به گزارش قدس آنلاین، با توجه به بی میلی جامعه ایران نسبت به مطالعه کنکاشی کرده‌ایم در بازار کتاب ایران تا ببینیم کتابخوان ها این روزها چه آثاری می‌خوانند. در این گزارش همچنین به تاثیر افزایش قیمت کتاب‌ها بر میزان کتابخوانی مردم، تاثیر پدیده‌هایی مانند بلاگرها و فضای مجازی بر معرفی و فروش کتاب‌ها و همچنین مشکلات و چالش‌های صنعت نشر نیز پرداخته‌ایم. برای اطلاع از وضعیت صنعت نشر ایران این گزارش را بخوانید.
رقابت کتاب کودک با بزرگسال
در ابتدا سراغ فروشگاه به نشر رفتیم. محسن فرهمند مسئول فروش این فروشگاه به دسته‌بندی موضوعات کتاب و میزان فروش آنها پرداخت و گفت: بیشترین فروش ما در ماه‌های گذشته در بخش بزرگسال، حوزه داستانی بوده است، سپس روانشناسی و بعد تاریخ و فلسفه که به‌ترتیب، فروش‌های قابل توجهی داشته‌اند. در حوزه داستان، بیشترین فروش در این بخش به ترجمه‌های داستان اختصاص دارد. حتی در حوزه روانشناسی هم آثار ترجمه نسبت به آثار ایرانی پیشتاز هستند که البته کتاب‌های زرد در این میان وجود دارد ولی تقاضا برای روانشناسی‌های جزئی در زمینه بازاریابی، کسب و کار و مدیریت بیشتر است. در میان کتاب‌های پرفروش سفرنامه‌ها هم به شدت مورد توجه هستند و مخاطبان پیگیر خودشان را دارند.
وی ادامه داد: البته حوزه کودک و نوجوان که همیشه رقابت سرسختی در مقدار فروش با کتاب بزرگسال دارد. این کتاب‌ها در سال گذشته نیز مثل همیشه رونقی بسیار خوبی داشتند. مهم‌ترین علت در پرفروش بودن آثار کودک و نوجوان، تغییر نسل و به تبع آن تغییر سلایق خانواده‌ها است. پدر و مادرهای نسل جدید حتی اگر خودشان وقت نکنند مطالعه کنند، علاقه دارند کودکان کتابخوانی داشته باشند.
افزایش قیمت کتاب بر فروش آن بی‌تاثیر نیست
فرهمند ضمن اشاره به افزایش قیمت کتاب‌ها و تاثیر آن بر میزان کتابخوانی گفت: قیمت کتاب بزرگسال به طور میانگین و تقریبی، از ۲۰۰ الی ۳۰۰ هزارتومان شروع می‌شود ولی کتاب کودک به دلیل حجم کم قیمت پایین‌تری دارد و به راحتی فروش می‌رود.
وی افزود: حدود ۷۰ درصد مشتری‌های ما کاملا هدفمند و آگاهانه به فروشگاه می آیند و واقعا قصد خرید دارند ولی تورم به قدری زیاد است که روی قیمت‌ها هم اثر قابل توجهی گذاشته به طوری که برخی از کتابهایی که مثلا در ابتدای سال گذشته با قیمت ۱۰۰ هزارتومان عرضه می‌شدند، در چاپ‌های بعدی با قیمت ۳۰۰ هزار تومان و حتی بیشتر به بازار آمدند. البته برای جلوگیری کاهش فروش کتاب هم طرح‌هایی اندیشیده شده است. به عنوان مثال آستان قدس رضوی در مناسبت‌های مختلف طرح‌های تخفیفی دارد و اکثر شعبه‌های فروشگاه کتاب به نشر در سایت بازار کتاب که وابسته به خانه ادبیات و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است موجودی کتاب‌هایشان بارگذاری می‌شود و افراد می‌توانند با وارد شدن به این سایت کتاب‌ها را با ۲۵ درصد تخفیف تهیه کنند که هیچگونه هزینه پستی ندارد و بطور رایگان در سراسر کشور برایشان ارسال می‌شود.
وقتی بلاگرها کتابخوان می‌شوند!
