روز جهانی غذا که هر ساله در تاریخ ۱۶ اکتبر گرامی داشته میشود، یادآور روزی مهم در تاریخ سازمان ملل متحد است.این روز در سال ۱۹۴۵ با تأسیس سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) همزمان شد و هدف اصلی آن ارتقای آگاهی عمومی در مورد چالشهای جهانی امنیت غذایی و ضرورت اقدام جمعی برای پایان دادن به گرسنگی و سوتغذیه در سراسر جهان است.
نامگذاری این روز توسط سازمان ملل، اعتراف به این حقیقت بنیادی است که حق دسترسی به غذای کافی، سالم و مغذی، یک حق اساسی بشری است و امنیت غذایی، ستون اصلی توسعه پایدار و صلح جهانی محسوب میشود. هر ساله، فائو و سازمانهای مرتبط با آن، شعاری را برای این روز تعیین میکنند که بر یکی از مهمترین و فوریترین جنبههای چالشهای غذایی در آن برهه زمانی تمرکز دارد. باوجود پیشرفتهای چشمگیر تکنولوژیک در حوزه کشاورزی و افزایش ظرفیت تولید غذا در دهههای اخیر، چالشهای بزرگی همچنان پابرجا هستند.
آمارهای جهانی نشان میدهند که میلیونها نفر در سراسر جهان همچنان با گرسنگی مزمن دست و پنجه نرم میکنند، در حالی که میلیونها نفر دیگر از انواع مختلف سوتغذیه رنج میبرند.امنیت غذایی مفهومی چندوجهی است که صرفاً به معنی پر بودن شکمها نیست؛ بلکه تضمین دسترسی فیزیکی و اقتصادی همه مردم، در همه زمانها، به غذای کافی، ایمن و مغذی است تا بتوانند زندگی فعال و سالمی داشته باشند.
سیدحسن امامی رضوی، مشاور وزیر و رئیس دبیرخانه شورایعالی سلامت و امنیت غذایی در گفتوگویی به بررسی وضعیت امنیت غذایی در ایران پرداخته است.
آقای دکتر!با توجه به روز جهانی غذا میخواستم درباره وضعیت حال حاضر غذا در کشور و دنیا آماری ارائه کنید.
روز جهانی غذا از دو منظر اهمیت دارد. یک سری ما بحثی داریم راجع به ایمنی غذا و یک سری راجع به امنیت غذا. ما وقتی می گوییم ایمنی یعنی غذای سالم به دست مردم برسد. وقتی امنیت غذایی می گوییم یعنی کالری کافی به مردم برسد. هر دو قوانین ومقررات و ضوابط و آیین نامه لازم را داراست اما اگر واقعیت ها را بخواهیم در نظر بگیریم در هر دو حوزه کم مشکل نیستیم.در دو حوزه اقداماتی میکنیم. خب مهمترین مسئله ما این است که ما عوامل اجتماعی موثر بر آن را اصلاح کنیم؛ مثل اینکه ما بالاخره تورم را کنترل کنیم. درآمد مردم به اندازه کافی باشد و بتوانند برای مواد غذایی که نیازمند هستند هزینه کنند اما وقتی مواد غذایی گران می شود مردم دسترسی شان به غذای کافی دچار اختلال می شود. این مهمترین چیز در این موضوع است.خب دولت و مجلس خیلی کارهای زیادی کردن مثل اینکه الان بحث یارانه ها سالهاست داده می شود. اخیراً هم این پرداختها هدفمندتر کردن و گفته شده یارانه به دهک های ۸ و ۹ و ۱۰ داده نشود. کالا برگ نیز یک اقدام خوبی است.البته این اقدامات خوب ولی کافی نیست؛ یعنی باید عوامل را خیلی با دقت بررسی و توجه کنیم. بخصوص وقتی ما بحث عدالت را می کنیم برنامه خیلی جامعی داریم. سند دانش بنیان امنیت غذایی که مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی است بیشتر به این حوزه می پردازد.
