توان بخشی، یکی از ارکان اساسی در فرآیند بازتوانی و ارتقای کیفیت زندگی افراد دارای معلولیت است. این خدمات، نهتنها به بهبود عملکرد جسمی، ذهنی و روانی افراد کمک میکند، بلکه نقش مهمی در بازگشت آنان به زندگی مستقل، اشتغال و مشارکت اجتماعی دارد با این حال، در بسیاری از نقاط ایران، دسترسی به خدمات توان بخشی با چالشهای متعددی مواجه است، از کمبود مراکز تخصصی در شهرهای کوچک و روستاها گرفته تا هزینههای سنگین درمانی و پوشش ناکافی بیمهها است.
فاطمه عباسی، معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور در گفتوگویی با اشاره به دو وجه اصلی خدمات توانبخشی اظهار داشت: خدمات تخصصی توانبخشی شامل دو بخش توانپزشکی و آموزشی است. خدمات توانپزشکی مانند فیزیوتراپی، گفتاردرمانی، کاردرمانی، شنواییشناسی و بیناییسنجی تحت نظارت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ارائه میشود و مرجع صدور مجوز کلینیکهای مرتبط نیز همین وزارتخانه است.
وی افزود: در مقابل، خدمات توانبخشی آموزشی از طریق مراکز روزانه به افراد تحت پوشش سازمان بهزیستی ارائه میشود. این مراکز توسط اشخاص حقیقی و حقوقی بخش غیردولتی اداره میشوند و با راهاندازی درگاه ملی مجوزها، تمرکززدایی لازم صورت گرفته است. اکنون افراد واجد شرایط میتوانند با توجه به نیاز شهرستان محل سکونت خود، درخواست تاسیس مرکز را ثبت و اقدام به راهاندازی آن نمایند.
عباسی با اشاره به آمار موجود گفت: در حال حاضر، ۱۵۱۴ مرکز تخصصی توانبخشی آموزشی روزانه در ۳۵۸ شهرستان فعال هستند که به ۶۲٬۶۰۷ نفر خدمات ارائه میدهند.
وی در ادامه با تاکید بر اصل ۴۴ قانون اساسی خاطرنشان کرد: امکان توسعه مراکز توانبخشی در قالب دولتی وجود ندارد و در راستای سیاستهای کوچکسازی دولت، این موضوع به بخش غیردولتی واگذار شده است.
معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور درباره خدمات توانپزشکی توضیح داد: این خدمات مجموعهای از اقدامات توانبخشی هستند که با هدف ارتقای عملکرد، افزایش کیفیت زندگی، کاهش شدت معلولیت و وابستگی افراد دارای معلولیت در فعالیتهای روزانه، پیشگیری و بهبود پیامدهای ناتوانکننده ارائه میشوند. تاکنون ۶۳٬۰۰۰ نفر از این خدمات بهرهمند شدهاند.
عباسی همچنین به فعالیت ۱۱۵ واحد توانپزشکی دولتی اشاره کرد و گفت: این واحدها خدماتی نظیر فیزیوتراپی، گفتاردرمانی، کاردرمانی، بیناییسنجی و شنواییشناسی ارائه میدهند و ۲۴٬۵۶۴ نفر از آنها خدمات دریافت کردهاند.
عباسی بر ضرورت گسترش پوشش بیمهای خدمات توانبخشی با اشاره به دادههای سامانه ارمغان سازمان بهزیستی کشور گفت: در حال حاضر، ۱٬۶۲۵٬۸۳۷ نفر دارای معلولیت تحت پوشش سازمان بهزیستی هستند که از این تعداد، ۵۰۳٬۳۶۸ نفر دارای معلولیت متوسط، ۶۱۰٬۹۵۲ نفر شدید، ۱۰۷٬۰۹۱ نفر خیلی شدید و مابقی دارای معلولیت خفیف هستند.
