سفری که از شمال شرقی ایران آغاز شد و در جبهه‌های جنوب و غرب به پایان رسید؛ میدان نبردی سخت برای دفاع از این آب و خاک مقدس.
این داستان هزاران دلیر مرد و زن خراسانی است که با ایمانی راسخ و غیرتی بی‌نظیر راهی جبهه‌های جنگ شدند تا از ایران عزیز و ارزش‌هایش دفاع کنند. آنان نه تنها به خاک خراسان بلکه به تمام ایران عشق می‌ورزیدند و می‌دانستند که باید از وطنشان دفاع کنند.
مردم خراسان بزرگ همچنان یاد این قهرمانان را گرامی می‌دارند و هر هفته با حضور در حرم مطهر امام رضا(ع)، به روح پاک شهدا درود می‌فرستند؛ شهدایی که نامشان برای همیشه در دل‌ها جاودانه خواهد ماند.

جانفشانی مردمان خطه خراسان برای ایران

جنوب و غرب ایران که صحنه نبرد شد، ساکنان شرق هم مانند تمام مردمان این سرزمین غیرتمندانه برای دفاع از آن راهی جبهه‌های جنگ شدند؛ چون این خاک وطن همه ما بود. همه ایران دست در دست هم دادند تا حتی ذره‌ای از خاک وطن به دست بیگانگان نیفتد.
اما در این دفاع قهرمانانه خراسان بزرگ سهم ویژه‌ای داشت و حدود ۱۹ هزار شهید تقدیم این آب و خاک کرد. مردم مشهد هنوز دوشنبه‌ها و پنجشنبه‌هایی را به خاطر دارند که هر هفته برای تشییع پیکر شهدا به حرم مطهر می‌رفتند. مراسم تشییعی که از مسجد بناها شروع می‌شد و تا آستان حضرت رضا(ع) ادامه داشت تا شهیدشان را برای آخرین زیارت امام غریب(ع) همراهی کنند.
اهالی خطه خراسان نه تنها در روزهای پرالتهاب جنگ، بلکه پس از آن نیز میزبان گروه دیگری از شهدا بودند. شهدایی که گمنام دفن شدند اما نامشان تا همیشه در تاریخ ایران ماندگار شد. شهدایی که پیکر مطهرشان هیچ ‌گاه به وطن بازنگشت؛ اما مردمان شهر امام غریب(ع) هیچ ‌وقت نگذاشتند قهرمانان شهیدشان در مشهد امام رضا(ع) احساس غربت کنند. آنان را مانند فرزندان خود دانستند و برایشان خانواده‌ای شدند که از دیاری دور به نزدشان آمده بود.

شهیدانی که در کنار امام صدیق ‌الشهید آرمیدند

تازه ۱۰روز از جنگ گذشته بود که پیکر یک خلبان شهید روی دستان مردم مشهد به پرواز درآمد. خلبان شهید علی خوش‌نیت نخستین شهیدی که در شهر امام رضا(ع) تشییع و در حرم مطهرش به خاک سپرده شد. پس از او نوبت عقاب تیزپرواز دیگر نیروی هوایی ارتش بود؛ خلبان عزیزالله جعفری که چند روز بعد در صحن عتیق حرم مطهر همجوار دوست و همرزمش آرمید.
مهر ماه ۱۳۵۹ هنوز به نیمه نرسیده بود که حرم مطهر رضوی میزبان پیکر نخستین شهدای نیروی زمینی ارتش شد. سرباز شهید مصطفی اختریان خراسانی و استوار دوم شهید محمدحسین سلیمانی که در جبهه‌های غرب و جنوب به شهادت رسیده بودند. درست یک روز بعد مردم مشهد پیکر نخستین شهید هوانیروز را تا آستان حضرت رضا(ع) همراهی کردند تا در این قطعه از بهشت به دیگر قهرمانان جنگ بپیوندد.
از آن روزها تاکنون سال‌ها گذشته و در صحن‌ها، رواق‌ها و بهشت‌های حرم مطهر حضرت رضا(ع) بیش از ۷۶۰ شهید دفن شده‌اند؛ شهدایی که بیشترشان از دل روزهای سخت دفاع مقدس برگشته بودند. جان برکفان پرافتخاری که رد پای شجاعت و ایمانشان در گرمای جنوب و سرمای کوه‌های غرب ماند و خودشان کنار امام رئوفشان آرام گرفتند.
تمام این رزمندگان برای دفاع از اسلام و ایران مبارزه کردند اما شگفت‌انگیزتر اینکه در کنار آنان کسانی بودند که در بحبوحه این جنگ چشم بر ظلم نپوشیدند و جبهه حق را انتخاب کردند؛ سه شهید عراقی که در کنار ایرانیان با بعثی‌ها جنگیدند و به شهادت رسیدند.