بحث دیگر سلامت غذاست. سلامت غذا در دو سطح مورد بررسی قرار می گیرد.یکی حوزه غذاهای فراوری شده است که در حوزه غذایی فرآوری شده ما از سلامت غذا اطمینان داریم؛ به خاطر اینکه سازمان غذا و دارو خودش و بازرسانش در کارخانه های مواد غذایی به شدت اینها را کنترل میکنند و هر غذایی که بسته بندی می شود هم برچسب سلامت سازمان غذا و دارو و هم سازمان استاندارد را داراست. نکته مهم مواد نگهدارنده هست که در کنار این مواد غذایی است که ما اصرار داریم که دقت کنند مواد سالمی باشد.خب یک زمانی بحث تراریخته مطرح شد و بالاخره موادی که در این مواد تراریخته زیاد است یا نمک یا شکر زیاد وجود دارد.
افزایش مالیات برای نوشابه
ما اقدامات زیادی کردیم؛ یعنی اینکه ما مواد فراوری شده را مورد توجه قرار دادیم؛ مثلاً الان نوشابه علاوه بر مالیاتی که دارد مالیات ارزش افزوده آن را از ۱۰ درصد به ۱۶ درصد افزایش دادیم. ما با این سیاست ها سعی می کنیم فراوری شدن مواد غذایی را کنترل کنیم. مشکل بیشتر ما در مورد مواد غذایی فراورده نشده است. محصولاتی که به صورت فله در اختیار مردم را قرار دارند؛ مثلا برنج و حبوبات هم بسته بندی می شود یا مثلا میوه سبزیجات و سیفی جات؛اینها در نحو عرضه واقعا مشکل دارند. خوشبختانه در قانون برنامه هفتم توسعه یک بندی گنجانده شد که این مواد غذایی باغی و سیفی جات شناسه گذاری شوند؛ به این معنا که معلوم شود کجا تولید می شود.
در مورد ایمنی مهم این است که کجا تولید می شوند؛ چون الان همکاران غذا و داروی ما مثلا به میدان تره بار یا در مغازه می روند و یک میوه را از نظر میزان سموم باقی مانده اش اندازه گیری می کنند و متوجه می شوند که این سموم زیاد است اما باید ببینند کجا تولید شده است. این باید معلوم باشد و برچسبی داشته باشد. مثل محصولی که فرآوری شده است این برچسب داشته باشد و جعبه اش معلوم باشد که کجا تولید شده که این کار وزارت جهاد کشاورزی است .البته مشغول انجام این موضوع هستند و امیدواریم تا آخر امسال این کار را حداقل در ۶ محصول نهایی کنند.چون واقعاً سلامت غذا خیلی مهمتر از ایمنی است.
آیا مواد و محصولات غذایی تراریخته سلامت لازم و تایید شده دارد یا خیر؟
چیزی که واقعیت موجود است اینکه در هر جای دنیا اصلا بدون مداخلات ژنتیکی نمی شود محصولات در حد وسیع و با مقدار بالا متناسب جمعیت تولید کرد.اما اینکه این میزان مداخلات ژنتیکی چقدر است مهم است؛ یعنی در بعضی محصولات هستند که مداخلات ژنتیک در حد ضرر زیاد می شود.شما اگر محصولی را کم مصرف کنید ممکن است ضرری هم نداشته باشد. نکته مهم این که هم سازمان غذا دارو هم وزارت جهاد برای به خصوص واردات این نوع خواد غذایی توجه خاصی دارند.چون می دانید ما خیلی از محصولاتمان الان وارداتی است.
محصولی که مثلاً برای غذای دام یا برای غذای مرغ است مثلا ذرت, وارداتی است و باید اینها نظارت شوند و واقعا دقت لازم اجرا شود.
