دلنوشته، شعر، ویدئو کلیپ، طب سنتی، نظامی، سیاسی با تِم مذهبی و... همگی موضوعات کانالهای شخصی تلگرامی است، این کانال ها در چند سال اخیر به ویژه بعد از همه گیری کرونا رشد زیادی داشته است. کانالهایی که ادمینشان از همه رده سنی هستند، اما بیشتر دختران و پسران نوجوان و جوان این کانالها را درست کردهاند. اینکه چرا جوانان چنین کانالهایی را درست میکنند، سوالی است که شاید پاسخش را در گفت وگو آنها بتوان پیدا کرد.
خفن استریپ ویدئو و کامپیوترم
امیر پسر جوان ۲۴ سالهای است که زیست شناسی خوانده ولی کار تدوین میکند. او هدفش از ایجاد چنین کانالی را آرشیو کردن کلیپ و فیلمهایی که درست کرده می داند. امیر میگوید بازخورد آنچنان که شبیه کانالهای پر مخاطب باشد ندارد؛ چرا که اعضای آن کمتر از ۹۰ نفر است و تِم کارهای تولیدیاش مذهبی-سیاسی است.
در واقع کانالی که درست کرده روز نوشت نیست، هدفی هم برای این کار نداشته است. او هیچ هدف و انگیزه خاصی از ایجاد کانال نداشته و ندارد. البته از دیدن کارهایش توسط دیگران خوشحال میشود و سعی میکند تا جایی که امکان دارد محتوای با کیفیت، جذاب و خاص تولید کند. این کار لذت خیلی زیادی به امیر میدهد تا روز نوشتهایی مثل خیلی دیگران بنویسد؛ ضمن اینکه اصولاً خودش را آدم تصویر، ویدئو، کامپیوتر و کلاً هرچی خفن استریپ باشد می داند.
اشکم دم مَشکم است
فاطمه سادات دانش آموخته رشته حقوق، دختر جوانی ۲۲ ساله است که کانال شعر و دلنوشته دارد. چون خودش شاعر است و طبع شاعری دارد، گاهی اوقات شعر مینویسد یا شعر و آهنگهای کانالهای دیگران را برای کانال خودش فوروارد میکند. او درباره فضای دلپذیر و آرام بخش شعر و دلنوشته میگوید، شعر و شاعری حس تخلیه استرس و هیجانات منفی را به من میدهد. چون دخترم زیاد احساساتی میشم و اشکم دم مَشکم است به همین خاطر "شعر برای من مثل پناهگاه" میباشد.
در واقع فاطمه سادات انگیزه خاصی نداشته، فقط اینکه بتواند مطالب مورد علاقه خودش را آنجا داشته باشد کانال زده است. او می گوید، بعد از مدتی دوستانم که باخبر شدند گفتند، ما هم میخواهیم عضو بشیم و تعداد ممبرهایش بیشتر شد. از آنجایی که دوست دارم صرفاً یک فضایی محدود دوستان خودم را در کانالم داشته باشم، کانال را حذف کردم؛ ضمن اینکه نوشتن و فوروارد کردن مطالب دیگران از یه جایی به بعد، تا حد زیادی وقتم را میگرفت. بیشتر برای روز نوشت و گذراندن وقت و سرگرمی بود. باز خوردی نداشت و چیزی مادی به دست نیاوردم.
روزنوشت بعد از مدرسه
مریم دختر نوجوان دهه هشتادی که هنوز ۱۷ سالش تمام نشده و رشته تجربی میخواند، یک کانال به معنای واقعی روزنوشت دارد که هر روز ۶ عصر بعد از درس و مدرسه شروع به نوشتن میکند. روزهایی هم که مدرسه ندارد یا بیکار میشود را هم معمولاً به خودش استراحت میدهد، مگر اینکه اتفاق خاصی افتاده باشد.
علاقهاش بیشتر به نوشتن مطالب بسیار کوتاه حول رفتار و گفتارهای دیگران نسبت به خودش است. چیز خاصی برای گفتن یا نوشتن ندارد ولی اعضای کانالش نزدیک به ۱۰۰۰ نفر میرسد.
