این مهم در دوره شاه تهماسب بیشتر مورد توجه قرار گرفت و هنرمندان نامی آن عصر، مانند آقامیرک و سلطانمحمد میرمصور، به تصویرگری شاهنامه فردوسی پرداختند؛ هنرمندانی که در تاریخ هنر ایرانی، به عنوان بزرگان و پایهگذاران مکتب دوم تبریز که ادامه مکتب هرات در دوره تیموری و مکتب اول تبریز در دوره ایلخانی محسوب میشود، شناخته شدهاند. به غیر از آقامیرک و سلطانمحمد میرمصور، ظاهراً ۱۲ نقاش دیگر نیز در این نگارگری مشارکت داشتهاند که از میان آنها نامهای دوستمحمد، میرزاعلی، مظفرعلی، شیخ محمد، میرسیدعلی و عبدالصمد در اثر باقیماندهاست و ۶ نفر دیگر ناشناختهاند. شاه تهماسب که خود در نقاشی سررشته داشت و در محضر استادان به فراگیری این هنر پرداخته بود نیز به مشارکت در این طرح عظیم پرداخت. ظاهراً از وی چند اثر بسیار نفیس مینیاتور وجود داشتهاست که فیالحال اثری از آنها در دست نیست. او در هنر مینیاتور و نقاشی، صاحبنظر بود و شخصاً بر تصویرگری شاهنامه نظارت میکرد و گاه از هنر خود در تزئین این کتاب نفیس هم بهره میبرد. هر چند شهرت دارد آغاز کار روی این اثر، دو سال پیش از درگذشت شاه اسماعیل یکم بوده، اما بیتردید بخش اعظم این کار نفیس در دوره شاه تهماسب به انجام رسید و به همین دلیل، آن را «شاهنامه شاهتهماسبی» نامیدهاند. پس از پایان کار تصویرگری در حدود سال ۹۲۰ خورشیدی(۴۸۴ سال پیش)، اشعار شاهنامه با خط نستعلیق و به زیباترین شکل ممکن توسط خطاطان ماهر و توانمند ایرانی، بر صفحات نقش بست؛ آنگاه کتاب را با جلدی نفیس صحافی کردند و مهر شاه تهماسب را بر آن زدند.
سرنوشت پرفراز و فرود شاهنامه شاه تهماسبی
شاهنامه شاه تهماسبی ۴۰ سال در دربار صفوی بود و مورد استفاده قرار گرفت؛ اما پس از درگذشت شاه تهماسب و فرارسیدن دوره پرالتهاب حکومت اسماعیل دوم و محمد خدابنده، سرنوشتی غمانگیز گریبان نفیسترین شاهنامه جهان را گرفت. محمد خدابنده که خود را در برابر هجمه سلطان سلیم عثمانی عاجز میدید، از باب دوستی و اظهار ارادت، شاهنامه را به دربار عثمانی هدیه کرد! قرنها بعد، این اثر نفیس به چنگ خاندان یهودی روچیلد افتاد و مدتها میان سرمایهداران اروپایی و آمریکایی دست به دست شد. در این جابهجاییها، بخشهایی از شاهنامه از بین رفت یا گم شد. امروزه ۲۱۹ صفحه از این اثر گرانبها باقی مانده که ۱۱۹ صفحه آن در موزههای ایران، ۷۸ صفحه در موزه متروپولیتن آمریکا، ۱۰ صفحه در موزه آقاخان کانادا و سه صفحه در موزه هنرهای اسلامی قطر نگهداری میشود. سال ۱۳۹۰، یک برگ از این شاهنامه در حراجی ساتبیز، به مبلغ ۷میلیون و ۲۰۰ هزار دلار فروخته شد و رکورد قیمت آثار هنری ایران را شکست. خوشبختانه تصاویر این اثر هنری ارزشمند در قالب کتابی نفیس، با مقدمه استاد علی معلم دامغانی و استاد محمود فرشچیان، سال ۱۳۹۳ به زیور طبع آراسته شد و در اختیار علاقهمندان قرار گرفت.
نظر شما