گنجینه رضوی مملو از آثار کم‌نظیر موزه‌ای و کتابخانه‌ای است که مشخصات و ظرفیت‌های پژوهشی بسیاری از نفایس آن به درستی به مخاطبان ارائه نشده است، اما از شش سال قبل هر سه‌شنبه با برگزاری برنامه سه‌شنبه‌های علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی، یکی از این آثار نفیس نه تنها در معرض دید فرهنگ‌دوستان قرار می‌گیرد بلکه با مشارکت کارشناسان و پژوهشگران داخل و خارج از مجموعه آستان قدس رضوی، ویژگی‌های بارز و دلایل نفاست آن‌ها در قالب سخنرانی‌های علمی عنوان می‌شود. در این گزارش به مناسبت دهه کرامت، به مرور اهداف و دستاوردهای این ویژه برنامه می‌پردازیم.
از گنجینه رضوی تا رویدادی فاخر
بیش از 14 میلیون اثر فرهنگی و تاریخی گوناگون؛ از نسخه‌های خطی و کتاب‌های چاپ سنگی تا اسناد تاریخی و اشیای موزه‌ای در سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود، بنابراین بر همگان روشن است که این مجموعه دارای گنجینه‌ای ارزشمند از میراث ایران اسلامی و جهان اسلام است تا جایی‌که حتی بعضی از نفایس آن نظیر در دنیا ندارد.
در این میان، گنجینه رضوی همچون معدنی است که بخش‌هایی از آن هنوز کشف نشده یا به صورت خام‌فروشی عرضه شده است. بدین ترتیب به ابتکار حجت‌الاسلام والمسلمین سید جلال حسینی؛ رئیس این سازمان، برنامه سه‌شنبه‌های علمی و فرهنگی به عنوان رویدادی فاخر در راستای کشف بخشی از این آثار و فرآوری بخش دیگری از آن‌ها در این سازمان طراحی شد.
در قالب برگزاری این برنامه، ظرفیت سنتی فرهنگی، پژوهشی و مطالعاتی بالقوه موجود در این آستان مقدس با استفاده از فناوری جدید، خلاقانه و مبتکرانه و همچنین به‌کارگیری ابزارهای رسانه‌ای به یک رویداد بزرگ علمی و فرهنگی تبدیل شده است.
برگزاری برنامه در مراکز فرهنگی مختلف
اسفند ماه 1397، نخستین برنامه سه‌شنبه‌های علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی با رونمایی از قرآن خطی نفیس اهدایی که قدمت آن به قرن یازده هجری قمری برمی‌گردد، برگزار شد. در سال‌های متمادی پس از آن نیز برگزاری این برنامه ادامه یافت به طوری که حتی در دوران شیوع بیماری کرونا چراغ آن روشن بود و در قالب وبینار در بستری مجازی اجرا می‌شد.
این رویداد ابتدا با عنوان «سه‌شنبه‌های فرهنگی گنجینه رضوی» در این سازمان کلید خورد، اما با توجه به استقبال مسئولان به ویژه تولیت آستان قدس رضوی، عنوان آن به «سه‌شنبه‌های علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی» تغییر یافت و دامنه برگزاری آن نیز با همکاری نهادها و مؤسسات مختلف علمی و فرهنگی داخل و خارج از این آستان مقدس گسترده‌تر شد.
به طور مثال، می‌توان به برگزاری این برنامه در مجتمع فرهنگی صبا با همکاری رادیو زیارت، در تالار شهید عبدالکریمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد با همکاری این دانشگاه و در ساختمان مرکزی شهرداری مشهد با همکاری مرکز اسناد اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل شهرداری این شهر مقدس، اشاره کرد.
همچنین این برنامه با همکاری مراکز وابسته به سازمان همچون کتابخانه و موزه وزیری یزد و فرهنگسرای امام رضا(ع) سبزوار، در خارج از شهر مشهد برپا شده است.