آقای دکتر ! با توجه به بحث امنیت غذایی که اشاره کردید وضعیت سوتغذیه در کشور چگونه است؟ مثلاً قیمت مواد پروتئینی خیلی بالا رفته است.آیا آماری دارید؟
یکی از اقداماتی که شده مطالعات خوب تغذیه و سایر مراکز تحقیقاتی در این مورد موجود است. مطالعات انستیتو بالاخره میزان سو تغذیه در کشور متفاوت است. در خصوص میزان سوتغذیه، جمعیتی دل حدود ۸۰۰ هزار نفر در کشور دچار سوتغذیه شدید هستند.برای ما همه سنین مهم است اما بیشتر سنین کودکی برای ما مهم است و گستره استانی آن هم متفاوت است.ما برای ان یک اقدامی که کردیم و الان در حال انجام است؛ اینکه با کمک سازمان برنامه بودجه و از طریق وزارت آموزش و پرورش در مدارس ابتدایی شیر توزیع می شود. این در سال ۴۰۲ یک بار توضیح شد.
الان می خواهیم توزیع شیر ادامه پیدا کند. چون بالاخره خیلی ها ممکن است دسترسی به شیر نداشته باشند؛ به همین دلیل با تمرکز بر مناطق کم برخوردار اجرا می شود.
نان کامل کجاست؟ بحث نان کامل چند سالی مطرح می شود؛ مسائل مربوط به موانع اجرایی شدن این طرح به کجا رسیده است؟
ببینید در نان کامل اهمیت زیادی وجود دارد که ما سبوس گیری مان در نان کم شود. برخلاف تصور مردم که الان مثلا نان بربری را بهترین نان میدانند بیشترین سبوس گیری الان در نان بربری انجام می شود.
سنگک بهترین نان است
بهترین و کمترین سبوس گیری در سنگک است.دو نوع دیگر لواش و تافتون بین اینهاست.اگر من یک پیام و توصیه بخواهم ارائه بدهم این موضوع هست که مردم نان بربری کمتر مصرف کنند؛ حداقل نان سنگک میزان سبوس گیری اش بهتر است. اما نان کامل از این حد هم سبوس گیری اش کمتر است؛ یعنی نان کامل پر سبوس تر از سنگک هم هست و ضررش کمتر و سود بیشتری هم برای مردم دارد.
۶۰۰ نانوایی نان کامل می پزند
تعداد این نانواییها خیلی کماست به طوری که در کل کشور الان ۶۰۰ نانوایی در عرضه نان کامل مشارکت دارند اما متاسفانه در سطح تهران یکی هم نیست.علتش نبود همکاری اتحادیه نانوایان و کارخانه های آرد است که همکاری لازم را نکردند. ما از طریق وزارت جهاد کشاورزی، وزارت کشور و هم از طریق کمیسیون اصل ۹۰ مجلس این موضوع را را پیگیری می کنیم و امیدواریم که تا آخر سال بالاخره این سد بشکند.چون الان مردم تهران که می خواهند نان کامل تهیه کنند از اطراف تهران این نوع نان را تهیه و استفاده می کنند.
باید در مناطق کم برخوردار، اقشار ضعیف تر این نوع نان در دسترس باشد.در شهرهایی مثل اراک که در خصوص تولید نان کامل خیلی خوب موفق بوده؛همچنین کرمان و اصفهان.
دورریز غذا در ایران خیلی زیاد است وضعیت دور ریز مواد غذایی در کشور ما چگونه است؟
اصولا چون ما روی پول نفت نشستیم خیلی حساب نمیکنیم و برایمان مهم نیست و واقعاً دورریز غذایی مان خیلی زیاد است.بعضی آمارها از دور ریز ۱۰ تا ۲۰ درصد خبر می دهند و به نظرم این فرهنگ باید از مدارس شروع شود؛ یعنی بچهها وقتی به سن و سالی میرسند به اجرای آن بپردازنند.شما در خانه تان ممکن است که مواظب باشید خود و کودکان یک دانه برنج هم دور نریزد ولی در خیلی خانوادهها میبینید که ته مانده بشقاب خیلی زیاد است. این فرهنگ باید از دوران مدرسه به بچهها آموزش داده شود.
