قدس آنلاین: با روند رو به جلو و مثبت مذاکرات هسته‌ای، مسئله تضمین‌های قابل اجرا و نقدشونده توافق احتمالی و عدم تکرار تجربه برجام دغدغه‌مندی کارشناسان و صاحبنظران کشور را برانگیخته است.
با وجود اینکه ابتدای امر ممکن است دستیابی به توافق در هر مذاکره‌ای آسان جلوه کند اما پیش‌بینی ناپذیری رفتارهای دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا و عدم پایبندی دولت او بر اجرای معاهده برجام موجب شده ایران با هوشیاری و احتیاط بیشتری پیش برود و چگونگی اجرای تعهدات و ضمانت‌های مورد نیاز برای عملیاتی شدن توافق را در اولویت‌های مذاکراتی قرار دهد.
گزینه‌های گوناگون درباره ضمانت توافق احتمالی
بر همین اساس، گاردین در گزارشی می‌نویسد: «در مورد تضمین‌ها، ایران معتقد است تنها توافق مطمئن معاهده‌ای است که کنگره آمریکا آن را تصویب کند اما به عراقچی گفته شده مشخص نیست ترامپ بتواند چنین معاهده‌ای را با توجه به نفوذ قوی طرفداران اسرائیل در کنگره تصویب کند». به نوشته این رسانه آمریکایی، «گزینه دیگر این است که آمریکا موافقت کند اگر واشنگتن از توافق خارج شود خسارت‌های تهران را جبران کند. ایرانی‌ها قبلاً ایده جریمه مالی مطرح کرده‌اند اما مکانیزم اجرایی بدون معاهده مشکل دارد. گزینه سوم این است که روسیه اختیار داشته باشد ذخایر اورانیوم غنی‌شده تحویل داده شده را بازگرداند تا مطمئن شود مجازات عدم پایبندی متوجه ایران نشود».
از سوی دیگر؛ حمید ابوطالبی، معاون سیاسی دفتر رئیس جمهور در دولت حسن روحانی در تحلیلی معتقد است: «بر اساس اظهارات مقامات ایرانی، این دیدگاه وجود دارد که اگر آمریکا در ایران سرمایه‌گذاری کند، این خود می‌تواند نوعی تضمین برای عدم خروج از توافق باشد. اما این ایده بدون رابطه سیاسی با آمریکا با تردیدهای جدی روبه‌رو است».
بدین ترتیب گزینه‌های تضمین‌بخش به توافق احتمالی و چگونگی به اجرا درآوردن این تضمین‌ها از سوی ایران موضوع مهمی است که طرح احتمالات مختلف درباره آن موجب شده حتی بحث مشارکت و همکاری طرف‌های سوم همچون چین و روسیه یا آژانس انرژی اتمی نیز به میان کشیده شود.
اروپایی‌ها در مقاطع بعدی مذاکرات حضور داشته باشند
در همین راستا؛ محمدعلی شفیعی، تحلیلگر مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با قدس درباره موارد تضمین‌کننده توافق احتمالی و مدنظر ایران، تصریح کرد: توافق با دولت آمریکا صرفاً توافق معنادار و قابل تحقق نیست، بنابراین حداقل خواسته ما می‌تواند این باشد که توافق در کنگره آمریکا تصویب شود. گرچه ممکن است مصوبه توافق بعداً توسط کنگره در دولت‌های بعدی لغو شود، اما با این حال تصویب کنگره به نوعی یک مرحله تضمینی بالاتر است و سایر دولت‌های آمریکا با تغییر رؤسای جمهور نمی‌توانند خودسرانه از توافق خارج شوند. نکته بعدی، موضوع تبادلات اقتصادی است و صرف برداشته شدن تحریم‌های ثانویه تغییر چندانی برای ایران ایجاد نمی‌کند؛ زیرا مشکل اصلی ما، محدودیت دسترسی به سیستم سوئیفت و مکانیسم یوترن است که امکان تبادلات بین‌المللی را فراهم می‌کنند. در برجام هم این مشکل جریان داشت بنابراین این مسئله را هم باید در مذاکرات فعلی در نظر داشته باشیم و تضمین‌های مورد نیاز را برای آن کسب کنیم.
شفیعی بیان کرد: نکته دیگر درباره مکانیسم ماشه است. فعال‌سازی مکانیسم ماشه در اختیار اروپایی‌هاست و متأسفانه از مذاکرات کنار گذاشته شده‌اند و ما اکنون تنها با آمریکایی‌ها مذاکره می‌کنیم. بدین ترتیب قدرت فشار آمریکا بر اروپا تا حدی کاهش یافته و در این شرایط ما باید سه کشور اروپایی را راضی کنیم تا مکانیسم ماشه را فعال نکنند.
زاویه‌های پیدا و پنهان مشارکت طرف‌های سوم
این کارشناس بین‌الملل گفت: اما درباره حضور و مشارکت روسیه و چین یا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مذاکرات به عنوان یک راه حل تضمین‌کننده، باید گفت طبیعتاً هر چه تعداد کشورها یا نهادهای بین‌المللی در مذاکرات بیشتر شود تضمین‌ها تقویت می‌شود. در واقع حضور نهادهای بین‌المللی یا کشورهای مختلف موجب می‌شود منافع ما حتی با خروج یک کشور یا تعدادی از کشورها کمتر آسیب ببیند، بنابراین آژانس انرژی اتمی باید در مذاکرات حضور جدی داشته باشد.
شفیعی معتقد است: بخشی از گمانه‌زنی‌ها حاکی از این است که نظارت‌ها روی تأسیسات هسته‌ای توسط ناظران آمریکایی انجام شود و تیم ایرانی نباید این را بپذیرد. این در حالی است که فرایند بازرسی آژانس انرژی اتمی فرایند مشخص و استانداردی است و طبیعتاً آژانس مرجعی است که سازمان ملل می‌تواند به گزارش‌های آن استناد کند یا ارجاع دهد. اما اگر احیاناً این روند از اختیار آژانس خارج و به بازرسان آمریکایی محدود شود، هم خطر درز اطلاعات فنی و امنیتی وجود دارد و هم اینکه هیچ تضمین بین‌المللی برای توافق احتمالی نیست. همچنین امکان شفاف‌سازی روند فعالیت ایران برای سایر کشورها همچون روسیه، چین و اروپایی‌ها وجود ندارد و آژانس به عنوان مرجع اصلی نمی‌تواند فعالیت‌ها و اقدام‌ها را مورد تأیید قرار دهد و در نتیجه همین مسئله گره کار را کورتر خواهد کرد.
انتهای پیام/
نظر شما