امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام در نهج‌البلاغه می‌فرمایند:

«الْإِعْجَابُ یَمْنَعُ الِازْدِیَادَ [مِنَ الِازْدِیَادِ].» (حکمت ۳۸)

خودپسندی مانعِ (بزرگِ) ترقّی است.

شرح:

انسان، ذاتاً به دنبال پیشرفت و برتری است؛ از سویی دیگر، حقیقتِ کمال، برتری و پیشرفت نیز باید برای انسان روشن گردد تا مسیر را اشتباه طی نکند.

از همین رو، خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:

«إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ.» (بقره/ ۱۵۶)

ما از آنِ خدائیم؛ و به سوی او بازمی‌گردیم.

طبق این بیان نورانی، کمال و ترقّی، یعنی نزدیک‌شدن و رسیدن به خدا؛ پیشرفت، یعنی در مسیر خدا حرکت‌کردن و به خدا رسیدن؛ در غیر این صورت، حتی اگر در بالاترین مراتب دنیوی هم قرار بگیریم، پیشرفت و کمالی حاصل نشده است.

از آنجایی که هر مسیری، دارای آفاتی است، یکی از آفاتِ پیشرفت و رسیدن به کمال، عُجب و خودپسندی است؛ اهمیت این مطلب تا به حدّی است که امام علی علیه‌السلام در کلام نورانی دیگری فرموده‌اند:

«سَیِّئَةٌ تَسُوءُکَ، خَیْرٌ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ حَسَنَةٍ تُعْجِبُکَ.» (حکمت ۱۶۷)

کار بدی که تو را ناراحت (و پشیمان) می‌سازد، نزد خدا بهتر است از کار نیکی که تو را مغرور می‌کند.

بنابراین، در راستایِ بحثِ رسیدن به کمال، پیشرفت و سیرِ الی الله، پشیمانی از گناه، اعتراف به آن و شکستنِ نفس، مؤثّرتر است از کار خیری که تو را اسیرِ نفس کند؛ چرا که انسانِ اسیر و دَربَند، هرگز توان پرواز ندارد.