رانندگان ایرانی از جوان ۱۸ ساله تا یک فرد مسن ۸۰ ساله، چه زن و مرد همه خود را راننده فوق حرفه‌ای می‌دانند و عقیده دارند بهترین راننده دنیا هستند، اما خیابان جای نمایش توانمندی‌ها و استعدادهای نهفته رانندگان نیست، هر چقدر هم که به قول معروف "مایکل شوماخر" باشید، بالاخره چه بخواهید و چه نخواهید در ساده‌ترین حالت یکی به شما می کوبد و درگیر یک بازی اعصاب خردکن بعد از تصادف خواهید شد.

نبود وجدان اجتماعی در رانندگی غوغا می‌کند

نخستین مشکل شما با تاخر فرهنگی شروع خواهد شد؛ رانندگی الان، فرهنگی است که از بی فرهنگی نشات می‌گیرد، هنگام رانندگی به تنها چیزی که فکر نمی‌شود رانندگی اصولی و حرفه‌ای است، اما تنها چیزی که دیده می‌شود زیر پا گذاشتن قوانین و به هم زدن نظم اجتماعی است و این رفتارهای غیراخلاقی را نوعی زرنگی و جسارت هم می‌دانیم!

بوق زدن‌های بیش از اندازه و بی دلیل، فریاد زدن، استفاده از کلمات توهین آمیز و تهدید راننده‌های دیگر با حرکت سر یا دست، حرکت با سرعت بسیار آرام جلوی خودروهای دیگر به منظور آزار دادن، نگهداشتن خودرو در محل نامناسب و درگیری فیزیکی با دیگر راننده ها، تغییر جهت ناگهانی خودرو بدون استفاده از راهنما یا رعایت حق تقدم، چراغ زدن یا بوق زدن به منظور اعتراض یا آزار دیگر راننده ها، ترمز کردن ناگهانی بی دلیل و بدون علامت دادن و بسیاری از بی فرهنگی‌های دیگر. نبود وجدان اجتماعی در رانندگی غوغا می‌کند.

امان الله قرایی مقدم، جامعه شناس اجتماعی در این باره می‌گوید: تاخر فرهنگی (واپس ماندگی فرهنگی) عامل اصلی بروز تصادفات است. سال به سال به کشته‌های رانندگی اضافه می‌شود، اینها نتیجه تاخر فرهنگی است، "جاده "و "کیفیت خودرو" همه موضوع نیستند، بلکه آدرس اشتباهی است که موجب نادیده گرفتن مشکل اصلی که بی فرهنگی در رانندگی است، می‌شوند.

وی افزود: همه کشورهای پیشرفته مثل آمریکا، ژاپن و آلمان که زودتر ماشین را دیده‌اند تاخر فرهنگیشان کمتر است. حالا در ایران از هر جایی که تصور شود به تهران و شهرهای بزرگ می‌آیند و یک ماشین خریداری می‌کنند بعد تصور می‌کنند کل خیابان، اتوبان و جاده از آن اوست و نتیجه هم مشخص است.

این جامعه شناس اظهار داشت: راه کار این است که از دو راه، باید فرهنگ رانندگی را به مردم یاد داد. یکی سختگیری در اجرای قوانین و مقررات، جریمه‌های سنگین و توقیف ماشین و دومی اصلاح تاخر فرهنگی است. آموزش هم باید از مدارس ابتدایی شروع شود.

وی تصریح کرد: باید قوانین سختگیرانه و بازدارنده وجود داشته باشد، جریمه‌ها باید زیاد باشد نه ۵۰۰ هزار و ۲۰۰ هزار تومان! باید ماشین متخلف در برخی از مواقع توقیف شود و در مواقعی باید بازداشت متخلف صورت گیرد. زیرا متخلف تنها به خود صدمه نزده، بلکه به دیگران صدمه وارد می‌کند. پلیس باید در برخی مواقع از تنبیه ساده مثل جریمه فراتر رود. فردی که با سرعت رانندگی می‌کند بعد از تصادف یک فرد را نکشته بلکه یک خانواده را از بین می‌برد؛ بنابراین مجرم است.