فرهمند همچنین از یک اتفاق نادر در روزهای پایانی سال ۱۴۰۳ گفت: در دو هفته انتهایی اسفندماه، به طرز عجیبی صد نسخه از کتاب «معجزه شکرگزاری» فروخته شد. ابتدا فکر کردیم با توجه به اینکه به روزهای پایانی سال نزدیک می‌شویم مردم می‌خواهند این کتاب را بخوانند اما بعد متوجه شدیم یک بلاگر معروف که در ایران هم زندگی نمی‌کند این کتاب را معرفی کرده است و مردم را تشویق به خرید این کتاب کرده بود. ما در همان دوران، رکورد فروش ۱۰۰ نسخه از این کتاب را در مدت دو هفته زدیم که برایمان جالب بود.
فرهمند با اشاره به اینکه فروشگاه به نشر در ایام تعطیلات نوروزی تعطیل نبوده و با هدف خدمت‌رسانی فعالیت می‌کرده در خصوص فروش آثار در تعطیلات نوروزی گفت: در ایام عید نوروز فروشگاه باز بود و حتی در لحظه سال تحویل هم فروش داشتیم. مشتری ها در این ایام کتاب‌های نفیس خریداری می‌کردند تا آن را به عنوان هدیه به دوستان و اقوام در خارج از کشور ارسال کنند.
فرهمند فروش کتابهایی که تداعی خاطرات کودکی هستند را جزءکتاب‌های پرفروش عنوان کرد و بیان کرد: بسیاری از مشتری‌ها طالب کتاب‌های نوستالژی که خاطرات دهه ۶۰ را تداعی می‌کند ، هستند چون با این کتاب‌ها حال و هوای مدرسه برایشان تداعی می‌شود.
تحقق رویای یک شبه پولدار شدن با کتاب
در ادامه این گزارش سراغ یکی دیگر از ناشران و فروشندگان کتاب رفتیم. سید خلیل حسینی عطار، مدیر داخلی انتشارات محقق در خصوص میزان فروش کتاب در سال گذشته گفت: متاسفانه بازار نشر و کتاب ایران تعریفی ندارد و بیمار است. در همین شرایط اما بیشترین تقاضا مربوط به کتابهایی با موضوعات روانشناسی زرد و موضوعاتی در حوزه کسب و کار مانند چگونه یک شبه پولدار شویم یا ثروتمند شویم، بوده است. در ایام عید نیز نسبت به سال‌های گذشته فروش کمی داشتیم. البته کسانی بودند که بخواهند برای تعطیلات کتاب بخرند اما بازهم تقاضا به نسبت سال‌های گذشته کم بود.
وی همچنین گفت: قبلا مشتری‌های کتابخوان ما سه، چهار جلد کتاب می‌خریدند اما الان میزان خریدها به یک یا نهایتا دو جلد خلاصه می‌شود. فروش کتاب‌های ایرانی و خارجی هم تفاوت چندانی ندارد. مخاطب از هر دو نوع کتاب می‌خرد.
حسینی عطار نوع معیشت و وضعیت اقتصادی را دلیل مهم و موثر بر امر کتابخوانی عنوان کرد و توضیح داد: وقتی مردم درگیر مشکلات مادی خودشان هستند و به نان شب‌شان محتاج هستند حمایت از فرهنگ و کالای فرهنگی معنایی ندارد و خرید کتاب می‌شود آخرین دغدغه یک خانواده.
خلاقیت، حریف سرسخت قیمت‌ها
مدیر داخلی انتشارات محقق با بیان چرخه تولید و تخفیف‌ها عنوان کرد: در هر صنفی که محصولی برای تولید دارند، یک زنجیره تولید هم وجود دارد. در کتاب نیز، بحث کاغذ از مهم‌ترین عوامل در زنجیره تولید آن است که افزایش قیمت آن تاثیر بسیاری بر افزایش قیمت کتاب گذاشته است البته راه حل‌هایی هم مانند طرح‌های تخفیف فصلی و یا فروش کتاب با کدملی و تخفیف ۲۰ الی ۳۰ درصد نیز وجود داشت که نمیدانم چرا حذف شدند.
