قدس؛ در روزهایی که به نظر میرسد بین هند و پاکستان پس از آخرین دور از درگیری‌هایی که بر سر منطقه مورد مناقشه کشمیر داشتند، آتش‌بس برقرار شده است اما از طرفی نه دهلی‌نو و نه اسلام‌آباد بر سر وقایع منتهی به آن اتفاق نظر ندارند و از سویی دیگر پابرجا ماندن ریشه ها و دلایل تاریخی مناقشه حاکی از آن است که دو طرف هنوز از یک آتش‌بس واقعی و دستیابی به صلح پایدار که خواسته کشورهای منطقه از جمله ایران است، دور هستند و از این رو تحلیلگران مسیله هند و پاکستان را به آتشی زیرخاکستر تشبیه می‌کنند که هر لحظه انتظار برافروخته شدن دوباره شعله‌های آن می رود؛ مناقشه ای که نزدیک بودن دو طرف درگیر به یکی از دو قدرت کنونی جهان یعنی آمریکا و چین شکل پیچیده و پرابهامی به خود گرفته است.
امروز بعد از گذشت ۲ هفته از درگیری بین هند و پاکستان، آتش‌بس ناپایدار بین طرفین برقرار شده است؛ درگیری بعد از آن آغاز شد که هند، پاکستان را مسئول حمله تروریستی ۲۲ آوریل در کشمیر تحت کنترل هند که به کشته شدن ۲۶ نفر انجامید دانست و در پاسخ، به اهدافی در پاکستان حملات موشکی انجام داد؛ این حملات، به سلسله‌ای از درگیری‌های متقابل به ویژه در عرصه نبرد هوایی انجامید که به گفته رسانه‌ها یکی از بزرگترین نبردهای هوایی تاریخ را رقم زد. درگیری‌ها پس از آن پایان یافت که مقامات ارشد آمریکایی هر دو طرف را برای عقب‌نشینی از آستانه جنگ تحت فشار قرار دادند.
اگرچه درگیری‌ها بعد از رایزنی‌های کشورهای منطقه و اعمال فشار آمریکا به هر دو طرف درگیر پایان یافته اما هنوز غبار درگیری‌ها به شکل کامل فرو ننشسته است. درگیری‌های اخیر نشان‌دهنده تشدید چشمگیر اختلافات مرزی تاریخی است که در طول تاریخ هرازگاهی میان هند و پاکستان شعله‌ور شده‌اند و برخی در حد درگیری محدود باقی مانده و برخی به صحنه جنگ تمام عیار تبدیل شده اند.
روزنامه قدس در گفتگو با دکتر سعد خان، دیپلمات پاکستانی و رئیس موسسه فرهنگی اکو در تهران تلاش کرده است تا ضمن اشاره به ریشه ها و دلایل این مناقشه ، راهکارهای برون رفت از آن و دستیابی به صلح پایدار را مورد بررسی قرار دهد.
قدس: از منظر شما ریشه درگیری‌ها بین هند و پاکستان در طول تاریخ چه بوده است؟
سعد خان: در واقع منازعات بین هند و پاکستان ریشه تاریخی دارد؛ در سال ۱۹۴۷ و در پی جدایی پاکستان از هند و تشکیل کشور مستقل پاکستان توافق بر این شد که مسلمانان در سرزمین پاکستان و تمامی هندوها در کشور هند ساکن شوند؛ با این حال هند حاضر نشد از بخش‌هایی از منطقه جنوب کشمیر که اکثریت آن مسلمان هستند خارج شود؛در سال ۱۹۴۸یعنی یک سال بعد از تقسیم هند و پاکستان سازمان ملل راه حل رفراندوم را مطرح کرد یعنی مردم منطقه خودشان تصمیم بگیرند که زیر پرچم کدام کشور زندگی کنند؛ با این حال این قطعنامه سازمان ملل که عملا تنها راه ایجاد صلح مستمر در منطقه اجرای این قطعنامه بود هرگز اجرایی نشد.
قدس: علت اجرایی نشدن قطع نامه سازمان ملل چه بود؟
سعد خان: درواقع علت اصلی عدم توافق هند و ممانعت برخی کشورهای قدرتمند با این مسئله و در ادامه حمایت برخی دیگر مثل اسرائیل از تصمیمات هند بود. باید گفت ضعف سازمان ملل در نداشتن سیستم تنبیهی و سازو کار مجازات و نقض قطعنامه‌های سازمان ملل از سوی برخی رژیم ها مثل اسراییل و بی پاسخ ماندن این نقض توافق ها باعث شده برخی دیگر از کشورها نیز آزادانه این قطعنامه‌ها را نقض کنند. طبیعتا مقامات هند واقفند که به دلیل اکثریت مسلمان این منطقه(بخش هندی کشمیر) در صورت برگزاری رفراندوم و رای گیری مردم پاکستان را انتخاب خواهند کرد و از این رو با برگزاری رفراندوم مخالفت می‌کنند.
قدس: با توجه به اشاره ای که به اسرائیل داشتید تاچه حد با این مسیله موافق هستید که برخی قدرت ها از درگیری بین هند و پاکستان منتفع می‌شوند؟ یا حتی در پشت صحنه بروز برخی اتفاقات قرار دارند؟
سعد خان: اساسا فکر می‌کنم مناقشات و درگیری به نفع هیچ کشوری و هیچ کسی نیست؛ همانطور که می‌دانید کشورهای هند و پاکستان جزو قدرت‌های هسته‌ای محسوب می شوند و اگر جنگ سختی بین این‌ها صورت بگیرد عواقب بسیاری میتواند متوجه بشریت و محیط زیست بگذارد و اثرات منفی بسیاری خواهد داشت. بنابراین همانطور که کشور پاکستان سال‌هاست تاکید دارد بنده نیز به صراحت می‌گویم که تنها راه ایجاد صلح پایدار اجرای قطعنامه‌های سازمان ملل است.