قرایی مقدم عنوان کرد: جریمه‌های سنگین، بازداشت و توقیف ماشین به راننده فرهنگ رانندگی یاد می‌دهد. وقتی تصادفی صورت می‌گیرد باید با عامل تصادف برخورد شود تا با حواس جمع پشت فرمان خودرو یا موتورسیکلت بنشیند. این کار یک آموزش در درون جامعه است که باید حائز اهمیت باشد.

دومین مشکل دیر آمدن پلیس سر صحنه تصادف است و این تأخیر در بیشتر وقت‌ها از ۳ ساعت نیز تجاوز می‌کند که نه تنها گاهی منجر به ترافیک سنگین در خیابان می‌شود، بلکه زمینه کلافگی و عصبانیت عاملین تصادف را ایجاد می‌کند که در بعضی مواقع به دعوا هم کشیده می‌شود. اما پلیس راهور میانگین زمان حضور خود به صحنه تصادفات را زیر ۲۰ دقیقه می‌داند. البته واقعیت‌هایی که شهروندان گرفتار، تجربه کرده‌اند با آنچه که پلیس راهور مدعی آن است در عمل تفاوت بسیار دارد.

سرهنگ رابعه جوانبخت، رئیس اداره تصادفات پلیس راهور تهران نیز می گوید: پلیس وظیفه خود می‌داند مشکلات مردم را در کم‌ترین زمان و با بالاترین کیفیت برطرف کند، اما پلیس هم در رسیدگی به تصادفات مثل اورژانس اولویت بندی دارد؛ رسیدگی به تصادفات فوتی و جرحی در اولویت پلیس است و باید تشریفات کار انجام شود؛ بنابراین تصادفات خسارتی در جایگاه سوم قرار دارد، حتی تصادفات خسارتی هم دسته بندی می شوند مثل تصادفات چند وسیله‌ای که در اولویت هستند.

وی افزود: همچنین تأخیر پلیس در صحنه تصادفات به تعدد تصادف در یک محدوده عملیاتی هم برمی گردد، اگر همزمان چندین تصادف در آن محدوده رخ دهد، ماموران همان محدوده موظف هستند تصادفات حوزه خود را رسیدگی کنند. ممکن است در یک حادثه چند نفر جان باخته باشند مامور باید برای هرکدام از فوتی‌ها کروکی مجزا تهیه کند. یا چند خودرو در یک حادثه تصادف کرده باشند که مامور موظف است برای هر خودرو تصادفی کروکی خسارتی ترسیم کند. همین مسأله منجر به تأخیر حضور در صحنه تصادف دیگر می‌شود.

وی با اشاره به اینکه میانگین اعلام تصادفات در روز بین دو تا سه هزار تصادف است، عنوان کرد: در هیچ کجای دنیا برای تصادفات خسارتی پلیس حضور ندارد و طرفین مستقیما به بیمه‌ها مراجعه می‌کنند. طرفین تصادف اگر تا ۵۳ میلیون تومان هر خودرویی آسیب ببیند و بیمه داشته باشند، بدون کروکی می‌توانند به بیمه‌ها مراجعه کنند و خسارت خود را دریافت کنند.

وی ادامه داد: از هر صحنه تصادف حتما فیلم و عکس گرفته شود و بیمه‌ها پشتوانه خود را بدون ابهام انجام دهند تا تصادف کننده‌ها به راحتی به بیمه‌ها مراجعه کنند که قطعا بار زیادی از روی دوش پلیس برداشته می‌شود. اما مشکل اینجاست که برای خسارت تا ۴۰۰ هزار تومان هم می‌ایستند تا پلیس مراجعه کند و کروکی دریافت کنند. جالب این است که وقت زیادی از همکاران ما در آشتی دادن طرفین تصادف می گذرد!

رئیس اداره تصادفات پلیس راهور تهران گفت: بخش بزرگ مشکلات، به فرهنگ رانندگی برمی گردد و فرهنگ رانندگی ما بسیار ضعیف است، وقتی می‌دانیم حق تقدم با فرد دیگری است چرا نباید ایست انجام شود؟ بسیاری از تصادفات خسارتی به گونه‌ای است که پیاده می‌شوند و همدیگر را می‌زنند، زن و مرد هم ندارد! فقط ماشین‌های ما نباید شیک شود باید فرهنگ رانندگی شیک هم داشته باشیم.

