با نزدیک شدن به آغاز سال تحصیلی جدید، بسیاری از خانوادهها با مشکلات جدی در خرید نوشتافزار مورد نیاز فرزندان خود روبه رو هستند. افزایش ۴۰ تا ۱۲۰ درصدی قیمتها و نبود حمایت کافی، شرایطی را ایجاد کرده که برخی والدین این وضعیت را «کمرشکن» توصیف میکنند.
چالشهای خانوادهها در تأمین نوشتافزار
یکی از مادران سرپرست خانوار که دو فرزند محصل دارد، در گفتوگو با خبرنگار ما میگوید: هر سال قیمتها بالاتر میرود و خرید لوازم مدرسه برای ما به یک چالش بزرگ تبدیل شده است. حتی وسایل سادهای مانند دفتر، مداد، پاک کن و تراش هم آنقدر گران شده که تهیه آنها سخت است؛ کیف و کفش که جای خود دارد.
وی ادامه میدهد: البته لوازم مدرسه در برخی فروشگاهها با قیمتی نسبتاً مناسبتر عرضه میشوند، اما این محصولات بسیار ساده هستند و هیچ جذابیتی برای بچهها ندارند و در برابر لوازم متنوع و رنگارنگ بازار که پر از شخصیتهای کارتونی است، قابل رقابت نیستند.
او با اشاره به اینکه فرزندانش مثل بچههای دیگر کیف، کولهپشتی و نوشتافزار با طرحهای فانتزی را میپسندند، میگوید: خب وقتی بچهها چنین لوازمی را دوست دارند و حتی برای بدست آوردن آنها اصرار میکنند، خیلی نمیتوان حریفشان شد؛ چون منِ مادر اگر دو سه بار به آنها بگویم مثلاً این دفتر یا کولهپشتی فقط به خاطر داشتن طرح یا تصاویر رونالدو، مسی یا فلان شخصیت کارتونی قیمتش خیلی گران است بیایید نوع ساده آن را برایتان بخرم، شاید سرخورده شوند و اشتیاقشان را برای تحصیل از دست بدهند.
این مادر همچنین با اشاره به ضعف مسئولان آموزش و پرورش در مدیریت تهیه و تأمین وسایل مورد نیاز برای تحصیل دانشآموزان بیان میکند: بهتر است مدارس یا معلمان یک فهرست مشخص و یکسان ارائه کنند تا همه دانشآموزان وسایل مشابهی داشته باشند. متأسفانه الان شرایط بهگونهای است که خانوادهها به نوعی در رقابت قرار گرفتهاند و تفاوتهای مالی میان دانشآموزان هر سال پررنگتر میشود.
ایجاد نیاز کاذب از سوی شرکتها
پدری که همراه همسر و دو فرزندش در حال خروج از یک کتابفروشی در منطقه ۱۲ تهران است هم از افزایش بیرویه قیمت نوشتافزار گله میکند و به قدس میگوید: اگرچه فرزندان را طوری تربیت کردهام که خیلی دنبال چشم و همچشمی و مصرفگرایی نباشند و حاضرند کیف، دفتر و سایر لوازم سالهای قبلشان را دوباره استفاده کنند اما هر سال برایشان تعدادی نوشتافزار مثل مداد، اتود، خودکار، دفتر، ماژیک و... میخرم تا پیش دوستان و همکلاسیهای خود احساس حقارت نکنند، اما امسال با این گرانیها، حتی تأمین همین حداقلها هم سخت شده است.
وی با اشاره به اینکه تفاوت سطح مالی خانوادهها موجب ایجاد فشار روانی بر بچهها میشود، میافزاید: وقتی برخی دانشآموزان از کیف و دفترهای خارجی و برندهای گرانقیمت استفاده میکنند، این موضوع موجب میشود توقع فرزندان خانوادههایی مثل من که باید با حقوق کارگری حدود ۱۸-۱۷ میلیون تومانی روزگار سر کنند، بالا برود که در این صورت اگر توقعشان برآورده شود قطعاً خانوادهها زیر فشار قرار میگیرند و اگر هم برآورده نشود بچهها احساس کمبود میکنند و ممکن است از نظر روحی آسیب ببینند.
