قدس؛ دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا پس از ظهر سه‌شنبه جزئیات جدیدی را در مورد سپر دفاع موشکی بلندپروازانه، پرهزینه و بحث‌برانگیز خود برای ایالات متحده، تحت عنوان «گنبد طلایی» به اشتراک گذاشت و اعلام کرد سیستم دفاع موشکی جدید حدود ۱۷۵ میلیارد دلار هزینه خواهد داشت و «در کمتر از سه سال» با «میزان موفقیت نزدیک به ۱۰۰درصد» عملیاتی خواهد شد.

این اقدام پس از آن صورت می‌گیرد که ترامپ بعد از مراسم تحلیف، به ارتش ایالات متحده دستور داد به منظور پیشبرد برنامه‌هایی برای یک معماری بسیار بزرگ در راستای شکست دادن تهدیدهای موشکی پیشرفته اقدام کنند.

ترامپ مدعی شد گنبد طلایی قادر به رهگیری موشک‌ها در صورت شلیک از دورترین نقاط جهان و حتی از فضا خواهد بود و این سامانه بهترین سیستمی به شمار خواهد رفت که تاکنون ساخته شده است.

ترامپ روز سه‌شنبه در حالی در کاخ سفید از خطوط کلی طرح خود برای ساخت یک سیستم دفاع موشکی اطراف ایالات متحده رونمایی کرد که هزینه اعلامی او برای این پروژه با پیش‌بینی‌های قبلی معادل بیش از نیم تریلیون دلار در تضاد کامل است. ترامپ هزینه کل را ۱۷۵ میلیارد دلار اعلام کرد؛ اما بررسی دفتر بودجه کنگره تخمین زد تنها بخش مربوط به حوزه فضایی این سیستم می‌تواند تا ۵۴۲ میلیارد دلار برای استقرار و بهره‌برداری در ۲۰ سال آینده هزینه داشته باشد. علاوه بر این با اینکه ترامپ مدعی شداین کار در مدت سه سال تکمیل خواهد شد؛اما مقامات صنعتی و تحلیلگران انتظار دارند تکمیل این پروژه مدت بسیار بیشتری طول بکشد.

گنبد طلایی و ابهامات پیش رو

رونمایی از سامانه گنبد طلایی اما با ابهامات فراوانی مواجه شده چنان‌که به نوشته نیویورک تایمز هنوز مشخص نیست این سیستم چه شکلی خواهد بود، چه کسی آن را خواهد ساخت، چگونه کنترل می‌شود و آیا می‌تواند به طور قابل اعتمادی از سرزمین آمریکا و شهروندانش در برابر طیف وسیعی از تهدیدهای موشکی از سراسر جهان محافظت کند یا خیر. آنچه می‌دانیم این است که این پروژه ارزان، آسان یا به این زودی‌ها به دست نخواهد آمد. بی‌شک یک تلاش چند میلیارد دلاری چند ساله خواهد بود که شامل سیستم‌هایی در هوا، زمین، دریا و فضا می‌شود.

گاردین با اشاره به اینکه ژنرال مایکل گتلین از نیروی هوا فضای آمریکا مسئول این سیستم دفاعی خواهد بود که می‌تواند در مدت ۲۰ سال ۵۴۰ میلیارد دلار هزینه داشته باشد، نوشت کنگره ۲۵ میلیارد دلار برای گنبد طلایی در بودجه دفاعی سال آینده کنار گذاشته و پیمانکاران نظامی آمریکایی و شرکت‌های موشکی از جمله اسپیس‌ایکس ایلان ماسک در حال حاضر مشغول برنامه‌ریزی برای چگونگی برنده شدن در رقابت به منظور بستن قرارداد ساخت این سیستم هستند.

دولت ایالات متحده در چهار دهه گذشته تقریباً ۳۰۰ میلیارد دلار برای سیستم‌های دفاع موشکی هزینه کرده است. با این حال اشتیاق ترامپ برای ساخت گنبد طلایی بیشتر به رویکرد سیاسی مربوط می‌شود تا جنبه‌های عملی.

کارنگی در این باره می‌نویسد: ترامپ ارزش پروژه‌های نمادین بزرگ را درک می‌کند. وعده او برای ساخت دیوار در مرز مکزیک، او را در سال ۲۰۱۶ به ریاست جمهوری رساند.

او اکنون برای بازگشایی زندان بدنام آلکاتراز در خلیج سانفرانسیسکو به عنوان نمادی از تعهدش به قانون و نظم تلاش می‌کند. همین امر در مورد گنبد طلایی نیز صادق است. ترامپ می‌خواهد این پروژه جلوه‌ای باشکوه از دستور کار «صلح از طریق قدرت» او باشد.

