همزمان با چالشهای منطقهای و جهانی و در روزهایی که توسعه اقتصادی در کنار دیپلماسی اهمیت ویژهای یافته است، مفهوم «دیپلماسی استانی» به عنوان ابزاری راهبردی مورد توجه قرار گرفته است. این رویکرد که بر پایه ظرفیتهای بومی استانها طراحی شده، میتواند نقشی کلیدی در ارتقای بنیه اقتصادی، ارزآوری و ایجاد اشتغال ایفا کند. روز گذشته، دومین نشست دیپلماسی استانی با برگزاری دو میزگرد تخصصی و با حضور ۱۲ سفیر ایران در کشورهای همسایه، در هتل پردیسان مشهد گشایش یافت. این نشست در چارچوب برنامههای وزارت خارجه و با هدف توسعه دیپلماسی اقتصادی استانها برگزار شد تا استانها بتوانند با استفاده از ظرفیتهای اقتصادی، صنعتی، کشاورزی و فرهنگی خود، جایگاه مؤثری در روابط خارجی کشور پیدا کنند. در همین زمینه، روزنامه قدس گفتوگوی اختصاصی با «غلامعباس ارباب خالص» رئیس دفتر نمایندگی وزارت خارجه در خراسان شمالی و سفیر سابق ایران در ترکمنستان انجام داده تا ابعاد این سیاست نوین و ظرفیتهای استانها در توسعه روابط خارجی بررسی شود.
دیپلماسی استانی چه اهداف و رویکردهایی را دنبال میکند و چه تفاوتی با دیپلماسی کلاسیک وزارت خارجه دارد؟
دیپلماسی استانی در واقع چارچوبی نوین از سیاست خارجی کشور بوده که هدف اصلی آن استفاده از تمام ظرفیتهای استانها در عرصههای اقتصادی، صنعتی، کشاورزی و فرهنگی است. برخلاف دیپلماسی کلاسیک که عمدتاً در سطح ملی و بین دولتها انجام میشود، این رویکرد به استانها اجازه میدهد به صورت مستقیم در روابط خارجی و مراودات اقتصادی فعال باشند. در چارچوب برنامههای دکتر عراقچی در وزارت خارجه، هدف این است که همه استانها با وحدت در سیاست خارجی و با همکاری دستگاههای اقتصادی، در جریان دیپلماسی اقتصادی قرار گیرند و فعال باشند. این دیپلماسی، فرصتی برای همفکری و تبادل نظر میان دستگاههای تصمیمگیر و ذیربط فراهم میکند تا توانمندیهای هر استان در صادرات، واردات و توسعه ظرفیتها شناسایی و تقویت شود.
در این چارچوب، استانهایی مثل خراسانها و دیگر استانهای مرزی، به صورت عملیاتی، چگونه میتوانند از دیپلماسی استانی برای تقویت روابط اقتصادی با همسایگان و کشورهای فرامنطقهای بهرهبرداری کنند؟
استان خراسان به عنوان پیشتاز دیپلماسی شرق کشور ظرفیت بالایی برای توسعه روابط اقتصادی با کشورهای همسایه و فرامنطقهای دارد. در طلیعه این ظرفیتها، مفهوم زیارت قرار دارد. خراسان میزبان مضجع منور رضوی و کانون درخشان گردشگری مذهبی است. این ظرفیت، به خودی خود، تمام ظرفیتهای دیگر را تحت تأثیر قرار میدهد.
اما غیر از این هم در گذشته، استان خراسان روابط گستردهای با کشورهایی مانند روسیه، چین، قزاقستان و کشورهای آسیای مرکزی داشته و حتی ارتباطاتی هم با کشورهای جنوب و شرق آسیا مثل هند، مالزی، بنگلادش و چین را هم تجربه کرده است. این ارتباطات نه تنها در حوزه فرهنگی و سیاسی، بلکه در زمینههای اقتصادی و صادرات و واردات کالا نیز منشأ تجربیاتی موفق بوده است. تجربه تاریخی نشان داده توسعه روابط استانی موجب مشارکت مستقیم تاجران، صنعتگران و کشاورزان در مراودات اقتصادی میشود و ظرفیتهای داخلی را تا سطح بینالمللی ارتقا میدهد. با استفاده از هماهنگی وزارت خارجه و دستگاههای اقتصادی، استانها میتوانند تجارت هدفمند و استراتژیک با کشورهای همسایه و فرامنطقهای ایجاد کنند.
با توجه به تجربههای گذشته و ظرفیتهای موجود، توصیه شما برای توسعه و هدفمند کردن دیپلماسی استانی در کشور چیست؟
توصیه من این است که هر استان راهبردی مشخص برای روابط خارجی و اقتصادی داشته باشد و ظرفیتهای بومی خود را شناسایی و هدفمند کند. من باز هم به ظرفیت وسیع مقوله زیارت اشاره میکنم که مستقلاً جای بحث فراوان دارد. اما هر استان، بسته به ظرفیت منطقهای خود، باید فعالانه در مراودات اقتصادی خارجی شرکت کند و از حمایتهای گمرکی، مالی و فرهنگی بهرهمند شود. این اقدام موجب میشود دیپلماسی استانی نه تنها در سطح منطقهای، بلکه در سطح فرامنطقهای اثرگذار باشد و جایگاه استانها در سیاست خارجی کشور مشخص و هدفمند شود. به عبارت دیگر، هر استان با شناخت دقیق ظرفیتها و بازارهای هدف، میتواند بخشی از شبکه گسترده اقتصادی ایران در جهان شود و نقش فعال و مؤثری در توسعه صادرات، اشتغال و ارزآوری ایفا کند.
خبرنگار: سیدحسین حسینی
نظر شما