روز نوشت های هوافضا با چاشنی طنز
لیلا، دختر دیگر جوانی است که ۳۳ ساله میباشد؛ دانش آموخته کارشناسی ارشد هوافضا است؛ البته الآن خودش را برای دکترا آماده میکند. اینکه آینده رشتهای که میخواند، اصلاً چه عایدی برایش دارد معلوم نیست. فقط صرف دلبستگی به موضوعات هوانوردی وارد این رشته شده است. مثل خیلی از افراد شغلش ارتباط زیادی با چیزی که خوانده ندارد. او یک کانال با تعداد ممبرهای کمی بیشتر از ۵۰۰ نفر دارد که مطالب احساسی را با موضوعات علمی-صنعتی مخلوط میکند و با چاشنی طنز تحویل مخاطبشان میدهد. تقریباً ۷ ماه است که راه اندازی کرده است.
روز یکبار، شب هم یکبار مینویسد و زیاد خودش را درگیر بازخوردها و تعداد دنبال کنندگانش نمیکند. چتهای کانالش را اصلاً نگاه نمیکند چون زیاد است و باید با همه کل کل کند. به گفته خودش انگیزهاش از درست کردن کانال نه بلاگری، بلکه تنها بازآموزی چیزهایی که خوانده بود است. ضمن اینکه عاشق موضوعات سیاسی هم است. از زمانی که کانال زده فکر مهاجرت هم بیشتر به ذهنش خطور کرده و نمیداند چه جوری این چَلنج را حل و فصل کند.
نیاز به تحسین و تأیید از دیگران
معصومه صادقی، دکتری برنامه ریزی درسی و روانشناس شخصیت، از بعد روانشناختی این مسئله را توضیح داد: همه یا بیشتر افراد دوست دارند که مورد تحسین و تأیید دیگران باشند ؛ چرا که توجه طلبی را که همه دوست داریم ولی باید حدودی را برای آن تعیین کنیم. اگر این توجه طلبی و نیاز به تأیید دیگران بیش از حدود مشخص باشد، باعث به وجود آمدن اختلالی میشود که دائماً دوست دارد مورد توجه اطرافیان یا دوستانش باشد ؛ در این صورت به خورد صدمه میزند.
وی در ادامه گفت: علائم اختلال توجه طلبی، تظاهر به درماندگی و بیچارگی یا شکست برای جلب توجه و ترحم از سوی دیگران است. جدای از این، بعضی افراد عطش زیادی به تعریف و تمجید از دیگران دارند حتی اگر شده سعی میکنند اصطلاحاً خالی بندی کنند. این دسته از افراد معمولاً دنبال جنجال راه انداختن هستند و بدون اینکه خودشان بدانند، در ضمیر ناخودآگاهشان توجه طلبی و دیده شدن خاص را دوست دارند.
این استاد دانشگاه در مورد دلایل بروز چنین وضعیتی تصریح کرد: عزت نفس پایین، روحیه آسیب پذیر یا درماندگی از دلایل بروز این موضوع در چنین افرادی میباشد. این اختلال شخصیت افراط گونه را شخصیت نمایشی میگویند. یکی از دلایلش هم میتواند کوچک تر شدن جامعه اجتماعی-ارتباطی افراد در زندگی روزمره باشد ؛ به طور مثال قبلاً ارتباطات خانوادگی زیاد بود ولی الآن این طور نیست و همین مسئله تاثیر منفی دارد. بعضی از افراد هم علاقهی بسیاری به صحبت کردن دارند و به مرحله تثبیت دهانی میرسند.
محیط مجازی و مولتی فاکتورها
این روانشناس شرح داد: اینکه چرا نسل جوان ایران علاقه مند به روز نوشت و دلنوشته های خودش در فضای مجازی کند، یک پدیده چند وجهی یا مولتی فاکتور است. به طور مثال کسب درآمد، به دست آوردن فرصتهای مناسب شغلی و تبلیغات و پول درآوردن برای افراد ایجاد جاذبه میکند.
وی گفت: قطعاً یک جوان دختر یا پسر محیط مجازی را محیطی راحت و بی دردسر و امن تلقی میکند؛ زیرا حرفش و یا دغدغههای اجتماعی خودش را بی هیچ مشکلی مینویسد و میتواند برای خودش شخصیت و هویتی را ایجاد کند. حتی میتواند هویت واقعی خودش بپوشاند و یک هویت غیر واقعی درست کند که با دیگران تعامل فعال داشته باشد.