لباس رزمندگی جای ردای خدمت را گرفت

فهرست شهیدان خراسان را که ورق بزنیم، به گروهی از ایثارگران می‌رسیم که نامشان مزین به عنوان دیگری هم هست. رزمندگانی که علاوه بر افتخار شهادت، سعادت خدمت در آستان ملائک پاسبان رضوی را هم داشتند. دلیرمردانی که ردای خدمت درآورند تا لباس رزمندگی بر تن کنند؛ دل از بارگاه منور امام رضا(ع) کندند و راهی شدند تا از خاک این سرزمین دفاع کنند.
بعضی‌شان در صحن‌های حرم مطهر رفت ‌و آمد می‌کردند، بعضی دیگر گوشه‌ای از کارخانه یا مزرعه‌ای وابسته به آستان قدس را می‌گرداندند، اما وقتی بوی جنگ پیچید، آن آرامش آشنا را رها کردند و به دل آتش زدند. در صف مقدم دفاع از کشور ایستادند و تا مرز شهادت پیش رفتند.
در طول سال‌های جنگ، بیش از ۲هزار نفر از کارکنان آستان قدس رضوی داوطلب جبهه شدند. بعضی‌ها از کارگران مزارع و کارخانه‌ها بودند، عده‌ای در دفاتر اداری خدمت می‌کردند و جمعی هم دانشجویانی بودند که دلشان هوای جبهه کرده بود. در میانشان راننده بود، تعمیرکار بود، کارگر ساده، دانشجو، کارمند، خادم و... هر کسی به نوعی سهم خودش را از دفاع ادا کرد.
جنگ تحمیلی‌ که سال ۱۳۵۹ آغاز شد، هشت سال به درازا کشید و سال‌های آخر شرایط سخت و سخت‌تر می‌شد؛ اما حضور خادمان و کارکنان آستان قدس در این دوران با قوت بیشتری همراه بود. گزارش‌های قدیمی آستان می‌گویند ۱۰۵ نفر از این رزمندگان سرنوشتشان با جنگ گره خورد؛ ۳۱ نفر با پیکری زخمی برگشتند، ۲۰ نفر هیچ‌ وقت پیدا نشدند و پنج نفر طعم اسارت را چشیدند و بالاخره به وطن برگشتند. ۴۹ نفرشان هم به شهادت رسیدند، نام‌هایی چون محمد احمدی ملاحسینی، اباصلت افخمی رضائیون، جمشید باقریان سرشور، ابراهیم بخشی‌زاده چنار، عباسعلی برزگری، عبدالصمد بهلول، نادر پارسایی، محرم تقی داد جماب، اسکندر جنیده، حسنعلی علوی کارگر عزیزی، محمود حقیقت، رمضانعلی پیشگیر، علی عباس حسین‌پور، مهدی اثنی‌عشری، محمد بذرافکن، محمدرضا اویسی ثانی،
علی اصغر حسین‌پور ازغدی و... .