وی باتوجه بر روند افزایشی بروز معلولیت و سالمندی جمعیت، توسعه کمی و کیفی خدمات توانبخشی جسمی و روانی تحت پوشش بیمه را از نیازهای اساسی جامعه دانست و افزود: قانونگذار در ماده ۶ قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت مصوب ۱۳۹۶، وزارت بهداشت را مکلف کرده است تا پوشش بیمه سلامت افراد دارای معلولیت را به گونهای تامین کند که علاوه بر خدمات درمانی، خدمات توانبخشی جسمی و روانی نیز شامل شود.
عباسی در پایان با اشاره به تفاهمنامههای منعقدشده میان سازمان بهزیستی و بیمه سلامت در سالهای ۱۳۹۹ و ۱۴۰۱ گفت: در مرحله نخست ۹ خدمت در قالب ۳ بسته خدمتی و در مرحله دوم ۵۹ خدمت در قالب ۹ بسته خدمتی پیشبینی و ارائه شده است. با این حال، تجهیزات توانبخشی مانند ویلچر برقی، سمعک و سایر اقلام مشابه هنوز تحت پوشش بیمه قرار نگرفتهاند که این موضوع نیازمند توجه ویژه و پیگیریهای قانونی و اجرایی است.
معلولان و توانبخشی نابرابری در دسترس
پوشش ناکافی بیمههای پایه و تکمیلی برای خدمات توان بخشی ونبود امکانات لازم برای رفت وآمد معلولان، بسیاری از معلولان را از دریافت درمانهای ضروری محروم کرده و بارسنگینی بر دوش خانوادهها گذاشته است.
یکی از مادران دارای فرزند معلول در گفتوگویی از مشکلات و دغدغههای درمانی و معیشتی خود بیان میکند: فرزندم تحت پوشش بیمه است، اما بیشتر داروهای مورد نیازش خارجی هستند و تعرفه آزاد دارند. از طرفی، به دلیل نوع بیماری، به مکملهایی مانند ویتامینها نیاز داریم که در لیست بیمه نیستند. در واقع، بیمه فقط بخش بسیار کوچکی از هزینهها را پوشش میدهد و نمیتوان گفت که بار مالی سنگینی را از دوش خانوادهها برمیدارد.
وی میافزاید: فرزندم نیازمند جلسات توانبخشی گفتاردرمانی و کاردرمانی است، اما بیمه سقف محدودی دارد و فقط سه یا چهار جلسه در هفته را قبول میکند، در حالی که کودک به ده جلسه نیاز دارد. علاوه بر این، مراحل اداری و کاغذبازی برای دریافت خدمات بیمهای بسیار پیچیده و زمانبر است، ایراداتی که بیمه بهانه میگیرد، مثل کمرنگ بودن مهر یا ناخوانا بودن امضا.
این مادر با تاکید بر هزینههای سنگین توانبخشی بیان میکند: هزینههای توانبخشی سرسامآور است و بیمه هیچ حمایتی نمیکند. بسیاری از خانوادهها به دلیل نداشتن وسیله نقلیه و دشواری رفتوآمد، از ادامه درمان منصرف میشوند. حتی برای تهیه وسایل جانبی مانند ویلچر نیز هیچ حمایتی از سوی بیمه وجود ندارد و خانوادهها باید آزاد تهیه کنند.
وی همچنین به مشکلات دریافت کمکهزینه پرستاری از بهزیستی اشاره کرد و میگوید: طبق قانون، مبلغی به عنوان حق پرستاری به مادر پرداخت میشود، اما این مبلغ بدون دلیل قطع شده بود و نزدیک به یک سال پرداخت نشده بود. پس از پیگیریهای فراوان، فقط گفتند شاید نصف مبلغ را پرداخت کنند، آن هم تضمین ندادند.
وی در ادامه توضیح میدهد: فرزندم از بدو تولد با مشکلات مغزی، حرکتی و گفتاری مواجه بوده و هزینههای نگهداری، بهداشتی و ایزولایف نیز بسیار بالاست. برای دریافت کمک هزینه این اقلام، باید فاکتور ارائه شود، اما بسیاری از فروشگاهها به دلیل مسائل مالیاتی حاضر به صدور فاکتور نیستند و در نهایت خانوادهها مجبورمی شوند از جیب خود هزینه کنند.