توهم مهم بودن با تعامل مجازی
این برنامه ریز درسی دانشگاه اضافه کرد: جوان وقتی میبیند در بین اطرافیانش حرف میزند و مورد نقد واقع میشود با خودش میگوید در فضای مجازی راحت و بی استرس حرفم را میزنم و هم بازخوردهای زیاد و خوبی میگیرم ؛ هرچند شاید این بازخوردها ریشه قوی نداشته باشد ولی توهمی برای فرد ایجاد میشود که حس مهم بودن یا بارزش بودن را به او میدهد.
معصومه صادقی در انتها افزود: حتی گاهی اوقات به دیگران به خصوص هم سن و سالان خودش نگاه میکند و برای اینکه از قافله عقب نیوفتد چنین کارهایی را انجام میدهند تا نیازهای روحیاش را برآورده کند. البته این موارد به معنی منفی بودن تمام فعالیتهای فکری در فضای مجازی به ویژه نرمافزار تلگرام نیست ؛ قطعاً جنبه مثبتی هم دارد که اگر به آنها توجه شود میتواند تأثیرات خوبی بر روند زندگی شخصی افراد داشته باشد.
حسین امامی دکتری ارتباطات و رسانه نیز در گفت و گو با قدس چرایی این موضوع را تشریح کرد: افزایش استفاده از شبکههای اجتماعی، بهویژه در میان نوجوانان و جوانان، پدیدهای است که در بسیاری از جوامع، از جمله ایران، به چشم میخورد. هرچند آمار دقیقی درباره افزایش کانالهای شخصی در تلگرام وجود ندارد، اما شواهد نشان میدهد که تعداد این کانالها، بهخصوص در میان افراد ۲۰ تا ۳۰ سال، به طور قابلتوجهی افزایش یافته است. طبق اطلاعات منتشرشده، بیش از ۲۴۴ هزار کانال فارسیزبان در تلگرام فعالیت میکنند که بخشی از آنها محتوای شخصی، احساسی یا دلنوشتهها را شامل میشود.
این تحلیلگر رسانههای اجتماعی در ادامه افزود: برای بسیاری از جوانان و نوجوانان، شبکههای اجتماعی همچون تلگرام بستری برای بیان احساسات، تجربیات و دیدگاههای شخصی فراهم میکنند. این فضا، بهویژه در جوامعی که ممکن است محدودیتهایی برای ابراز عقاید در محیط عمومی وجود داشته باشد، نقش مهمی در فرآیند خودابرازی ایفا میکند. تلگرام به دلیل قابلیتهای خاص خود مانند امکان مدیریت مخاطبان و حفظ حریم خصوصی، انتخاب مناسبی برای این افراد است.
پژوهشگر رسانههای نوین گفت: در طرف مقابل شبکههای اجتماعی مانند اینستاگرام که فضای عمومیتر و تعاملیتری دارند، کاربران را در معرض نگاهها و قضاوتهای بیشتری قرار میدهند. این تفاوت باعث میشود افراد برای بیان مسائل شخصی و احساسی، تلگرام را ترجیح دهند. سنت نوشتن و بیان احساسات از طریق متن نیز در فرهنگ ایرانی جایگاه ویژهای دارد و میتوان ریشه این تمایل را در سنتهایی مانند شعر و دلنوشتهها جستوجو کرد.
تمایل زیاد زنان برای ابراز احساسات شخصی
امامی مدرس و محقق دانشگاه با بیان اینکه طبق تحقیقات زنان تمایل بیشتری به بیان احساسات و به اشتراک گذاشتن تجربیات شخصی خودشان نسبت به مردان دارند تصریح کرد: این موضوع میتواند ناشی از عوامل فرهنگی و اجتماعی باشد که بیان احساسات را برای زنان طبیعیتر جلوه میدهد. به همین دلیل، بخش قابلتوجهی از کانالهای شخصی در تلگرام توسط زنان و دختران اداره میشود و محتوای آنها اغلب شامل موضوعات احساسی و روزمره است. از سوی دیگر، کانالهای تحلیلی که توسط فعالان حوزه رسانه یا اساتید دانشگاه ایجاد میشوند، بیشتر به موضوعات تخصصی، اجتماعی و خبری میپردازند. این کانالها محتوایی متفاوت ارائه میدهند و معمولاً به جای جنبههای احساسی، بر اطلاعات و تحلیلهای عمیق تمرکز دارند.
