آنچه در تحقق زیارت متعالی اهمیت دارد، نخست تعریف مبنایی از زیارت است که گفته شد زیارت «حضور آگاهانه و مؤثر زائر نزد اولیای الهی، برای تعالی معنوی خود در نظام هستی توحیدی و تجدید عهد با ایشان جهت کنشگری در جامعه اسلامی» است.
در شمارههای بعد مشخص شد تحقق این تعریف از زیارت متعالی در حال حاضر سه مانع اصلی دارد که عبارتاند از:
- فهم عرفی از زیارت (مردم و مسئولان) و به تبع سیاستگذاری عرفی در این حوزه
- نبود لایه مفهومی روشن از مضافات زیارت مانند شهر زیارتی، اقتصاد زیارت و...- محیط زیارتی (کلانشهر و مناسبات اقتصادی و اجتماعی حاکم بر آن)
پس از آن با توضیحی از دوگانه عاملیت و ساختار عنوان شد با وجود این موانع مهم و گسترده، تحقق زیارت متعالی حداقل در سطح فردی و با آگاهی از جایگاه امام امکانپذیر است، گرچه در بعد اجتماعی مستلزم شکلگیری ساختارهای حمایتکننده مفهوم آن است. پس از آن مشخص شد برای تحقق این ساختارها و فراگیر شدن گفتمان زیارت متعالی نیازمند سیاستگذاری در سطح کلان کشور به روش سیاستگذاری لایهای هستیم است که در چهار لایه: هنجاری/ ارزشی، لایه استراتژیک، لایه نهادی و لایه عملیاتی به سیاستگذاری میپردازد. با تعریف زیارت و ابعاد آن و همچنین ذکر برخی ملاحظات و ملزومات سیاستگذاری زیارت، مختصراً به لایههای اول و دوم یعنی لایه هنجاری و لایه راهبردی اشارههایی صورت گرفت. در شماره آخر با تبیین جایگاه امام در عالم هستی (لایه هنجاری و ارزشی) تأکید شد این آگاهی میتواند منشأ و یا حداقل آغازگر تحقق زیارت متعالی در سطح فردی و حتی اجتماعی باشد.
با این وصف میتوان چرخهای مفهومی از تکامل زائر آگاه و کنشگر متناسب با تعریف زیارت ارائه داد. این مدل با «آگاهی از مقام امام» آغاز میشود؛ نقطهای که زائر با معرفت نسبت به جایگاه امام بهعنوان انسان کامل و واسطه فیض در هستی، وارد مسیر زیارت میشود. این آگاهی صرفاً دانشی نیست، بلکه نوعی تحول در نگرش به زیارت و خود است. آگاهی صحیح، زائر را به مرحله دوم یعنی «نیتمندی زیارت» میرساند؛ جایی که زیارت نه از سر عادت یا حاجتخواهی، بلکه با نیت تعالی، پیوند معنوی و مسئولیتپذیری اجتماعی انجام میشود. این نیتمندی خود زمینهساز «تجربه حضوری عمیق» میشود؛ حضوری که نه صرفاً جسمانی، بلکه حضوری شهودی، باطنی و قدسی است. چنین حضوری موجب بازخورد درونی و بیرونی شده که در گام بعدی به «تجدید عهد و فهم نقش خود» منجر میشود: زائر خود را مسئول در نسبت با امام میبیند، نه فقط نیازمند. پس از این مرحله، زائر با نوعی بیداری و مأموریت به جامعه بازمیگردد: «بازگشت با کنشگری». زیارت متعالی در این مرحله صرفاً به تجربهای شخصی محدود نمیماند، بلکه به رفتار دینی در سطح اجتماعی، گفتمانسازی و مسئولیتپذیری فرهنگی منتهی میشود. اما این پایان مسیر نیست. زائر در چرخهای رو به رشد، احساس نیاز به زیارت مجدد برای تعمیق میکند. این نیاز، نه از ناتمامبودن، بلکه از عمقیافتن سلوک نشأت میگیرد. در نهایت، آگاهی عمیقتری حاصل میشود که کل چرخه را به سطحی بالاتر میبرد.این مدل رفتاری، اگرچه در سطح فردی طراحی شده، اما بنیانی برای طراحی ساختارها، سیاستگذاریهای تربیتی و نظامهای فرهنگی-اجتماعی در سطح کلان نیز است. بنابراین تحقق زیارت متعالی در سطح جامعه میتواند از همین چرخههای فردی آغاز شود.
چرخه تکامل زائر آگاه و کنشگر:
آگاهی از جایگاه و مقام امام (ع)
↓↑
نیتمندی زیارت
↓ ↑
تجربه حضوری عمیق بازخورد از تجربه
↓ ↑
تجدید عهد و فهم نقش خود
↓↑
کنشگری در جامعه
↓↑
رفتار اجتماعی دینی و گفتمانسازی
↓↑
نیاز به زیارت مجدد برای تعمیق
↓↑
آگاهی عمیقتر از جایگاه و مقام امام (ع)
۲۱ تیر ۱۴۰۴ - ۱۰:۱۹
کد خبر: ۱۰۸۰۷۸۱
اکنون دراین سلسلهیادداشتهای زیارتی به ابعاد مختلف زیارت متعالی پرداختهایم. در این شماره ابتدا برای درک بهتر ابعاد زیارت، یک نقشه هوایی از موضوعات مطرح شده ارائه میشود تا از کنار هم گذاشتن قطعات آنها یک چرخه مفهومی برای تحقق زیارت متعالی حاصل شود
زمان مطالعه: ۲ دقیقه



نظر شما