جنگ ۱۲ روزه ۱۴۰۴، نقطه عطفی در ارتباط میان گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تحولات میدانی علیه برنامه هسته‌ای ایران بود. تنها چند روز پیش از آغاز این تهاجم، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، گزارشی منتشر کرد که در آن عنوان شد ایران ذخایر اورانیوم 60 درصد خود را بشدت افزایش داده است. این گزارش بدون اشاره به جزئیات فنی و حقوقی، ایران را مسئول بن‌بست پیش‌آمده معرفی کرد. تنها سه روز پس از انتشار این گزارش، رژیم صهیونیستی و ایالات متحده آمریکا حملات هماهنگی علیه ایران و بویژه تأسیسات هسته‌ای ایران از جمله نطنز و فردو را آغاز کردند.

پس از آغاز این حملات بسیاری انگشت اشاره را به سمت آژانس بین المللی اتمی گرفته و شخص رافائل گروسی را جاده صاف کن این عملیات‌ معرفی کردند. این اتفاق نشان داد که آژانس از نهادی صرفاً فنی به ابزاری برای توجیه فشارهای سیاسی و حتی نظامی تبدیل شده است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، سازمانی که مسئولیت نظارت و راستی‌آزمایی فعالیت‌های هسته‌ای کشورهای عضو را دارد، در سال‌های اخیر رویکردی جهت‌دار و سیاسی اتخاذ کرده است. گزارش‌های این نهاد، به جای تمرکز بر مستندات علمی دقیق، گاه به بیانیه‌هایی هشدارآمیز بدل شده که بیشتر به ابزار فشار علیه ایران شباهت دارد. حمله‌های هماهنگ شده رژیم صهیونیستی، در حالی رخ داد که آژانس به عنوان ناظر و حافظ بی‌طرفی، در برابر این اقدامات سکوت کرد.

این موضوع شک و تردیدهایی در خصوص بی‌طرفی و استقلال نهاد آژانس ایجاد کرده است. این در حالی است که نقش کنونی اژانس اتمی در پرونده ایران، یادآور نقش پیشن سازمان ملل در حمله به عراق در سال ۲۰۰۳ است. آن زمان، گزارش های نادرست سازمان ملل درباره سلاح‌های کشتار جمعی در عراق، در نهایت به بهانه‌ای برای حمله نظامی گسترده آمریکا و متحدانش بدل شد. به نظر می‌رسد که وضعیت فعلی پرونده ایران، مسیر مشابهی را دنبال می‌کند؛ مسیری که آژانس بین المللی اتمی نقش جاده صاف‌کن را برای فشارهای بین‌المللی ایفا می‌کنند.

این روند سیاسی‌سازی، تنها مختص ایران نیست. پرونده‌های عراق در ۲۰۰۳، لیبی در ۲۰۱۱ و کره شمالی نمونه‌هایی از کاربرد سیاسی گزارش‌های آژانس هستند. همکاری لیبی با آژانس بهانه‌ای برای مداخله نظامی ناتو و سرنگونی قذافی شد و در کره شمالی نیز فشارهای ناشی از گزارش‌های آژانس منجر به خروج این کشور از پیمان عدم اشاعه و تشدید تنش‌ها گردید.

در این مقطع هم رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، با انتشار گزارش‌هایی که به نظر می‌رسد به نفع فشارهای آمریکا و اسرائیل باشد، بیش از پیش رویکرد سیاسی این نهاد را نمایان ساخته است. در واکنش به این شرایط، مجلس شورای اسلامی تصمیم گرفت همکاری با آژانس را متوقف کند. سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه کشورمان، نیز این اقدام را پاسخی به نقش غیرقابل قبول گروسی در تسهیل فشارهای آمریکا و اسرائیل توصیف کرد.

این در شرایطی است که روز گذشته اسکات ریتر، بازرس اسلحه‌های سازمان ملل و افسر سابق اطلاعاتی ارتش آمریکا، در گفتگو با پرس‌تی‌وی، ضمن تأکید بر حق ایران برای توسعه برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز بر اساس پیمان عدم اشاعه، انتقاد شدیدی به عملکرد گروسی داشت. او اشاره کرد که دیدارهای گروسی با مقامات اسرائیل، دلیل منطقی جز همکاری در انتقال اطلاعات محرمانه ایران به دشمنان این کشور ندارد.

منوچهر متکی، وزیر خارجه پیشین ایران، نیز با اعلام در اختیار داشتن اسناد انتقال اطلاعات حساس ایران به اسرائیل توسط گروسی، خواستار بازنگری جدی در روابط تهران و آژانس شد. رافائل گروسی اما دیروز در مصاحبه‌ای اختصاصی با برنامه «Face the Nation» شبکه «سی‌بی‌اس» بر خلاف گذشته اظهارات جالبی بر زبان راند. او گفت: «باید واضح بگویم آنها سلاح هسته‌ای ندارند. این را آژانس رسماً اعلام کرده است. ممکن است برخی کشورها ارزیابی ملی کنند که ایران به سلاح نزدیک بوده، ولی ما به نیت‌ها کاری نداریم، فقط فعالیت‌ها را گزارش می‌کنیم. نگرانی من این بود که برخی سوالات مهم بی‌پاسخ مانده بود، مثلاً کشف ردی از اورانیوم غنی‌شده در مکان‌هایی که اعلام نشده بود و ما سال‌ها درخواست توضیح کردیم ولی پاسخ قابل اعتماد نگرفتیم.»

با این اوصاف، شرایط کنونی نشان می‌دهد آژانس بیشتر به ابزاری سیاسی برای فشار علیه ایران تبدیل شده است تا نهادی بی‌طرف و تخصصی در حوزه هسته ای. تجربه کشورهای مختلف، از عراق تا کره شمالی، گواهی بر خطر اعتماد کامل به این نهادها است. ایران در مسیر توسعه هسته‌ای صلح‌آمیز خود مصمم است و اجازه نمی‌دهد گزارش‌های سیاسی، منافع ملی و امنیت کشور را تحت تأثیر قرار دهند.

خبرنگار: سیدحسین حسینی