دریافت حمایت عاطفی از تلگرام
حسین امامی مدرس فناوری هوش مصنوعی در مورد جنبه عاطفی کانالهای شخصی تشریح کرد: نقش کانالهای شخصی فراتر از صرفاً ابراز احساسات است. این فضاها میتوانند فرصتی برای کاهش استرس، تخلیه هیجانات و حتی دریافت حمایت عاطفی از سوی دیگران فراهم کنند. با این حال، زیادهروی در استفاده از این کانالها ممکن است به کاهش تعاملات واقعی، وابستگی به فضای مجازی و حتی افزایش احساس انزوا منجر شود. همچنین، انتشار محتوای شخصی در فضایی نیمهعمومی مانند تلگرام میتواند مخاطراتی چون نقض حریم خصوصی یا سوءاستفاده را در پی داشته باشد.
این مدرس دانشگاه در انتها افزود: در نهایت، میتوان گفت که محبوبیت کانالهای شخصی در تلگرام نتیجه ترکیبی از نیازهای روانشناختی، ویژگیهای فنی این پلتفرم و تأثیرات فرهنگی است. این روند نشاندهنده تغییری در نحوه تعامل جوانان با جامعه و دنیای اطرافشان است که میتواند پیامدهای مثبت و منفی به همراه داشته باشد.
دریافت پاداش و لذت روحی با روز نوشتهای شخصی
حامد بخشی دکتری جامعه شناسی اقتصادی و توسعه در این مورد تصریح کرد: اینکه افراد در شبکههای اجتماعی و پیام رسانها کانالهایی را ایجاد میکنند صرفاً به خاطر داشتن دانشی که بتوانند آن را انتقال بدهند نیست، بلکه بیشتر مجموعهای از علایق و عواطفی است که میخواهند آن را بیان کنند.
وی در ادامه گفت: دو موضوع، انگیزه اصلی درست کردن کانالهای شخصی برای مطالب و محتوایهای شخصی در فضای پلتفرم تلگرام میباشد؛ اول، تحریر کردن به قصد تاثیر گذاری و دریافت فیدبک یا بازخورد مثبت از مخاطبین، یا حتی دریافت صرفاً فیدبک هم به نوعی پاداشی برای آنها محسوب میشود ؛ پاداشی که آنها را برای هرچه بیشتر نوشتن مطالب ترغیب و تحریک میکند. دوم، انگیزههای مالی مستقیم و غیر مستقیم مانند افزایش فالوور یا تبلیغ در کانال و کسب درآمد از آن میباشد. هردو مورد باعث احساس لذت در فردی میشود که روز نوشتی را در کانال شخصی خودش منتشر میکند.
این پژوهشگر توسعه جامعه افزود: اینستاگرام یا تلگرام در هر پلتفرم دیگری اعم از شبکههای اجتماعی یا پیامرسان باشد فرقی نمیکند، محتوای ایجاد شده بسته به نوع نرم افزار یک ماهیت فکری را دارند ؛ ماهیتی که وقتی یک فردی درد دلهایش با تعداد زیادی آدم به اشتراک میگذارد، یک حس تخلیه یا ارضای روحی خوب و مثبتی را تجربه میکند.
جذابیت احوالات جزئی زندگی افراد برای فالوورها
حامد بخشی در مورد اهمیت محتوای روزمرهای که منتشر میشود گفت: نکته مهمی که در مورد این نرم افزارها وجود دارد، همین روز نوشتهای خیلی عادی در رابطه با زندگی معمولی خودمان است؛ این نوع فعالیت در بازارهای حوزه شبکه های اجتماعی خریدار دارد.
او در ادامه تصریح کرد: به همین دلیل است که مسائل روزنوشت شخصی فالوور یا دنبال کننده زیادی دارد. ما معمولاً دوست داریم از زندگی شخصی دیگران با خبر بشیم که اگر جزییتر باشد برای مخاطب جذابتر است. ضمن اینکه اگر کسی همت کند هر روز این مطالب را بنویسد قطعاً برای مخاطب جذابیت بیشتری دارد.
این استاد دانشگاه در انتها افزود: آنچه که به عنوان کالای رسانهای برای مخاطب اهمیت دارد فقط اخبار سیاسی، علمی و فرهنگی جامعه و جهان نیست، بلکه همین اطلاع یافتن از احوالات زندگی روزمره دیگران هم و موضوعات مشابه آن با ارزش است. همین که آدمها از مشکلات و چالش هایشان خودافشایی میکنند، برای افراد پاداش و لذتی را به همراه دارد ؛ این مسئله به خصوص برای اشخاصی که برونگرا هستند بیشتر خودنمایی میکند.
حمید اسدی – خبرنگار تحریریه جوان قدس
نظر شما