چت‌بات‌ها فقط برای جواب دادن به سؤال‌های ساده و کلیشه‌ای نیستند! از سوالات عاطفی و عاشقانه گرفته تا پرس‌وجو درباره اگزوز هواپیمای جنگنده، گرفتن سوتی از هم‌کلاسی، تنظیم متن یک گزارش خبری، راه‌های سریع خواندن نماز، یا حتی پیش‌بینی آینده روابط ایران و آمریکا—همه این‌ها نمونه‌هایی از تعامل ما با مدل‌های زبانی هوش مصنوعی، به‌ویژه چت‌جی‌پی‌تی هستند.
این نوع مکالمه‌ها معمولاً رسمی و خشک نیستند. می‌توانند کاملاً خودمانی، شوخ‌طبعانه و حتی همراه با اصطلاحات روزمره باشند. اما فراتر از لحن و کلمات، شیوه‌ی تعامل ما با چت‌بات‌ها اهمیت زیادی دارد. اینکه چطور اطلاعات‌مان را منتقل می‌کنیم، چقدر جزئی‌نگر هستیم، و مهم‌تر از آن، چطور مرزهای حریم شخصی‌مان را در این گفت‌وگوها حفظ می‌کنیم.
آیا باید رابطه‌مان با چت‌بات‌ها را در حد رفع نیازهای روزمره نگه داریم، یا می‌شود دایره‌ی این ارتباط را گسترش داد و عمیق‌تر کرد؟ چطور می‌شود فهمید هوش مصنوعی واقعاً قابل اعتماد است یا در پس پرده، داده‌ها و حتی احساسات ما را جمع‌آوری می‌کند؟ آیا مرزهای دیجیتال ما امن هستند؟ این‌ها پرسش‌هایی است که پاسخشان را باید با دقت و تأمل، و شاید به کمک کارشناسان، جست‌وجو کرد.
پرسیدن سؤالات خلاقانه و جذاب از چت‌جی‌پی‌تی
حسین امامی دکتری ارتباطات، رسانه و مدرس فناوری هوش مصنوعی در گفت‌وگو با قدس تشریح کرد: واقعیت این است که ما هنوز در ابتدای مسیر تعامل انسان با مدل‌های زبانی هستیم. برای اینکه سؤالات ما خلاقانه باشند، باید از چارچوب‌های مرسوم فاصله بگیریم. آنچه چت‌جی‌پی‌تی را به واکنش وامی‌دارد، فقط واژگان نیست، بلکه نوع نگاه ما به مسئله است.
وی ادامه داد: پیشنهاد من همیشه این است که کاربران، به‌جای پرسش‌های خطی مثل "تعریف کن..." یا "لیست بده..."، سعی کنند از زاویه‌ای متفاوت بپرسند؛ مثلاً از چت‌جی‌پی‌تی بخواهند داستانی تخیلی درباره آینده‌ای نه‌چندان دور بنویسد یا دیدگاه دو فیلسوف بزرگ را در مورد هوش مصنوعی شبیه‌سازی کند. این سبک پرسیدن باعث می‌شود، پاسخ‌هایی بگیریم که فقط جنبه اطلاعاتی ندارند؛ بلکه الهام‌بخش، مولد ایده و گاه حتی تفکربرانگیز هستند.
حریم خصوصی ما تحت‌تأثیر چت جی‌پی‌تی
حسین امامی تصریح کرد: قطعاً سیستم‌های کامپیوتری روی ما اثر گذار است؛ بدون شک در تعامل با هر سیستم مبتنی بر داده، حتی اگر نام خودمان را نگوییم عملاً بخشی از "خود" را ارائه می‌دهیم. ممکن است این مدل‌ها اطلاعات را ذخیره نکنند، اما تحلیل رفتار کاربران یک واقعیت غیرقابل‌انکار است.
او افزود: از منظر ارتباطات وقتی کاربر احساس داوری‌نشدن دارد، بیشتر خود را افشا می‌کند. این رفتار اگرچه در نگاه اول ساده به‌نظر می‌رسد، اما می‌تواند در بلند مدت تصویر دیجیتال دقیقی از ما بسازد. پس گفت‌وگو با چت‌بات‌ها لزوماً بی‌خطر نیست. مهم آن است که کاربران، همان‌قدر که در مواجهه با انسان‌ها مرزهای خصوصی را رعایت می‌کنند، در برابر ماشین هم همین حساسیت را داشته باشند.
تأثیر پنهان پاسخ‌های چت‌جی‌پی‌تی بر ناخودآگاه انسان
این کارشناس رسانه در مورد تعامل انسان و هوش مصنوعی گفت: ما انسان‌ها به‌شکل عمیقی تحت‌تأثیر زبان قرار می‌گیریم؛ نه‌فقط محتوای کلمات، بلکه لحن، ساختار، تکرار و حتی سکوت در گفتگو هم بر ما اثر می‌گذارد. وقتی مدلی مثل چت‌جی‌پی‌تی به‌طور مداوم با لحنی مشخص و الگوهایی مشابه با ما حرف می‌زند، به‌مرور زمان آن پاسخ‌ها برای‌مان آشنا، منطقی و قابل‌قبول جلوه می‌کنند—even اگر واقعیت چیز دیگری باشد.
وی ادامه داد: در علوم شناختی، این پدیده با عنوان «نرمال‌سازی الگوریتمی» شناخته می‌شود. یعنی پاسخ‌هایی که بر اساس میانگین داده‌های کاربران قبلی ساخته شده‌اند، به‌تدریج ذهنیت ما را شکل می‌دهند و به هنجار ذهنی ما تبدیل می‌شوند. اینجاست که باید هوشیار باشیم؛ چون اگرچه مدل‌های زبانی پیشرفته هستند، اما مسئولیت‌پذیر نیستند. نباید اجازه بدهیم ابزارهایی مثل چت‌بات‌ها جایگزین تفکر انتقادی ما شوند.
اهمیت پرامپت‌نویسی در ارتباط با چت‌بات‌ها
این مدرس حوزه هوش مصنوعی گفت: بدون اغراق می‌توان گفت پرامپت‌نویسی، زبان دیجیتال آینده ماست. همان‌طور که در گذشته تایپ‌کردن بخش مهمی از سواد دیجیتال بود، امروز بلد بودنِ "چگونه درست پرسیدن" به یک مهارت کلیدی تبدیل شده است. البته این مهارت برای بیشتر کاربران—چه عادی و چه حرفه‌ای در رشته‌های غیرکامپیوتری—کفایت می‌کند. اما اگر کسی بخواهد با استفاده از API، ساخت ابزارهای هوشمند یا اتوماسیون سر و کار داشته باشد، آشنایی با برنامه‌نویسی یک برگ برنده مهم خواهد بود.
در پایان امامی توضیح داد: طرح یک پرامپت خوب برای چت‌جی‌پی‌تی، مثل تنظیم دقیق یک دوربین حرفه‌ای برای گرفتن عکس است. لازم نیست خودتان دوربین را ساخته باشید؛ اما اگر نور، زاویه و کادربندی را بدانید، می‌توانید همان ابزار را به یک وسیله هنری تبدیل کنید. بنابراین مهم است که یاد بگیریم چطور هوشمندانه‌تر با این ابزارها تعامل داشته باشیم تا آن‌ها در خدمت ما باشند، نه ما در خدمت آن‌ها.
حمید اسدی – خبرنگار تحریریه جوان قدس
نظر شما