بیشتر از ۲۰۰ سال پیش والتر اسکات، رمان‌نویس معروف، واژه فریلنسر (Freelancer) را در رمان معروفش به اسم Ivanhoe استفاده کرده بود. اسکات در این رمان با کلمه فریلنسر، به جنگجویان مزدور، یا آن جنگجویانی که صرفا برای پول می‌جنگند و تعهدی به هیچ کشوری ندارند اشاره می‌کند. امروز اما کلمه فریلنسر نه در دنیای جنگ بلکه در دنیای کسب و کار و با معنی متفاوت و البته نسبتا نزدیکی به تعریف بالا استفاده می‌شود!

فریلنسر کیست؟

فریلنسر در واقع فردی است که بدون تعهد، استخدام رسمی (مثل یک جنگجوی فریلنسر) و اغلب به‌شکل دورکار، برای یک شرکت یا مجموعه فعالیت می‌کند. در زبان فارسی کلمه فریلنسر به "آزادکار" ترجمه می‌شود و بیشتر متخصصان حوزه وب، مثل طراحان سایت و... در این دسته جای می‌گیرند. نیروهای فریلنسر به‌شکل رسمی استخدام نمی‌شوند و صرفا در ازای کاری که می‌کنند دستمزد می‌گیرند. این یعنی حقوق رسمی، بیمه، سنوات و... شامل حال‌شان نمی‌شود.  بلاگری نیز یکی دیگر از مشاغل حوزه فریلسنری است. بلاگرها یا اینفلوئنسرها در زمینه‌هایی مانند ورزش، آموزش، تغذیه، تولید محتوای طنز و غیره در اینستاگرام فعالیت می‌کنند. این افراد از طریق تولید محتوا و جذب تبلیغات و فروش دوره‌های آموزشی مختلف کسب درآمد می‌کنند. البته این زیر شاخه، نسبت به دیگر موضوعات فریلنسری از محبوبیت خاصی برخوردار است. در همین راستا، گفتگویی داشتیم با احسان محمدی که دکترای فرهنگ و ارتباطات دارد.

نسلی ساختارشکن

محمدی در ارتباط با کلیات تمایل نسل ضد به فریلنسری گفت: نسل جدید نسل ساختار شکنی است که راه خودش را می‌رود و خیلی تمایل ندارد که تجربه‌های گذشته را تکرار کند. خانواده‌ها نیز در این امر بیشتر نقش حمایتی مراقبتی دارند. در خانواده‌ای جمعیت آن کم است و اکثرا تک فرزند یا نهایتا دو فرزند هستند بچه‌ها محافظت شده‌تر تربیت می‌شوند و آزادی عمل بیشتری دارند. از طرف خانواده‌ها نیز برای کارهایی که انجام می‌دهند حمایت می‌شوند و وادار نمی‌شوند که حتما مطابق میل خانواده پیش بروند و این تشویق کردن از سمت خانواده‌ها و اینکه دوست دارند فرزندانشان متفاوت عمل کنند، متفاوت دیده شوند و متفاوت لایک بگیرند بعضی اوقات تبدیل به یک نوع رقابت هم بین خانواده‌ها شده است.

وی افزود: چیزهایی که قبلاً نکوهش می‌شد و تلاش می‌شد همه بچه‌ها شبیه هم باشند، اکنون ولی تلاش می‌کنند که بچه‌ها شبیه هم نباشند. همین موارد سبب شده که آنها زودتر وارد بازار کار شوند و به همین خاطر تجربه‌های بین المللی و فرصت دیدن جهان را بیشتر داشته باشند. البته که شبکه‌های اجتماعی نیز بی تاثیر نبوده و به وسیله دسترسی گسترده به اطلاعات دوست دارند این تجربه را هم انجام بدهند و نسلی نیستند که شما بخواهید آنها را به زور ساعت خاص کاری سر کار بیاورید یا یک ساعت مشخص وادارشان کنید که محل کار را ترک یا بمانند.

این کارشناس در خصوص عوامل موثر در این کشش و تمایل نسل زد به فریلنسری بیان کرد: بحث آزادی اختیار زمان و در چهارچوب نبودن نیز در این تمایل قابل ذکر است و برای نسل جدید مهم است که ترجیح می‌دهد ساعت‌های متفاوتی را برای استراحت یا خواب یا کارش انتخاب کند. همین اصطلاح «فری» به معنای آزادی برای نسل خیلی لذت بخش است و هر چقدر نسل قدیم چهارچوب، قاعده و مقررات را باور داشت نسل جدید به ساختار شکستن و به آن فری بودن(آزاد بودن) بیشتر اعتقاد دارد.

اثرات مثبت و منفی فریلنسری

محمدی ادامه داد: برای اینکه از اثرات منفی فریلنسر بودن بخواهیم با قاطعیت حرف بزنیم نیازمندیم که زمان بگذرد و اثرات منفی‌اش را هم ببینیم. از نظر من در جریان‌های این مدلی باید چند سال بعد دید که میتواند صدمه بزند یا خیر. زیرا در حوزه‌ای که شمای نوعی فریلنسر هستید ولی در تعهد، طرف مقابل شما یا آن کسی که کارفرمای شما است، زمان، قاعده مند بودن، سر وقت بودن و تعهداتی که به دیگران داده برایش مهم است. در این راستا نیز برخی فریلنسرها خیلی به این معتقد نیستند و این امر سبب ایجاد چالش می‌شود.

