ۴۰ ساله مبتلا به دیابت نوع دو که متفورمین مصرف می‌کند ( حتی با قد و وزن مشابه ) رژیم غذایی کاملا متفاوتی دارند.
مصطفی افشاریان فر عنوان کرد: انواع مواد غذایی فست فودی مانند انواع پیتزا، سوسیس و کالباس، انواع همبرگر و ساندویچ‌های آماده برای افراد مبتلا به دیابت به دلیل کالری بالا و ارزش غذایی کم انتخاب بسیار ناسالمی هستند و توصیه می‌شود تا حد امکان از مصرف این مواد غذایی پرهیز کنند.
این کارشناس در پایان درباره میزان خواب افراد دیابتی گفت: این افراد باید علاوه بر رعایت رژیم غذایی، ساعت خواب مناسبی داشته باشند؛ معمولاً هفت ساعت خواب شبانه می‌تواند مفید باشد، کسانی که دیر می‌خوابند یا صبح دیرتر بیدار می‌شوند و وعده غذایی صبحانه را حذف می‌کنند، قند خون بالاتری دارند . بنابراین در کنار درمان دارویی، خواب شبانه کامل، کنترل استرس‌های عاطفی و پیروی از رژیم غذایی مناسب تحت نظر کارشناس تغذیه به همراه فعالیت بدنی روزانه کلید کنترل قند خون در افراد دیابتی می باشد.
ناهید آذرنوش _خبرنگار تحریریه جوان قدس
نظر شما