توپ در زمین بیمه است یا مجلس؟ فرقی ندارد مردم زیان می‌دهند

اما سومین مشکل در بیمه هاست. گرفتن خسارت بعد از تصادف چالش‌هایی دارد حالا با وجود خودروهای "متعارف" و "غیرمتعارف" این چالش‌ها زیادتر هم شده است. حال با تورم روزانه، مالکان بسیاری از خودروها، جزو ماشین‌های غیرمتعارف شده‌اند که هیچ نقش و منفعتی در افزایش قیمت‌ها نداشته‌اند، بنابراین با این قانون اگر در تصادف مقصر باشید خوش شانس هستید در غیراین صورت شما تاوان درست رانندگی کردن خود را باید از جیب پرداخت کنید. و، اما چگونه؟

در سال ۱۳۹۵ نمایندگان مجلس در قانون جدید بیمه شخص ثالث با هدف حمایت از افراد کمتر برخوردار جامعه، خودروها را به دو گروه خودروهای متعارف و غیرمتعارف تقسیم‌بندی کردند. به زبان ساده یعنی اگر پرایدی با ماشین هایما تصادف کرد اصلا آب در دلش تکان نخورد، چون فقط باید تا خسارت خودروی دنا پلاس دنده‌ای را پرداخت کند. به عبارت دیگر اگر در این تصادف گلگیر خودروی هایما آسیب دید، مالک هایما می تواند به اندازه قیمت گلگیر خودروی دنا (حداکثر خودروی متعارف) از بیمه شخص ثالث مقصر خسارت دریافت کند. بقیه خسارت را باید از بیمه بدنه خود استفاده کند، (از خودروهای لوکس که بگذریم) بنابراین بیمه بدنه خودروهای غیرمتعارف ضروری است و این حرف زور، تنها راه است وگرنه بقیه خسارت را باید از جیب بدهید. این قانون پوپولیستی موجب اعتراض شدید بسیاری از دارندگان خودرو شده است. البته در کنار این قانون باید حتما فرهنگ رانندگی درست هم یک الزام تلقی می‌شد.

بیمه مرکزی ایران، برای حل این مشکل لایحه اصلاح تبصره‌های ماده ۸ قانون بیمه شخص ثالث را به مجلس شورای اسلامی ارائه داد، اما متاسفانه تا کنون مصوب نگردیده است.

عده زیادی راهی زندان‌ها می‌شدند

جعفر قادری، نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در دفاع از این قانون معتقد است: البته اینکه این طرح تا چه اندازه منطقی و قابل دفاع است یا نیست نمی‌خواهم به آن اشاره‌ای کنم. اما معمولا افراد کم درآمد جامعه اگر با خودرو گران قیمت تصادف کنند توان پرداخت عدد درشتی را جدای بیمه خود ندارند. استدلال این بود افرادی که خودروی گران قیمت دارند باید بیمه بدنه هم داشته باشد که اگر سقف بیمه خودروی ارزان قیمت اجازه نداد، بقیه از بیمه بدنه ماشین غیرمتعارف داده شود. اگر مجلس این طرح را تصویب نمی‌کرد عده زیادی راهی زندان‌ها می‌شدند.

وی در پاسخ به این که در حال حاضر این قانون نیاز به اصلاح ندارد؟ افزود: این موضوع چند وجهی است. اگر خودروهای کمتری به نام خودروهای غیرمتعارف تلقی شود، شرکت بیمه باید خسارت را پرداخت کند که شرکت‌های بیمه چنین توانی را ندارند و مجبور هستند قیمت بیمه را افزایش دهند که برای بسیاری از مردم امکان پرداخت بیمه بالا هم وجود ندارد. در این صورت وقتی تصادف کنند هم بیمه ندارند و هم نمی‌تواند خسارت پرداخت کنند و راهی زندان می‌شوند.

