«فرزانه حکیم زاده» استاد و پژوهشگر جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها در رابطه با تبیین شخصیت فردی حضرت زینب سلام الله علیها اظهار داشت: در منابع تاریخی گزارش زیادی در رابطه با حضرت زینب سلام الله علیها ذکر نشده علت هم این است که وقتی تاریخ نگاری اسلامی - از اوایل قرن دوم - شروع شد بیشتر به سیره رسول الله صلی الله علیه وآله پرداخته می شد. ضمن این که در آن دوره گزارش ها بیشتر درباره مردان بوده است چنان که حتی دررابطه با حضرت زهرا سلام الله علیها در مدینه یا مکه نیز چندان گزارشی به ما نرسیده است.

وی تصریح کرد: درباره حضرت زینب سلام الله علیها نیز همین گونه است. گزارشی که سیره و زیست ایشان در خانه و خانواده را گزارش دهد به ما نرسیده است. اما حادثه عاشورا با توجه به اهمیت آن و پیامدها و آثار عظیمی که به دنبال داشت ویکی از تاثیرگذارترین شخصیت ها در این جریان حضرت زینب سلام الله علیها بوده است علاوه بر این یکی از ارکان اصلی در حفظ دستاوردهای این قیام کنشگری های زینب کبری سلام الله علیها بود، به همین دلیل گزارشاتی که از این واقعه در تاریخ ثبت شده بسیار مهم است به خصوص این که در این گزارش ها جزئیات مسایل نیز ذکر شده است.

استاد و پژوهشگر جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها نمونه ای از این گزارشات را گزارش مربوط به زمان حرکت کاروان اسرا از کربلا به سوی کوفه برشمرد و افزود: حضرت زینب سلام الله علیها سالها قبل از وقایع کربلا، چهار سال در کوفه زندگی کرده بودند و برای زنان این شهر جلسات علمی و دینی برگزار می کردند از سویی پدرشان حضرت علی علیه السلام حاکم کوفه بود بنابراین مردم کوفه ایشان را می شناختند و به این خانواده محبت و ارادت داشتند لذا وقتی از واقعه کربلا مطلع شدند بسیار ناراحت شده و شروع به شیون و گریه کردند. حضرت زینب کبری سلام الله علیها در این هنگام، خطبه بسیار تاثیرگذاری بیان می فرمایند. وقتی در متن این خطبه دقت می کنید متوجه می شوید نحوه بیان و گفتار چنین به مخاطب القا می کند که این شما هستید که اسیرید نه ما.

حکیم زاده ادامه داد: دررابطه با این واقعه یک گزارش تاریخی بسیار جالب به ما رسیده است. راوی روایت می کند: «من زنی با این همه فصاحت و بلاغت در کلام و در عین حال با این همه وقار و حیا ندیدم.» این ترجمه عبارات عربی جمله است (من زنی ندیدم با این همه فصاحت و بلاغت در کلام و در عین حال با این همه وقار و حیا) یعنی متن خطبه و نوع کنش و رفتار حضرت زینب سلام الله علیها به قدری برجسته بوده که راوی آن را متذکر شده و نسبت به آن تاکید کرده است که این زن با وجود حزن و اندوهی که نظیر نداشت اما به گونه ای صحبت می کرد و رفتارش به شکلی بود که گویا علی علیه السلام است که سخن می گوید، با لحنی محکم و قاطع، با کنترل صدا و انتخاب دقیق کلمات.

وی با اشاره به این نکته که این کنش و کار حضرت زینب سلام الله علیها یک حرکت سیاسی محض بود خاطرنشان کرد: اگر شرایطی را که آن حضرت در آن قرار داشت تصور کنید عظمت این حرکت را درک خواهید کرد اما اعجاب انگیزتر از آن، این نکته است که دختر علی ابن ابیطالب این حرکت سیاسی محض را در چنان شرایطی، با رعایت همه ضوابط و حدودی که خداوند برای یک زن معین کرده انجام می دهد. به نظرم همین یک گزارش هم برای شناخت شخصیت این بانوی مجاهد کافیست.