هزینههای درمان و توانبخشی معلولان
خدمات توانبخشی شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و تجهیزات کمکحرکتی، هزینههای بالایی دارند که بسیاری از خانوادهها توان پرداخت آن را ندارند.
آرزو ذکایی فر رئیس مرکز اشتغال، کارآفرینی و توانمندسازی سازمان بهزیستی در گفتوگویی با اشاره به دغدغههای افراد دارای معلولیت در زمینه هزینههای بالای درمان و توانبخشی گفت: یکی از ماموریتهای اصلی سازمان بهزیستی، رسیدگی به امور سلامت مددجویان است و به همین دلیل مجموعهای از اقدامات در سالهای اخیر انجام شده است.
ذکایی فردر مورد اینکه تمامی مددجویان تحت پوشش سازمان، از بیمه پایه سایر اقشار برخوردار هستند، بیان کرد: تفاهمنامهای میان سازمان بهزیستی و بیمه سلامت به امضا رسیده که بر اساس آن، خدمات توانبخشی در قالب ۵۹ کد مشخص ارائه میشود.
وی افرود: مراکز معینی در سراسر کشور برای این منظور تعیین شده و افراد دارای معلولیت پس از مراجعه به ادارات بیمه سلامت و ثبتنام بهعنوان مددجوی سازمان، میتوانند از این خدمات بهرهمند شوند. بر اساس این تفاهمنامه، ۷۰ درصد هزینهها توسط بیمه سلامت پرداخت میشود و ۳۰ درصد باقیمانده بر عهده مددجو است.
رئیس مرکز اشتغال، کارآفرینی و توانمندسازی تاکید کرد که سازمان برای همین سهم ۳۰ درصدی نیز تدابیری اندیشیده است و اظهارکرد: ما ردیف ویژهای تحت عنوان کمکهزینه درمان داریم. مددجویان میتوانند با ارائه مدارک به مددکار مربوطه، بخش زیادی از هزینههای باقیمانده را نیز جبران کنند.
وی همچنین با اشاره به گستره ارائه خدمات افزود: این خدمات تنها محدود به مراکز استانها نیست و همه افراد دارای معلولیت در شهرستانها و روستاها هم میتوانند از آن بهرهمند شوند. هر سال اطلاعرسانی انجام میشود تا افراد برای فعالسازی برچسب یا نشان مددجویی به دفاتر بیمه سلامت مراجعه کنند. پس از فعالسازی، امکان استفاده از خدمات درمانی در تمامی مراکز طرف قرارداد بیمه سلامت برای آنها فراهم خواهد بود.
یکی از مشکلات جدی افراد دارای معلولیت، دسترسی سخت به مراکز درمانی طرف قرارداد در برخی شهرستانهاست. ذکایی فردر این زمینه توضیح داد: گاهی بیمه سلامت در یک شهرستان مرکز درمانی ندارد و مددجو باید مسافت طولانی را طی کند، موضوعی که برای فرد دارای معلولیت هم دشوار است و هم پرهزینه. به همین دلیل، جلسات مشترکی با بیمه سلامت در حال برگزاری است تا از ظرفیت مراکز روزانه توانبخشی سازمان استفاده شود. این مراکز استانداردهای وزارت بهداشت را دارند، دارای تجهیزات و مسئول فنی هستند و میتوانند در شیفت بعدازظهر به ارائه خدمات توانبخشی و درمانی بپردازند.
وی در پایان ابراز امیدواری کرد و گفت: با اجرای این طرح، دامنه ارائه خدمات به همه شهرها گسترش یابد و افراد دارای معلولیت بتوانند به جای تحمل هزینههای اضافی رفتوآمد، در نزدیکترین مرکز خدمات موردنیاز خود را دریافت کنند.
نظر شما