او با بیان اینکه شرکتهای تولیدی و تجاری با استفاده از شخصیتهای کارتونی و تبلیغات، نیاز کاذب در کودکان ایجاد میکنند، اظهار میکند: این سالها از کیف و جامدادی گرفته تا دفتر و مداد، همه با طرحهای جذاب عرضه میشوند و اینگونه، بچهها را وادار میکنند برای داشتنشان به خانواده فشار بیاورند. حتی خانوادههایی که توان خرید ندارند، مجبور به تهیه این کالاها میشوند.
این پدر از ترک تحصیل فرزند یکی از همکارانش بهخاطر هزینههای سنگین زندگی در سالهای اخیر خبر میدهد و میگوید: همکارم حق داشت؛ او باید میان سیر کردن شکم و تأمین هزینههای تحصیل فرزندانش یکی را انتخاب میکرد.
او با انتقاد از معلمان مدارسی که لیستهای طولانی از نوشتافزار برای تهیه به دانشآموزان ارائه میدهند، بیان میکند: این موضوع بر مشکلات خانوادهها برای تأمین هزینههای آموزش فرزندانشان میافزاید؛ چون مشکل فقط مربوط به گرانی نوشتافزار، کولهپشتی و لباس فرم مدرسه نیست؛ بلکه همزمان با افزایش نرخ ارز در کشور، قیمت همه اجناس و خدمات بهویژه خوراکیها صعودی میشود، در نتیجه افزایش لجامگسیخته نوشتافزار فشار مضاعفی را بر خانوادههای ضعیف و محروم جامعه وارد میکند.
این ولی دانشآموز در عین حال از وجود نمونههایی از همدلی در برخی از مدارس برای تهیه نوشتافزار برای دانشآموزان میگوید و میافزاید: در مدرسهای که یکی از فرزندانم در آن تحصیل میکند، برخی معلمان برای کاهش چشموهمچشمی میان دانشآموزان، وسایل یکسان و ساده برای همه تهیه میکنند تا هیچ دانشآموزی احساس کمبود نکند. همچنین تعدادی از اولیا با همکاری یکدیگر هزینه نوشتافزار دانشآموزان کمبضاعت را بر عهده میگیرند تا هیچ کودکی از آموزش بازنماند.
او تأکید میکند: اگر چنین راهکارهای جمعی و مسئولانه در مدارس گسترش یابد، میتوان فشار مالی و روانی را از دوش خانوادهها برداشت و فرصت تحصیل برابر را برای همه دانشآموزان فراهم کرد.
تأثیر نوشتافزار نو و فانتزی بر انگیزه تحصیلی دانشآموزان
در حالی موضوع تهیه نوشتافزار به دغدغه جدی بسیاری از خانوادهها تبدیل شده که بسیاری از کودکان در این روزها با اشتیاق پشت ویترین کتابفروشیها و غرفههای نمایشگاههای نوشتافزار میایستند و با چشمانی کنجکاو به انواع نوشتافزار نو و فانتزی از قبیل خودکار، مدادهای رنگی، جامدادی، خودنویس، غلط گیر، ماژیک، مدادتراش، قمقمه آب و... خیره میشوند و برای بدست آوردن آنها لحظهشماری میکنند.
دانشآموزی که همراه مادرش در حال بازدید از یکی از غرفههای نمایشگاه نوشتافزار در مصلای تهران است درخصوص تأثیر نوشتافزار نو و فانتزی بر انگیزهاش برای تحصیل به قدس میگوید: وقتی وسایل نو داشته باشم، بیشتر دلم میخواهد بنویسم و تمرینهایم را انجام دهم. حتی طرحهای روی جلد دفترها یا خودکارهای فانتزی سبب میشود با اشتیاق بیشتری درس بخوانم. اما وقتی مجبورم از وسایل قدیمی یا دستدوم استفاده کنم، حس خوبی ندارم و گاهی میان بچهها احساس کمبود میکنم.