قدس: در مبحث راهبردهای استراتژیک تحلیلگران براین باروند که تقابل بین واشنگتن و پکن نیز در تنش اخیر بین دهلی و اسلام اباد به عنوان متحدان این دو کشور تاثیرگذار بوده است. ممکن است به دلیل نقش مهم اسلام آباد در کریدور یک کمربند یک جاده چین، آمریکا با ایجاد ناامنی متثل درگیری‌های اخیر در کشمیر و ناآرامی‌های خیبرپختون گا درصدد سنگ اندازی برسر راه تکمیل این پروژه باشد؟
سعد خان: طبیعتا در مناقشه بین پاکستان و هند اگر خدای نکرده اتفاقی برای پاکستان بیفتد، دوستان و متحدین هند مثل آمریکا و اسرائیل ممکن است خوشحال شوند و بلعکس اگر پاکستان دست بالا را داشته باشد دوستان ما مثل چین خوشحال خواهند بود. ولی در شرایط فعلی و در صحنه بین المللی می‌توانیم بگوییم که این موضوع به نوعی یک توازن ایجاد کرده است. در مورد کریدور یا همان طرح یک کمربند یک جاده باید بگویم که بخش عمده‌ای از این مسیر از منطقه آزاد جامو و کشمیر پاکستان عبور میکند و تنها بخش کوچکی از بخش هندی کشمیر را درگیر میکند. بله ما مظنون هستیم که برخی از حملات تروریستی که علیه پاکستان صورت می‌گیرد از سوی دشمنان ما حمایت میشود یا گروه‌های افراطی که در پاکستان فعالیت می‌کنند از سوی برخی کشورها حمایت می شوند؛ بلی ما فکر می‌کنیم که این اقدامات با هدف ایجاد خلل و ممانعت در سرمایه گذاری خارجی به ویژه سرمایه گذاری کشورهای دوست مثل چین صورت می‌گیرد؛ خوشبختانه نیروهای نظامی پاکستان به خوبی این فتنه‌ها را سرکوب کردند و خوشبختانه ما با کشور چین در این پروژه یک کمربند یک جاده به ویژه در زمینه سی پی ای سی که در واقع کریدور اقتصادی بین چین و پاکستان است همکاری نزدیکی داریم؛ بنابراین تنش‌ها نتوانسته این پروژه را تحت تاثیر قرار بدهد؛ با این حال با گفته شما نیز تا حدودی موافقم که ممکن است راهبردهای استراتژیک و رقابت‌های اقتصادی در این موضوعات تاثیرگذار باشد.
قدس: یکی از موضوعات قابل توجه در درگیری اخیر نبرد هوایی بین دو طرف بود که تحلیلگران از آن به عنوان یکی از بزرگترین نبردهای هوایی که در طول تاریخ و به نوعی تقابل بین تجهیزات چینی و غربی یاد می‌کنند. نبردی که موفقیت پاکستان به معنی برتری تسلیحات چینی بر تسلیحات غربی بود
سعد خان: کشور پاکستان از نظر نظامی کشور قدرتمند وخودکفاست و تمامی تسلیحات اعم از موشکی و غیره ( حدود ۸۶ درصد) را به تنهایی تولید میکند البته ما روابط بسیار خوبی با کشور چین داریم همونطور که هند روابط خوبی با آمریکا و اسرائیل دارد؛ البته پاکستان کمک‌هایی نیز در زمینه ساخت موشک و تسلیحات دیگر از چین دریافت میکند ولی هند بیشتر تجهیزات نظامی خود را از روسیه، اسرائیل، فرانسه و انگلیس وارد میکند.
جنگنده‌های پاکستان شامل دو نوع جنگنده جی اف۷ ساخت داخل و جی۱۰سی که ساخت چین هستند. در تقابل هوایی اخیر پاکستان دست بالاتر و برتری داشت و جامعه بین‌المللی را به تفکر واداشت و این موضوع بازار فروش و تجارت سلاح غربی را به خطر انداخت و احتمالا دلیل مداخله ایالات متحده نیز همین مسئله بوده است.
قدس: همانطور که می‌دانید دستیابی به صلح پایدار در مناقشه اخیر یکی از موضوعات مورد تاکید ایران بوده است چنانکه در دیدار حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر ایران با شهباز شریف نخست وزیر پاکستان و هیئت همراه نیز از سوی ایشان بار دیگر مورد تاکید قرار گرفت به نظرتان راهکار تحقق صلح پایدار چیست؟
سعد خان: موضوعات بسیار مهمی در دیدار شهباز شریف با رهبر معظم ایران مطرح شد و ایشان بر لزوم تحقق صلح تاکید داشتند؛در زمینه تحقق صلح به نظر میرسد گفتگوی سیاسی و وارد آوردن فشار سیاسی یکی از مهمترین اقداماتی است که میتواند مانع از بروز تنش در آینده شود. ما نباید ناامید بشویم و باید حداکثر تلاش را برای یافتن راه حل و ایجاد صلح به‌کار ببندیم؛ البته همان طور که قبلا گفتم یکی از مهمترین مسائل در خصوص برطرف کردن درگیری بین هند و پاکستان، اجرای قطعنامه‌های سازمان ملل است.
نظر شما