این فروشنده کتاب به نکته‌ای دیگر در امر فروش کتاب اشاره کرد و گفت: خلاقیت‌های نویسندگی بر فروش کتاب بی تاثیر نیست مثلا ما کتابی گردآوری کردیم که به عاشقانه‌های شاهنامه پرداخته است. به این صورت که داستانها و اشعار را از شاهنامه استخراج و گرد آوری کردیم، این داستانها را کنار یکدیگر قرار دادیم، شخصیت‌ها را معرفی کردیم و کتابی عاشقانه از دل جنگ‌های شاهنامه نوشته شد. این کتاب برای شاهنامه پژوهان و دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی بسیار مناسب است. این نوع کتاب‌ها معمولا با اقبال همراه هستند.
حسینی عطار به شرایط نامناسب نویسندگان اولی پرداخت و گفت: البته آثار نویسنده‌اولی‌ها دیده نمی‌شود حتی اگر کارهایشان با خلاقیت همراه باشد چون از سوی ناشران حمایت نمی‌شوند. شاید در فضای مجازی و در صفحه‌های شخصی‌شان از آثار آن ها استقبال شود اما ناشران معمولا برای چاپ آثار نویسندگان ناشناخته و اول ریسک نمی‌کنند مگر آنکه نویسندگان خودشان به ناشر پول بدهند تا آثارشان را منتشر کنند. در گذشته البته، حوزه هنری از نویسندگان اولی حمایت می‌کرد ولی در حال حاضر این اتفاق نمی‌افتد چون فضای چاپ و نشر به سمت تجاری شدن و ابعاد اقتصادی رفته است.
صداوسیما و فضای مجازی، عاملان مهم در معرفی کتاب‌ها
این ناشر در خصوص تاثیر تبلیغات بر میزان فروش کتاب گفت: در حال حاضر فضای مجازی بستر مناسبی برای معرفی آثار است. البته جنس تبلیغ کتاب با تبلیغات فیلم متفاوت است و امکان تبلیغ فراگیر آنطور که برای سینما و فیلم ها وجود دارد برای کتاب وجود ندارد. اما ناشران و نویسندگان از فضای مجازی به عنوان بستری مناسب برای تبلیغ کتاب‌ها استفاده می‌کنند که بسیار به معرفی کتاب و اطلاع رسانی درباره آن ها کمک می‌کند. صدا وسیما هم به عنوان رسانه ملی هنوز جایگاه تبلغی خودش را دارد. وقتی کتابی در رسانه ملی معرفی می‌شود این کتاب مورد توجه قرار می‌گیرد مخصوصا اگر این معرفی از سمت افرادی باشد که مخاطب به آنها اعتماد کامل دارند. مثلا هر زمان که در برنامه کتاب‌باز کتابی معرفی می‌شد آن کتاب مورد توجه قرار می‌گرفت و به فروش بالایی می‌رسید. به راحتی می‌توانم بگویم برنامه «کتاب‌باز» به تنهایی یک وزنه جریان نشر ایران بود چون کتابهایی که در این برنامه معرفی می‌شد به چاپ های مجدد می‌رسیدند.
کتاب خوب دیده می‌شود؟
به توجه به گفته‌های کارشناسان ذکر این نکته در پایان گزارش الزامی است که اگرچه تقاضای کتابخوانی به دلیل افزایش قیمت و مسایل اجتماعی نسبت به گذشته کم‌تر است و اگر کارشناسان فرهنگی برنامه‌ای برای این مساله نداشته باشند، کم‌تر هم خواهد شد. مساله ای مانند گرانی کتاب و از سوی دیگر پدیده کتابسازی که بازار ایران را به سیطره خود درآورده است باعث بی اعتمادی قشر عظیمی از کتابخوانها شده است. اما تجربه‌هایی مانند چاپ بالای کتاب‌ها در همین شرایط نشان می‌دهد کتابخوانها اگر کتاب خوبی برای خواندن داشته باشند باز هم به هر نحوی آن را تهیه می‌کنند و می‌خوانند اما از آنجا که بستر مناسبی برای تبلیغ کتاب خوب وجود ندارد، کتاب های خوب دیده نمی‌شوند کم‌تر به دست مخاطبشان می‌رسند. پس بیشتر از هر چیزی باید به تبلیغ کتاب خوب توجه شود. اگرچه همیشه گفته شده کتاب خوب راهش را پیدا می‌کند تا دیده شود اما امکانات امروز فضای مجازی می‌تواند تسهیلگر این مسیر دشوار باشد.
نظر شما