گنبد طلایی؛ جنگ ستارگان و تأثیرپذیری از گنبد آهنین

در واقع باید گفت گنبد طلایی نخستین تلاش ارتش ایالات متحده برای توسعه و به کارگیری قابلیت‌های ضد موشکی فضایی نیست. با این حال تلاش‌های قبلی به دلیل پیچیدگی‌های فنی و هزینه‌های بالا کنار گذاشته شده‌اند. سلاح‌های فضایی عنصر کلیدی طرح دفاع استراتژیک (SDI) دوران ریگان بودند که منتقدان به آن لقب «جنگ ستارگان» دادند و هرگز به اهداف بلندپروازانه خود هم نزدیک نشدند.

آنچه مسلم است منبع الهام ترامپ در این پروژه بدون شک سامانه گنبد آهنین اسرائیل بوده و نام‌گذاری این پروژه روشن می‌کند ترامپ تحت تأثیر سیستم گنبد آهنین رژیم صهیونیستی قرار گرفته است.

با این حال این شباهت‌ها دلگرم‌کننده نیستند. طرح دفاع استراتژیک ریگان که منتقدان آن را به عنوان «جنگ ستارگان» مورد تمسخر قرار دادند، از نظر فناوری بسیار پیچیده بود و در نهایت در سال ۱۹۹۳ بی‌نتیجه پایان یافت. از طرفی دفاع موشکی اسرائیل که گنبد آهنین تنها یک لایه از آن است، با اینکه محافظت از رژیم صهیونیستی به دلیل کوچک‌تر بودن آن بسیار آسان‌تر از ایالات متحده است، نشان داده در برابر نسل جدید موشک‌ها بسیار آسیب‌پذیر است.

وبگاه دیفنس نیوز با اشاره به موانع و مشکلات پیش روی این پروژه می‌نویسد: علاوه بر مشکلات فنی، هزینه توسعه، تهیه و به کارگیری گنبد طلایی، تنها بخشی از تصویر مالی بزرگ‌تر خواهد بود. پس از استقرار، این سیستم باید با پیشرفت فناوری همراه با تهدیدهایی که قرار است با آن‌ها مقابله کند، نگهداری و تجهیز شود و پیوسته تکامل یابد. در این حال اولویت‌هایی وجود دارد که ارتش ایالات متحده پول لازم برای پرداخت آن‌ها را ندارد. حتی اگر این پروژه حیاتی تلقی شود، تحقق آن بدون اینکه سایر برنامه‌های مهم را قربانی کند، امکان‌پذیر نخواهد بود.

افزایش رقابت‌های تسلیحاتی تا تضعیف ثبات جهانی

رونمایی رئیس‌جمهور آمریکا از طرح موسوم به «گنبد طلایی» اما نگرانی‌هایی را در مورد تسلیحاتی شدن فضا و گسترش سلاح‌های هسته‌ای ایجاد خواهد کرد.

چنان‌که در نخستین واکنش به طرح گنبد طلایی چین با بیان اینکه طرح ترامپ توازن و ثبات راهبردی جهان را تضعیف می‌کند، ضمن ابراز نگرانی شدید خود دراین‌باره از آمریکا درخواست کرد تا توسعه و استقرار سامانه دفاع موشکی جهانی را هر چه سریع‌تر کنار بگذارد.

وبگاه پولتیکو در این باره می‌نویسد: استقرار گنبد طلایی می‌تواند با تضعیف قابلیت اطمینان تهدیدهای هوایی موجود و افزایش چالش‌های مقرون‌به‌صرفه برای مهاجمان بالقوه، ناخواسته موجب گسترش سلاح‌های کشتار جمعی شود؛ چرا که قدرت‌های رقیب برای حفظ بازدارندگی خود به منظور شکست دادن این سامانه به تکاپو خواهند افتاد. در نتیجه ایالات متحده باید همزمان با توسعه این سیستم، تلاش‌های خود را برای کنترل تسلیحات و خلع سلاح تشدید کند. با تکیه بر سابقه رقابت‌های تسلیحاتی، به نظر می‌رسد دولت ترامپ جدا از پیگیری توسعه و استقرار گنبد طلایی باید به فکر از سرگیری مذاکرات چندجانبه متوقف‌ شده کاهش تسلیحات با هدف پیشبرد کنترل تسلیحات استراتژیک و محدود کردن تسلیحات هسته‌ای باشد.

در حال حاضر اطلاعات بیشتری در مورد آنچه به عنوان طرح گنبد طلایی ارائه می‌شود، وجود ندارد. آنچه مسلم است اینکه آیا این طرح به چیزی نزدیک به واقعیت تبدیل می‌شود یا خیر؟ سال‌ها طول خواهد کشید تا مشخص شود. خلاصه اینکه، پروژه گنبد طلایی ترامپ تلاشی جاه‌طلبانه برای ایجاد یک سپر دفاعی تمام‌عیار در برابر تهدیدات موشکی جهانی است، اما با ابهاماتی عمیق در ابعاد فنی، مالی و راهبردی همراه است. اگرچه رئیس‌جمهور سابق آمریکا آن را نمادی از «صلح از طریق قدرت» می‌داند، اما کارشناسان هشدار می‌دهند که این طرح می‌تواند رقابت تسلیحاتی را تشدید و توازن استراتژیک را برهم زند.