رواجدهنده این اصطلاح هم «تیکتاک» بود که آن روزها «ماندن در رختخواب» را یک روش برای رهایی از فشارهای روحی و روانی ناشی از کار و مسئولیت مداوم معرفی میکرد که میان جوانان معمول و محبوب شده و کارایی هم دارد! جوانان علاقهمند به این روش، که اغلب همان نسل زِد معروف بودند، میآمدند و در تیکتاک از فواید ماندن در رختخواب میگفتند و اینکه موجب آرامش و فرار از مشکلات زندگی میشود و میتواند سلامت روان را بهبود بخشد!
اما آیا این اصطلاح با وجود عنوان منفی «پوسیدگی تختخوابی» که برایش انتخاب شده بود، واقعاً میتوانست یک راهکار برای درمان مشکلات روحی و روانی باشد؟
چسبیدگی
همان زمان برخی از روانشناسان در فضای مجازی نوشتند: «اگر هدف شما مراقبت از خود، رشد ذهنی و فکری بهتر و آرامش و فرار از مشکلات زندگی است، پوسیدگی تختخوابی ممکن است بهترین راه برای تجدید قوا نباشد... درواقع، ماندن در رختخواب آن هم در بیشتر ساعات روز ممکن است مشکلات سلامت روانی شما را بدتر کرده و حتی مشکلات جدیدی را برایتان ایجاد کند. آن هم در روزگاری که راههای سالمتر و عاقلانهتری برای مراقبت روحی و روانی از خودتان وجود دارد». با این همه نسل زِد است و رفتارهای خاص و گاه عجیبش. تبلیغ تکنیک «پوسیدگی تختخوابی» در پیامرسانها با وجود هشدارهای متخصصان ادامه پیدا کرد و طبق معمول در میان جوانان کشورهای مختلف رواج یافت. «تبیان» مدتی پیش در معرفی این پدیده نوشت: «تا حالا شده صبح زود وقتی از خواب بیدار میشی هیچ انرژی برای بلند شدن از تخت نداشته باشی؟ نه مریض شدی، نه شب دیر خوابیدی؛ اما یک خستگی واقعی رو حس میکنی و فقط دلت میخواد همونجا بمونی، گوشی دستت بگیری و بیهدف اسکرول کنی؟».
جوانانی که در این حالت ساعتها روی تخت میمانند و فقط و فقط ویدئوهای شبکههای اجتماعی مثل اینستاگرام و تیکتاک را تماشا میکنند، در نگاه اول ممکن است به نظر برسد که دارند استراحت میکنند یا منتظرند ویندوزشان بالا بیاید و زندگی و فعالیت روزانه را از سر بگیرند، اما وقتی این چسبیدگی به تخت ساعتها ادامه پیدا میکند و خیلی از روزها تکرار میشود، هر بینندهای از خودش میپرسد: آیا این یک عادت و سبک و سیاق تازه است و به سلامت فرد کمک میکند یا هشداری جدی است و نشان از وجود یک تهدید برای روح و جسم است؟
روانشناسان میگویند این رفتار دو جنبه دارد؛ اگر ماندن در تخت مثل یک استراحت کوتاه و مراقبت از خود باشد؛ میتواند فرصتی برای فاصله گرفتن از هیاهوی بیرون، شارژ دوباره انرژی و کمی فاصله گرفتن از فشارهای مدرسه، کار یا شبکههای اجتماعی باشد، اما تحقیقات تازه در Psychology Today و Scientific American نشان میدهد که بیشک طولانی شدن این حالت، میتواند موجب افزایش نشانههای افسردگی، اضطراب و مشکلات خواب شود.
پناهگاه بیتحرکها
تخت قرار است جایی برای استراحت و آرامش باشد، اما وقتی تبدیل به «پناهگاه بیحرکتی» میشود، انگیزه انجام کارها و فعالیتها را در انسان کاهش میدهد. در این حالت گوشی تنها راه ارتباط با دنیا باقی میماند، اما حجم بیپایان محتوا و مقایسههای اجتماعی، ذهن را خسته و مضطرب میکند.
مطالعات Nature Scientific Reports هم نشان میدهد هر چه زمان بیحرکتی طولانیتر باشد، وابستگی به شبکههای اجتماعی و نشانههای افسردگی پررنگتر میشود. یعنی یک چرخه معیوب شکل میگیرد؛ هر چه بیشتر روی تخت بمانید، انگیزه حرکت کمتر و وابستگی دیجیتال بیشتر میشود.