این کارشناس ارتباطات با بیان ابعاد منفی حوزه فریلسنری توضیح داد که در نقطه مقابل بدی‌ها، این شغل اثر مثبت هم دارد به این خاطر که تنوع محصول را افزایش و ایجاد خلاقیت می‌کند: افراد بسیار زیادی این شانس را دارند که در گوشه گوشه کشور یک شغل دورکار و با ساعات کاری منعطف داشته باشند. به عنوان مثال، تولید محتوا یا هر چیز دیگه‌ای، اتفاقی که قبلا شما باید حتما یک دوره خاصی را می‌گذراندید و ورودی، استخدام و گزینش داشت ولی الان این موارد شکسته شده و هر فردی که واقعا توانایی داشته باشد راه خوبی هم برایش هموار است.

نسلی جدیدتر از زد!

وی با بیان اینکه نسل زد از بدو تولد در تکنولوژی بوده و همین تکنولوژی شاید سبب اعتیاد آنها به فضای مجازی و اینترنت شود افزود: نسل زد مانند ماهی است که از وقتی چشم باز کرده در آب بوده است. کلمه اعتیاد به اینترنت را ماهایی به کار می‌بریم که بیرون هستیم یعنی ما که فرصت کردیم یک زیست بدون اینترنت را هم تجربه کنیم و زیست کوچه خیابان و مدام داریم این قضاوت‌ها را انجام می‌دهیم. نمی‌شود همه افراد را متهم کرد که معتاد به فضای مجازی اینترنت هستند.

احسان محمدی در ارتباط با نسلی جدیدتر از نسل زد نیز بیان کرد: الان واقعیت این است که ما از نسل زد رد شدیم و داریم در مورد نسل آلفا صحبت می‌کنیم. آنها نسل جدیدتری از زد هستند و نسل زد به میانسالی نزدیک است و من برخلاف این نگاه‌ها و ترس‌ها از اینکه این نسل خیلی متعهد نیست مسئولیت پذیر به آینده امیدوارم چون آنها فرصت و ایجاد تنوع و خلاقیت بیشتری را به جامعه تزریق می‌کنند.

نسلی در تضاد با ساختار کارمندی

فریلنسرها از نظر اقتصادی تحول ایجاد کردند و محمدی نیز در راستای این تغییر و تحولات افزود: فریلنسرها کارفرمایان را هم وادار کردند که طور دیگری به حوزه‌های کسب و کاری نگاه کنند. همچنین به دیگران هم یاد می‌دهند که لازم نیست برای زیستن و بقا حتماً باید از سیستم اداری بگذرید و حتما کارمند شوید. اصلا نسل فریلنسری در تضاد با ساختار کارمندی، اداری و رسمی است؛ آیین نامه و مقررات را می‌شکاند و از این هم لذت می‌برد. کارفرمایان هم اندک اندک یاد می‌گیرند که با فریلنسرها کار کنند و ذائقه‌های قدیمی را کنار بگذارند. بازاریابی مارکتینگ کسب و کارها با یکدیگر فرق کرده است و به نظر من کارفرماها هم این قاعده‌های جدید را خواهند پذیرفت و اگر منافعی ببینند و مطمئن شوند که سود می‌کنند قطعاً از آن استقبال خواهند کرد.

فرزند ادامه دهنده راه پدر نیست!

او با اشاره به اینکه نسل‌های قدیم و عصرهای قدیم به شدت و میزان متولدین این عصر، در انتخاب‌هایشان تنوع نداشتند، گفت: در قدیم فرصت دیدن و تجربه‌های کاری اندک بود و بچه کشاورز لزوماً کشاورز میشد، به احتمال خیلی زیاد بچه یک کفاش کفاش می‌شد و ادامه دهنده شغل پدرش بود. الان ولی همه چیز متفاوت است و دیگر بچه‌ها ادامه دهنده راه پدر نیستند. نسل جدید نسلی نیست که ۳۰ سال در یک شغل بماند. ما افرادی داریم که ۴۰ سال است که نانوا هستند و ۴۰ سال هم هست که یا در شغل خود انگیزه و تبحر لازم را ندارند یا افسوس می‌خورند و دوست داشتند که مثلاً موسیقی می‌خواندند یا می‌رفتند و دنیا را می‌گشتند. نمی‌شود همه این افراد را تحسین کرد و گفت که چقدر فرد متعهد به کارش است زیرا به نظر من برخی از همین افراد به هر دلیلی حالا اعم از مشکلات اجتماعی، اقتصادی، جسارت‌های فردی و هر چیزی عمرشان را سوزانده‌اند و ۳۰ سال در یک شغل ماندند نباید اسم این همه رکوع در یک جا را تعهد گذاشت.

نیایش احمدی _ خبرنگار تحریریه جوان قدس