این دانشآموز درباره سلیقه بچهها در انتخاب طرحهای نوشتافزار میافزاید: کودکان کمسن مثل من بیشتر جذب طرحهای فانتزی میشوند؛ از شخصیتهای کارتونی مثل پونیها، کرومی و ملودی گرفته تا ابرقهرمانها. حتی روی کیف و قمقمه هم این طرحها طرفدار زیادی دارد. اما بچههای بزرگتر معمولاً به سمت دفترهای ساده یا طرحهای مناسب سنشان میروند. مثلاً کوله و دفاتر برادرم که امسال وارد پایه دهم تحصیلی میشود کاملاً ساده است.
وی با اشاره به اینکه نوشتافزار فانتزی موجب تقویت اعتماد به نفس و افزایش انگیزهاش برای یادگیری میشود، در پاسخ به اینکه چرا طرحهای نوشتافزار فانتزی بچهها از شخصیتهای برنامههای کارتونی خارجی مثل لبوبو، کرومی، تکشاخ جادویی، مرد عنکبوتی، اونجرز، سیندرلا و... است، اظهار میکند: چون در مقایسه با طرحهای ایرانی از نظر رنگ خیلی متنوع هستند و جذابیت خاصی دارند. ضمن اینکه قصه این کارتونها هم واقعاً خوب و هیجانانگیز است.
غفلت از سرمایهگذاری در بخش محصولات جانبی انیمیشن
اما مدیر یک فروشگاه نوشتافزار در شهرستان رودهن از کاهش استقبال مردم برای خرید نوشتافزار خبر میدهد و به قدس میگوید: شهریور و مهر هر سال اوج کسبوکار ما محسوب میشود اما امسال به دلیل افزایش شدید نرخ ارز و پایین آمدن قدرت خرید خانوادهها، استقبال مردم به مراتب کمتر از سالهای گذشته بوده، بهطوری که فروش ما به نصف سالهای پیش رسیده است.
وی که در میان اهالی این شهرستان به کاسب منصف شهره است و دستی هم در تولید نوشتافزار دارد، میافزاید: امسال بسیاری از انواع نوشتافزارها حدود ۴۰درصد افزایش قیمت داشتهاند که دلیل این موضوع به بالا رفتن شدید هزینههای تولید مثل دستمزد کارگر، قیمت انرژی، مواد اولیه و قطع مکرر برق برمیگردد.
او سپس به بحث تسخیر نوشتافزارهای ایرانی با طرحهای خارجی میپردازد و عنوان میکند: این مشکل عوامل مختلفی دارد، اما دو عامل از همه آنها مهمتر است؛ نخست اینکه در ایران کسانی که در تولید پویانمایی سرمایهگذاری میکنند تصور میکنند این محصول میفروشد و خودش پولش را درمیآورد و از بخش دیگر این صنعت که تولید محصولات جانبی از پویانمایی است، غافل هستند، در حالی که این بخش یا بازار محصولات جانبی انیمیشن مثل عروسک، نوشتافزار فانتزی و... از خود نمایش پویانمایی بزرگتر و سودآورتر است. مثلاً کانون پرورش فکری کودکان پویانمایی بچه زرنگ را تولید کرده که خیلی هم خوب از آب درآمده و فروش بالایی هم داشته، اما برای محصولات جانبی آن، بودجه کافی لحاظ نشده است.
وی تبلیغات را عامل دیگر پدیده یاد شده میداند و میگوید: این روزها بسیاری از بلاگرها در شبکههای اجتماعی مثل اینستاگرام، تیکتاک و... وسایل لبوبو، کرومی تکشاخ و... را نشان میدهند و تبلیغ میکنند که این موضوع قطعاً روی دانشآموزان تأثیر میگذارد و آنها را به استفاده از این مدلها ترغیب میکند.
افزایش ۴۰ تا ۱۲۰ درصدی قیمت نوشتافزار در سال جاری
مهدی کلانتری، مدیرعامل مجمع ایراننوشت نیز از افزایش ۴۰ تا ۱۲۰ درصدی قیمت نوشتافزار در سال جاری به نسبت سال گذشته خبر میدهد و به قدس میگوید: افزایش نرخ ارز و گرانی مواد اولیه همچون کاغذ و محصولات پتروشیمی، بر قیمت تمامشده نوشتافزار تأثیر مستقیم گذاشته است. با وجود این، تولیدکنندگان داخلی ناچارند از سود خود بکاهند تا محصولات همچنان برای مردم قابل خرید باشد.