نقطه آغاز پژوهش همه‌جانبه آثار
بی‌تردید یکی از مهم‌ترین دستاوردهای برنامه سه‌شنبه‌های علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی، کشف و معرفی نفایس گنجینه رضوی است؛ در حقیقت وقتی این آثار فرهنگی از مخازن و آرشیوهای سازمان خارج می‌شوند تا در مناسبتی ملی یا مذهبی در یک سه‌شنبه رونمایی شوند، اهل علم و پژوهش به وجود چنین اثری پی می‌برند. به ویژه که در این برنامه آثار همراه با یک مطالعه و تحقیق علمی معرفی می‌شود.
شکی نیست هر کدام از این آثار، ظرفیت‌های پژوهشی گسترده‌تری دارند و نمی‌توان به انجام یک یا چند پژوهش بر روی آن‌ها اکتفا کرد بلکه باید از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گیرند. به طور نمونه، پس از معرفی نسخه‌های خطی، لزوم تحقیق و تصحیح و انجام کار مجدد علمی بر روی آن‌ها مشخص می‌شود.
بنابراین برگزاری چنین رویدادی، نقطه آغاز فصل جدیدی برای پژوهش بر روی یک اثر و معرفی آن در قالب تولید محصولات چندرسانه‌ای است. حتی این برنامه می‌تواند زمینه چاپ فاکسیمیله از آثار خطی و چاپ سنگی گنجینه رضوی توسط مراکز فعال فرهنگی یا برپایی نمایشگاه از آن‌ها را فراهم کند.
در این میان، می‌توان از برگزاری مراسم رونمایی و معرفی آثاری همچون «قدیمی‌ترین نسخه‌های خطی فضائل و مناقب امام علی(ع) موجود در گنجینه رضوی»، «نسخه خطی 800 ساله اخلاق ناصری در گنجینه رضوی»، «نسخه برگردان روزنامه ادب؛ قدیمی‌ترین روزنامه مشهد موجود در گنجینه رضوی»، «اسناد اهدایی خانواده معتمدی موسوی»، «نسخه خطی پانصدساله دیوان حافظ شیرازی» و «لوحه‌های زراندود ضریح نگین نشان مضجع شریف رضوی»، به عنوان منتخبی از رویدادهای این برنامه نام برد.
انتشار سخنرانی‌ها در قالب کتاب
برنامه سه‌شنبه‌های علمی و فرهنگی در چند سال اخیر با حمایت و هدایت تولیت آستان قدس رضوی و رئیس سازمان علمی و فرهنگی این آستان مقدس، به خوبی توانسته است زمینه مشارکت صاحبنظران و محققان حوزه‌های علوم دینی و مطالعات و پژوهش‌های علمی در موضوع تمدن اسلامی و ایرانی را فراهم کند.
از سوی دیگر، توانسته ظرفیت‌های آستان قدس رضوی در عرصه‌های علمی و فرهنگی را معرفی کند. بی‌شک این امر به پیش‌برد جریان‌های علمی در جهان اسلام کمک کرده و شرایط دسترسی استادان و پژوهشگران کشور به منابع اطلاعاتی و تبادل یافته‌های علمی بین آنان را تسهیل می‌کند. همچنین موجب تقویت همکاری‌ها و ارتباطات علمی در سطوح ملی و بین‌المللی می‌شود.
در برگزاری دویست و هفت برنامه سه‌شنبه‌های علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی تا پایان اردیبهشت 1403 نیز شاهد حضور چهره‌ها، کارشناسان و پژوهشگران برجسته بسیاری به عنوان سخنران بودیم تا جایی‌که ماحصل این سخنرانی‌ها به انتشار جلد اول کتاب «گنجینه رضوی؛ گزیده‌ای از سخنرانی‌های سه‌شنبه‌های علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی» منتهی شده است.
تهیه و تنظیم: آرزو مستأجر حقیقی
نظر شما