قادری با بیان اینکه مجلس مشکل قانون ماشین‌های نامتعارف را قبول دارد، اما مشکل اینجاست که قدرت خرید جامعه تحلیل رفته است اظهار داشت: قانون فعلی باید ۳ قسمت شود، یعنی تا جایی که سقف بیمه مقصر اجازه می‌دهد خسارت پرداخت شود و مقصر باید معادل سقف بیمه هم از جیب بدهد و مازاد بر آن از بیمه خسارت دیده استفاده شود. قانون باید به گونه‌ای باشد که برای مقصر هم بازدارنده باشد تا دقت بیشتری در حین رانندگی داشته باشد. اما فعلا امسال خبری از این موضوع نیست و برای رفع مشکل باید دولت به مجلس لایحه بدهد.

خودروی زیان دیده ضرر می‌کند

مجید مشعل چی، قائم مقام بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران با اشاره به اینکه موضوع بیمه خودروهای نامتعارف به یکی از چالش‌های اساسی و پیچیده در نظام بیمه‌ای کشور تبدیل شده است گفت: امسال خودروهای بالای یک میلیارد و ۷۰ میلیون تومان خودروهای غیرمتعارف هستند، یعنی ۹۰ درصد خودروها غیرمتعارف هستند. در تصادف تا حد خودروی دنا پلاس دنده‌ای حق بیمه پرداخت می‌شود و بقیه خسارت ماشین زیان‌دیده باید از بیمه نامه بدنه خود استفاده کند. این اشکالاتی است که وجود دارد. اما در کل برای اینکه حق بیمه متعادل نگه داشته شود این بند اضافه شد. اما به نظر ما مشکلات این قانون با چند تبصره قابل حل است.

وی در ادامه افزود: اول اینکه خودروها از متعارف و غیرمتعارف به سمت ماشین‌های لوکس و غیرلوکس سازمان امور مالیاتی تلقی شود تا مبلغ افزایش یابد و بیشتر خودروها را شامل شود. دوم اینکه تا سقف تعهد بیمه گر بیمه پرداخت شود. این پیشنهاداتی است که می‌خواهیم به دولت بدهیم تا به عنوان لایحه به مجلس برده شود. البته تا آن زمان خیلی از پرداخت‌ها از جیب زیان‌دیده پرداخت خواهد شد.

مشعل چی خاطر نشان ساخت: عیب این کار این است که هم مردم را بیمه می‌کنیم هم نارضایتی ایجاد می‌کنیم. اینکه بیمه نامه‌ای را بفروشیم بعد به قدری ناکارآمدش کنیم که مردم ناراضی باشند که درست نیست، درست مثل بیمه‌های درمان. الان یک سیکل معیوب ایجاد شده که از یک طرف حق بیمه کم گرفته می‌شود و خسارت کم داده می‌شود و مردم هم در یک سیکل نارضایتی می‌چرخند.

قائم مقام بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران با بیان اینکه الان کمتر از ۳۰ درصد خودروها تحت پوشش هستند و باید مبلغ خودروی متعارف از دیه ماه حرام بالاتر باشد که حداقل ۷۰ درصد خودروها را شامل شود افزود: یکی از پایه‌های مخالف این موضوع سندیکای بیمه است که البته درست هم می‌گوید با اضافه کردن حق بیمه باید متعارف و غیرمتعارف هم اصلاح شود در غیراینصورت شرکت‌های بیمه ورشکست می‌شوند. در نتیجه قرار براین است تا بیمه مرکزی و سندیکای بیمه در یک جلسه‌ای به یک نقطه مشترک برسند بعد طرح به دولت ارائه شود.

مشعل چی با انتقاد از نمایندگان دوره قبل مجلس عنوان کرد: بیمه، سال گذشته طرحی برای کم کردن مشکلات به مجلس داد، اما به قدری بین کمیسیون و صحن مجلس رفت و آمد که بی اثر شد و الان باید یک طرح جدید با مقتضیات جدید ارائه دهیم تا هم نفع مردم در آن باشد و هم شرکت‌های بیمه ضرر نکنند و امیدوارم تا نمایندگان مجلس شورای اسلامی با درک مشکلاتی که اجرای این قانون برای جامعه و زیان دیدگان مالی بیمه‌های شخص ثالث ایجاد کرده است، در اسرع وقت نسبت به تصویب و ابلاغ اصلاحیه اقدام کنند.