وی از کاهش فروش نوشتافزارها سخن میگوید و میافزاید: برای نمونه، متوسط فروش خودکار در سال گذشته حدود ۱۲ عدد بود، اما امسال به پنج عدد کاهش یافته است.
کلانتری با اشاره به تولید ۶۰ درصدی نوشتافزار در داخل کشور، به مسئله طراحی آنها میپردازد و تصریح میکند: نوشتافزارها علاوه بر کاربرد آموزشی، نقش مهمی در شکلگیری هویت فرهنگی دانشآموزان دارند؛ با وجود این متأسفانه بخش عمدهای از دفاتر و لوازمتحریر موجود در بازار ما، با تصاویر و شخصیتهای خارجی عرضه میشوند. البته ما تلاش کردهایم تولیدات داخلی با هویت بومی و ایرانی را تقویت کنیم، اما هنوز تنها حدود ۲۰درصد محصولات از محتوای ایرانی برخوردار هستند و فاصله زیادی تا نقطه مطلوب وجود دارد.
مدیرعامل مجمع ایراننوشت از برپایی نمایشگاههای عرضه مستقیم نوشتافزار دفاع میکند و خاطرنشان میکند: برخلاف برخی دیدگاهها، نمایشگاهها نقش مهمی در کاهش قیمت دارند، زیرا تولیدکنندگان بهطور مستقیم محصولات خود را عرضه میکنند.
در این نمایشگاهها کالاها ۱۰ تا ۳۰ درصد ارزانتر از بازار به فروش میرسد. علاوه بر این، مشتریان از کیفیت کالا مطمئن میشوند و حتی ضمانتنامه یکساله برای برخی محصولات ارائه میشود.
وی در مورد قاچاق نوشتافزار هشدار میدهد و میافزاید: قاچاق، چه در سطح خرد و چه کلان، تأثیر منفی بر تولید داخلی دارد.
برخی از کالاهای خارجی بدون رعایت حقوق مالکیت معنوی وارد بازار میشوند و رقابت نابرابری را ایجاد میکنند. این مسئله علاوه بر تهدید اقتصادی، نوعی قاچاق فرهنگی نیز به شمار میرود.
کلانتری ادامه میدهد: یکی دیگر از مشکلات جدی بازار نوشتافزار، وجود کارگاههای زیرزمینی و کالاهای بدون شناسنامه است که کیفیت آنها مورد تأیید نیست و موجب ایجاد اختلاف قیمت و کاهش اعتماد مصرفکنندگان میشود. بر همین اساس ما تلاش میکنیم با معرفی و حمایت از تولیدکنندگان رسمی و استاندارد، به بهبود این وضعیت کمک کنیم.
وی سرمایهگذاری در زیرساختهای تولید داخلی را راهکار اساسی برای کنترل قیمتها میداند و بیان میکند: اگر بتوانیم تولید کاغذ داخلی را توسعه داده و تسهیلات ارزانقیمت در اختیار تولیدکنندگان قرار دهیم، قیمتها کاهش خواهد یافت. هرچه قیمت پایینتر باشد، قدرت خرید مردم افزایش یافته و در نتیجه حجم فروش تولیدکنندگان نیز بیشتر میشود.
وابستگی شدید تولید داخلی به مواد اولیه خارجی
محسن گلستانی، رئیس اتحادیه نوشتافزار تهران نیز درباره چالشهای بازار نوشتافزار و دلایل افزایش قیمتها میگوید: قیمت کالا تابعی از عرضه و تقاضاست و تلاش ما این بوده کالاها بهموقع و بهاندازه کافی به بازار تزریق شوند. اقدامات خوبی در این زمینه انجام شده اما متأسفانه ناکامیهایی نیز وجود داشته است. همچنان بخشی از محمولهها ماههاست که در گمرکها معطل ماندهاند و همین موضوع بر افزایش قیمتها تأثیرگذار بوده است.