این رفتار یک هشدار است، اما در عین حال میتواند فرصتی برای بازسازی ذهن و بدن باشد، اگر محدود و آگاهانه انجام شود. درک این دو جنبه به ما کمک میکند بفهمیم چگونه میتوان بین استراحت کوتاه و افتادن در چرخه بیتحرکی تعادل برقرار کرد.
از نگاه جامعهشناسی، Bed Rotting میتواند واکنشی از نسل زد به فشارهای زندگی باشد. نسلی که در دوران بحرانهای پیدرپی مثل همهگیری کرونا، مشکلات اقتصادی، بیثباتی شغلی و فشار شبکههای اجتماعی بزرگ شده است.
با این حال، این رفتار پیامدهای اجتماعی هم دارد. وقتی اتاق و تخت تبدیل به جایی برای تولید و مصرف محتوا میشوند، معنای «فضای خصوصی» هم تغییر میکند. به بیان ساده، تخت و اتاق دیگر فقط محل آرامش شخصی نیست؛ بلکه بخشی از زندگی اجتماعی دیجیتال شده است. جامعهشناسان این رفتار را نشانهای از فرسودگی اجتماعی میدانند؛ نسلی که راهی برای اعتراض یا تغییر پیدا نمیکند و به جای عمل جمعی، به سکون و انزوا پناه میبرد.
امیدوار باشید
وقتی ساعتها روی تخت میمانید و از گوشی استفاده میکنید، بدن و ذهن شما تحت تأثیر قرار میگیرند. بیتحرکی طولانی خطر ابتلا به بیماریهایی مثل دیابت، چاقی، مشکلات قلبی و فشارخون بالا را افزایش میدهد. عضلات و استخوانها وقتی تحرک کافی نداشته باشند، قدرت و تراکمشان کاهش مییابد و ممکن است درد مزمن ایجاد شود.
نشستن طولانی و مصرف انرژی کمتر موجب اضافه وزن و مشکلات متابولیک میشود، مثل مقاومت به انسولین یا بیماری کبد چرب.
استفاده طولانی از گوشی در تخت هم میتواند گردن، شانه و کمر را خسته کند و دردهای اسکلتی و عضلانی ایجاد کند. علاوه بر این، استرس مزمن، کمتحرکی و خواب نامناسب توان دفاعی بدن را کاهش میدهند و موجب افزایش التهابات میشوند. نور صفحه نمایش هم میتواند تولید ملاتونین را مختل و خواب شما را بیکیفیت کند که خود مشکلات روانی و جسمی را تشدید میکند.
با این حال، میتوان این وضعیت را مدیریت کرد و حتی از آن برای استراحت سالم استفاده کرد. ماندن ۲۰ تا ۳۰ دقیقه روی تخت میتواند به عنوان یک استراحت کوتاه، مفید باشد، بدون اینکه به بیتحرکی طولانی تبدیل شود. به جای اسکرول بیپایان، میتوان وقت را به مدیتیشن، گوش دادن به موسیقی، خواندن چند صفحه کتاب یا نوشتن یادداشت روزانه اختصاص داد. انجام پیادهروی کوتاه یا چند دقیقه کشش عضلانی هم میتواند استرس را کم کرده و جایگزین سالمی برای بیتحرکی کامل باشد.
Bed Rotting را نه میشود فقط یک ترند بیضرر به حساب آورد و نه میتوان با دیدن نشانههایش، آن را آسیب جدی دانست. این رفتار در مرز میان این دو حالت قرار دارد؛ در کوتاهمدت میتواند فرصتی برای بازسازی ذهن و انرژی باشد، اما اگر به عادت روزمره تبدیل شود، نشانهای از مشکلات عمیقتر سلامت روان و شکافهای اجتماعی است. این پدیده آینهای است از زندگی نسل زد؛ نسلی که بین نیاز به استراحت و فشارهای بیپایان اجتماعی و بین سکوت و هجوم محتوای دیجیتال سرگردان است. پرسش مهم این است؛ آیا جامعه و نهادهای روانی میتوانند محیطی سالمتر برای استراحت و حمایت از جوانان فراهم کنند، یا تختها همچنان آخرین سنگر خاموشی خواهند بود؟
نظر شما