انتشار کتاب تازهای از بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی با عنوان «مناظرات امام رضا(ع) و علمای مسیحی»، فرصتی شد تا در گفتوگویی با نویسنده این اثر، دکتر علیرضا ابراهیم، به بررسی زوایای مختلف این کتاب، اهداف تألیف و جایگاه علمی آن در حوزه گفتوگوهای بینادیانی بپردازیم.
جناب آقای دکتر ابراهیم، در ابتدا بفرمایید انگیزه شما از نگارش این اثر چه بوده است؟
انگیزه نگارش این کتاب از ابهاماتی شکل گرفت که درباره سیر تاریخی گفتوگوهای اسلامی و مسیحی مطرح است. این گفتوگوها، همانطور که از قرآن و آیه مباهله برمیآید، از زمان پیامبر اکرم(ص) آغاز شده و در ادامه، توسط ائمه اطهار(ع) ادامه یافته است. حضرت امام رضا(ع) نیز در راستای همین سنت، با ابتکار خود، مجالسی ترتیب دادند و علمای برجسته مسیحی را برای شنیدن استدلالهای امامت دعوت کردند.
در این کتاب، چه ساختار و رویکردی در پیش گرفتهاید؟
ساختار کتاب در امتداد کتاب «مناظرات امام رضا(ع) و علمای یهود» است. فصل اول به پیشینه حضور مسیحیان در قلمرو اسلامی اختصاص دارد، چرا که شرایط اجتماعی و اقتصادی آنان در فهم مناظرات مؤثر است.
فصل دوم، پیشینه مناظرات اسلامی-مسیحی را تا دوران امام رضا(ع) بررسی کرده و سپس وارد فصل اصلی میشویم که چند مناظره شاخص حضرت با علمای مسیحی، بهویژه جاثلیق اول، بزرگترین اسقف کلیسای شرقی، تحلیل میشود.
همچنین در فصلی دیگر، بازتاب مناظرات امام رضا(ع) در آثار متکلمان مسلمان و اندیشمندان مسیحی بعدی بررسی شده و نقش برجسته آن حضرت در تغییر مسیر گفتوگوهای بینادیانی بهخوبی نشان داده شده است.
مخاطبان اصلی این کتاب را چه کسانی میدانید؟
در مقایسه با کتاب قبلی، این اثر برای مخاطبان عمومیتری نگارش شده است. سعی کردیم متن را سادهتر کنیم، اصطلاحات را در خود متن توضیح دهیم و منابع در دسترستری انتخاب کنیم. این امر باعث شده حتی دانشجویان علاقهمند، بتوانند از کتاب به عنوان منبع پژوهشی در پایاننامههای ارشد و دکتری استفاده کنند.
آیا در روند نگارش کتاب، از مشورت پژوهشگران مسیحی نیز استفاده شد؟
در این پروژه، ارتباط مستقیمی با نهادهای مسیحی نداشتیم؛ اما با توجه به اینکه فضای گفتوگوی اسلامی–مسیحی، برخلاف گفتوگوهای اسلامی–یهودی، حساسیت کمتری دارد، سعی کردیم نهایت انصاف را در استناد به منابع مورد قبول طرف مسیحی رعایت کنیم. امیدواریم در آینده، این اثر در نشستهای نقد و بررسی، مورد توجه اندیشمندان مسیحی هم قرار گیرد.
آیا این کتاب میتواند گامی در مسیر توسعه مطالعات گفتوگوی ادیانی باشد؟
قطعاً. پیشینه پژوهشی کتاب بهروشنی نشان میدهد که تحقیقات غربی در مورد مناظرات شیعی، بهویژه مناظرات امام رضا(ع)، در مراحل آغازین خود است. ترجمه و معرفی این اثر میتواند به مسئلهسازیهای تازهای در حوزه مطالعات بینادیانی بینجامد و زمینهساز مطالعات بعدی شود.
نظر شما