گلستانی با اشاره به ترکیب کالاهای موجود در بازار تصریح میکند: درصد بالایی از نوشتافزار موجود در بازار، تولید داخل است، اما متأسفانه تولید داخلی ما بهشدت به مواد اولیه خارجی وابسته است. بقیه کالاها نیز از طریق واردات تأمین میشود که آن هم بهطور مستقیم تحتتأثیر نرخ ارز قرار دارد.
از شهریور سال گذشته تا شهریور امسال شاهد جهش نرخ دلار از کانال ۵۰هزار تومان بودهایم و این تغییر قیمت ارز بهطور مستقیم بر بهای کالاها اثر گذاشته است.
به گفته رئیس اتحادیه نوشتافزار تهران، تورم نقطه به نقطه در شهریور امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته با رشد ۴۲درصدی همراه بوده است. افزایش دستمزدها و هزینههای عمومی فشار مضاعفی بر تولیدکنندگان وارد کرده است.
گلستانی با اشاره به چالشهای صنعت نوشتافزار میگوید: قطعی مکرر برق در تابستان بهویژه در فصل اوج تولید، مشکلات جدی برای واحدهای تولیدی ایجاد کرده است. هنگامی که یک واحد تولیدی سه روز در هفته با قطع برق مواجه میشود هزینههای سربار افزایش مییابد و به دنبال کاهش تیراژ تولید، قیمت تمام شده محصولات بهطور محسوس بالا میرود.
وی با تأکید بر اینکه با وجود همه این مشکلات، افزایش قیمتها کنترل شده است، اظهار میکند: میانگین رشد قیمت نوشتافزار در شهریور امسال نسبت به سال گذشته حدود ۳۰درصد بوده است. البته کالاهای فانتزی و لوکس کمی افزایش بیشتری داشتهاند و کالاهای اساسی کمتر دچار رشد قیمت شدهاند.
او با اشاره به فشار هزینهها بر خانوادهها توضیح میدهد: تورم مواد غذایی حدود ۵۵درصد است اما چون مردم این اقلام را بهصورت روزانه و تدریجی تهیه میکنند افزایش قیمت کمتر حس میشود. در مقابل، نوشتافزار یک کالای فصلی است که خانوارها آن را سالی یکبار و بهصورت عمده تهیه میکنند.
بنابراین فشار هزینه در یک مقطع زمانی کوتاه کاملاً محسوس است و مردم اذیت میشوند. ما این شرایط را درک میکنیم اما انتظار داریم مردم هم بدانند فعالان اقتصادی این حوزه تحت فشار هستند. درواقع رشد ۳۰درصدی قیمت نوشتافزار نسبت به تورم ۴۲درصدی نشان میدهد افزایش قیمت کمتر از تورم بوده و این تفاوت از محل کاهش سود همکاران ما تأمین شده است.
گلستانی در ادامه از اقدامات حمایتی فعالان این صنف خبر میدهد و تصریح میکند: بخش زیادی از فعالان اقتصادی نوشتافزار علاوه بر فعالیتهای تجاری، در تأمین بستههای خیریه مشارکت میکنند.
این همکاران تلاش میکنند کالاهای کاربردی و اقتصادی را با کمترین قیمت در اختیار بانیان خیر قرار دهند تا بستههای نوشتافزار برای دانشآموزان کمبرخوردار آماده شود.
امیدواریم با کمک همه عزیزان شرایطی فراهم شود که هیچ پدر و مادری در تأمین لوازم تحصیل فرزندش شرمنده نشود.
وی با ابراز نگرانی از پدیده ترک تحصیل دانشآموزان میگوید: این پدیده بسیار آزاردهنده است و ما را هم رنج میدهد. اما اگر قرار است یک فعال اقتصادی دوام داشته باشد و بتواند در سالهای آینده به مردم خدمت کند، چارهای جز تعدیل قیمتها وجود ندارد.
در عین حال تولید و عرضه کالا در قالب بستههای خیریه همچنان توسط افراد و گروههای متعدد ادامه دارد.
نظر شما