در فضای مجازی متخصص های طب ایرانی و بعضی از متخصصان طب مدرن حوزه تغذیه خیلی به مردم در خصوص مصرف کیک و کلوچهها و موادی که به اینها اضافه می شود و مشخصاً یک شربتی را که برای درمان هست را در این اضافه می کنند برای اینکه ماندگاریش ان بیشتر شود هشدار می دهند داستان چیست؟
بنده نشنیدم و بررسی نکردم.ببینید ما در مورد همه مواد غذایی که گفتم فرآوری شده و بسته بندی شده است سازمان غذا و دارو به شدت نظارت دارد.
این که حالا در ماده غذایی شکر هست و شکر مضر است،خب بله؛ هر چیز شیرین را کمتر مصرف کنیم بهتر است ولی درباره مواد نگهدارندش من چنین گزارشی نداشتم.
آقای دکتر! موضوع دیگری که مطرح است همیشه گفته می شود که در شرکتهای غذایی الزاماً وجود نماینده سازمان غذا و دارو با توجه به اینکه ممکن است لابیگری و دوستانه موضوع تخلف را حل می کنند،اثر گذار نیست چون حقوقشان را شرکت می دهد و احتمال تخلف وجود دارد.
بندی در قانون برنامه هفتم آمده که به تدریج در حال اجرایی شدن است.یعنی چیزی شبیه کانون وکلا. یعنی کانونی برای این کارشناسانی که در صنایع غذایی کار میکنند درست شود که اینها تحت حمایت آن کانون باشند نه اینکه حقوق شان را کارخانه های مواد غذایی بدهند البته این فرایند خیلی سخت است که تغییر کند ولی حداقل یک جایگاهی داشته باشند که اگر با یک کارخانه به مشکل برخوردند این تشکل حامی شان باشد.این بنده قانونی گذاشته شده و آیین نامه اش هم تصویب شده و با اجرایی شدن آن،در این خصوص این نگرانی رفع خواهد شد.
برنامه خاص شما در سال جاری برای سلامت مواد غذایی مردم در کشور چیست؟
سند دانش بنیان سلامت و امنیت غذایی است که این تقریبا ۲۲۱ تا اقدام دارد و همه این موارد را در حال پیگیری شان هستیم. نان کامل نیز یکی از این موارد است.همچنین بحث شناسه دار شدن مواد غذایی است. همه ۲۲۱ اقدامی که داریم برای ما مهم است. این سند از سال ۱۴۰۲ ابلاغ شده و ما هم به شدت دنبال اجرای آن هستیم. ولی خب کار زیاد سخت و زمان بری است.باید انرژی بگذاریم و وزارتخانههای مختلف همکاری کنند.ما به عنوان نهاد سیاستگذار و پیگیر اجرا در شورای عالی سلامت و امنیت غذایی جدیت داریم که این کار به خوبی انجام شود.
شما به عنوان دبیر امنیت غذایی کشور چه نمره ای به صنایع غذایی کشور می دهید؟
به عنوان متولی اصلی کل مواد غذایی خب مسافرت به کشورهای مختلف زیادی داشتم.انصافاً صنایع غذایی ما صنایع سالمی است.اگر بخواهم نمره مثلاً از ۲۰ به آن بدهم کمتر از ۱۸ نمی دهم .در شیر عرضه شده مواد غنی شده وجود دارد اما با توجه به اینکه مثرف لبنیات در ایران زیاد نیست در همه انواع ابنیات این غنی سازی صورت نمی گیرد.
آماری در مورد مصرف لبنیات و پروتئین در ایران دارید؟
خیلی آمار دقیقی ندارم اما نسبت به میزان مصرف در جهان خیلی پایین تر است.
نظر شما