حکیم زاده در ادامه به داستان «شماس رومی» اشاره کرد و افزود: این رمان بسیار قابل توجه و بسیار جذاب است. داستان آن مربوط به شبی است که یزید در دربار خود جشن گرفته و از همه بزرگان لشکری و کشوری و سفرای دیگر کشورها دعوت کرده تا پیروزی خود را به رخ بکشد. کاروانیان نیز در این مراسم حضور دارند. «شماس» نام غلام یکی از سفرای کشورهای خارجی است که همراه ارباب اش در این جشن حضور داشته است. او می گوید «من منتظر بودم که اربابم بازگردد در این زمان دیدم بانویی بلند بالا که سر تا پا پوشیده بود از بچه ها مراقبت می کرد و مدام این و سو و آن سو می رفت و مراقب بود تا به آنها آسیبی نرسد» رفتار این بانو به گونه ای با وقار و با متانت بود که توجه مرا جلب کرد.»

وی تصریح کرد: علاوه بر این، جملاتی که حضرت در دربار یزید می فرمایند هم جای تامل دارد. آن حضرت یزید را خطاب قرار داده و می فرمایند: آیا این درست است که تو زنان و کنیزان خود را در پس پرده نگاه داشته ای و اهل بیت پیامبر را در ملاء و منظر عام قرارداده ای؟ یعنی نوع خطاب ایشان نشان می دهد که این رفتار دور از جایگاه و شاءن ماست و اصولا زنان و دختران نباید در مرئی و منظرباشند. همچنان که زنان و کنیزان یزید در پس پرده بودند.

استاد جامعه الزهرا خاطرنشان کرد:علاوه بر تمام این موارد دامان و خانه ای که این بانو در آن رشد و پرورش یافته گویای همه چیز است. زینب کبرا سلام الله علیها در دامان مادری چون حضرت زهرا سلام الله علیها و پدری چون امیرالمومنین علیه السلام رشد یافته و تربیت شده است.

وی با اشاره برخی از گزارشات بی پایه و اساس درباره شخصیت این بانوی بزرگ گفت: در برخی از مجامع ذکر می شود که حضرت زینب سلام الله علیها در دورانی که در کوفه زندگی می کردند وقتی می خواستند به زیارت اهل قبور بروند شبانه این کار را انجام می دادند و برادران ایشان یا در تاریکی شب ایشان را به زیارت می بردند یا زمانی که در کوچه و بازار مردی نباشد. این در هیچ منبع معتبر تاریخی ذکرنشده است و در مجموع روایتی در شأن حضرت زینب سلام الله علیها نیست.

حکیم زاده در بیان دلایل عدم صحّت این روایت گفت: اولا زمانی که حضرت در کوفه زندگی می کردند زمانی است که ایشان ازدواج کرده و در خانه همسر هستند و چهار فرزند دارند در این شرایط چرا باید برادران ایشان آن حضرت را برای زیارت - به عنوان مثال- همراهی کنند؟ از سوی دیگر اینکه درآن دوران، کدام شخصیت برجسته یا کدام یک از بزرگان در کوفه مدفون بود که حضرت به زیارت ایشان برود؟ اگر بحث زیارت قبور مطرح باشد می توان موضوع زیارت قبور در مدینه یا مکه را پذیرفت اما در کوفه کسی از بزرگان مدفون نبوده است که ایشان به زیارت برود.

وی تصریح کرد: علاوه بر همه اینها اصولا سیره اهل بیت علیهم السلام اینگونه نبوده است. مگر حضرت زهرا سلام الله علیها این گونه بودند که در تاریکی از منزل خارج شوند و به زیارت اهل قبور بروند؟ در تاریخ چنین چیزی درباره ایشان ذکر نشده است. یا مادر ایشان حضرت خدیجه سلام الله علیها آیا در جامعه رفت و آمد نمی کردند؟ حضرت خدیجه سلام الله علیها وقتی ایمان آوردند در تاریخ ذکر شده است که همراه با امیرالمومنین و پیامبر در ملاء عام نماز می خواندند یا حتی در آن دوران و روزگار سخت، به غار حراء می رفتند. بنابراین این نقل نمی تواند درست باشد. اسلام هیچگاه برای زنان عسر و حرج را نخواسته است ضمن این که هیچ یک از علما و بزرگان در طول تاریخ شیعه چنین چیزی را نقل نکرده اند.