حسین لطیفی، مدیر گروه کلام اسلامی بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، در نشست علمی «نیشابور؛ نخستین مدرسه نهجالبلاغه» که در تالار شیخ طوسی بنیاد پژوهشهای اسلامی برگزار شد، عنوان کرد: تلاشهای علمی نیشابوریان از قرن پنجم هجری به بعد، موجب گسترش نفوذ کتاب ارزشمند نهجالبلاغه در حوزههای معرفتی، ادبی و کلامی جهان اسلام شد.
وی در تبیین جایگاه نیشابور در تاریخ اسلام گفت: نیشابور در طول تاریخ به عنوان یکی از مهمترین مراکز علمی و فرهنگی شناخته میشود؛ شهری که پیش از حضور امام رضا(ع) پایگاه علمی اهل سنت بود و پس از آن، با ظهور اندیشههای شیعی، به کانون تعامل و تولید معارف اسلامی بدل شد.
این پژوهشگر با اشاره به حدیث سلسلهالذهب و تأثیر حضور امام رضا(ع) در نیشابور افزود: این شهر نه تنها در عرصه حدیث و کلام بلکه در پرورش نحلههای فکری و جریانهای علمی نقش تعیینکنندهای داشت و به همین دلیل در تقسیمبندیهای تاریخی، نیشابور به سه دوره علمی پیش از حضور، پس از حضور امام رضا(ع) و عصر صفویان تقسیم میشود.
نیشابور جایگاهی ممتاز در کتابت، روایت و ترویج نهج البلاغه
لطیفی ادامه داد: یکی از ادعاهای مهم تاریخی آن است که نیشابور نخستین مدرسه و پایگاه برای ترویج و شرح نهجالبلاغه بوده است. سید رضی که در بغداد به گردآوری نهجالبلاغه همت گماشت، اثری پدید آورد که پس از قرآن، بیشترین نسخههای خطی، شروح و تفاسیر را در جهان اسلام به خود اختصاص داده است. در این میان، نیشابور جایگاهی ممتاز در کتابت، روایت و ترویج این کتاب شریف داشت.
این پژوهشگر با اشاره به نقش علمای نیشابور در شرح و ترویج نهجالبلاغه خاطرنشان کرد: شخصیتهایی چون ابوالحسن علی بن زید بیهقی، قطبالدین کیدری نیشابوری، فخرالدین رازی، و نیز خاندان یعقوب نیشابوری از جمله کسانی بودند که با تدریس، کتابت و نگارش شروح، نقش مؤثری در گسترش این میراث گرانبها ایفا کردند.
به گفته وی، در قرون پنجم و ششم هجری، پدر و پسری به نام یعقوب و حسن نیشابوری با شجاعت تمام در برابر معاندان و حسودان به تبلیغ و آموزش نهجالبلاغه پرداختند و نسل جدیدی از شاگردان را با معارف علوی آشنا ساختند.
لطیفی تصریح کرد: نسخههای متعددی از نهجالبلاغه به دست نیشابوریان کتابت شده است که برخی از آنها به تاریخهای ۴۶۹، ۴۸۳ و ۴۹۴ هجری قمری بازمیگردد. این تلاشها بیانگر آن است که انتقال، تدریس و شرح نهجالبلاغه در خراسان، نه یک جریان مقطعی، بلکه یک سنت علمی عمیق و ماندگار بوده است.
وی در پایان تأکید کرد: نیشابور را باید یکی از ارکان علمی و فرهنگی جهان اسلام دانست؛ شهری که در کنار رونق اقتصادی و سیاسی، با مدارس، محافل حدیث، و مجامع ادبی و کلامی خود، سهمی بیبدیل در تثبیت جایگاه نهجالبلاغه در تاریخ اسلام داشته است.
نظر شما