جهان چشم‌ به‌راه دیدار احتمالی دونالد ترامپ و شی جین‌پینگ است؛ دیداری که ممکن است در اجلاس سران سازمان همکاری‌های اقتصادی آسیا-پاسفیک(APEC) در پایان ماه جاری میلادی برگزار شود و جهت روابط دو قدرت را تعیین کند. هر دو طرف خواهان کاهش تنش‌اند، اما به نظر می‌رسد واشنگتن از پکن مشتاق‌تر است تا به نوعی «آتش‌بس موقت» برسد؛ چراکه ضداقدامات اقتصادی چین در برابر تحریم‌های آمریکا، واشنگتن را در موقعیتی تدافعی قرار داده است.
پکن با محدود کردن صادرات عناصر کمیاب خاکی، صنایع کلیدی غرب از خودرو تا نیمه‌هادی را هدف گرفت و همزمان با توقف خرید سویا از آمریکا، به بدنه کشاورزان حامی ترامپ ضربه زد. پاسخ اولیه واشنگتن تند بود، اما خیلی زود لحنش نرم شد؛ نشانه‌ای از آنکه چین نقطه‌ضعف حریف را یافته است.
در چنین فضایی، ترامپ برای نمایش اقتدارش بار دیگر کارت تایوان را رو کرد. او در گفت‌وگو با بلومبرگ، تایوان را یکی از چهار محور مذاکرات با چین دانست و چند روز بعد، در اظهاراتی متناقض، گاه از دوستی با پکن گفت و گاه هشدار داد حمله به تایوان برای چین «بسیار خطرناک» خواهد بود.
این نوسان گفتار، بازتاب منطق ساده اما شناخته‌شده‌ ترامپ یعنی خلق کارت‌های خیالی برای مذاکره و بازی همزمان با لحن نرم و تهدیدآمیز است.
در همین حال، فضای فکری واشنگتن نیز تغییر کرده است. گزارش تازه اندیشکده «رَند» خواستار کنار گذاشتن تفکر حاصل‌جمع صفر شده و پیشنهاد می‌کند آمریکا از فشار مستقیم بر تایوان بکاهد تا ثبات بلندمدت در روابط با چین ایجاد شود. این رویکرد در تایوان به‌عنوان «عقب‌نشینی آمریکا» تعبیر شده است.

واقع‌گرایی جدید در سیاست آمریکا

مجله تایم نیز هشدار داده تأکید بیش از حد رئیس‌جمهور تایوان بر استقلال، ممکن است آمریکا را به درگیری نظامی با چین بکشاند. از نگاه واقع‌گرایان، تایوان جزو منافع حیاتی چین است اما برای آمریکا فقط یک شریک غیرپیمانی محسوب می‌شود. بنابراین واشنگتن نباید برای آن خطر جنگ را بپذیرد و بهتر است منابع خود را صرف متحدان رسمی مانند ژاپن و کره کند.
در مقابل، تندروهای آمریکایی (هاوک‌ها) نگران‌اند از دست دادن تایوان اعتبار واشنگتن در آسیا را تضعیف کند. آنان بر شعار «تایوان فروشی نیست» پافشاری می‌کنند و خواستار ادامه فروش سلاح و تغییر سیاست از «ابهام راهبردی» به «صراحت راهبردی» هستند. اما ترامپ برخلاف آنان، نگاه کوتاه‌مدتی دارد و تایوان را بیشتر دارایی‌ای قابل معامله می‌بیند تا متحدی استراتژیک.

کاهش ارزش راهبردی تایوان

در عمل، اهمیت اقتصادی تایوان برای غرب نیز رو به کاهش است. با انتقال بخشی از صنعت نیمه‌هادی و کارخانه‌های TSMC به آمریکا، تایوان برگ برنده‌ خود را تا حدی از دست داده است. دولت تایوان این اقدام را با هدف «کاهش وابستگی به چین» توجیه می‌کند، اما کارشناسان می‌گویند این جابه‌جایی هزینه‌ها را بالا برده و عملاً به نفع واشنگتن تمام می‌شود.در مقابل، چین همچنان کنترل زنجیره عناصر کمیاب را در اختیار دارد و می‌تواند با محدود کردن صادرات، روند تولید تراشه در آمریکا را مختل کند. این ابزار، برگ برنده‌ای است که پکن در برابر سیاست‌های واشنگتن به‌کار می‌گیرد.

پکن در موقعیت برتر؛ ترامپ در تنگنا

تحلیلگران معتقدند چین اکنون در موقعیت برتر قرار دارد. واشنگتن می‌داند پکن به دنبال ثبات است نه قطع رابطه، اما این ثبات زمانی ممکن است که آمریکا از مداخله مستقیم در تایوان بکاهد. همزمان، عقب‌نشینی تدریجی واشنگتن از خطوط مقدم شرق آسیا، از ژاپن تا فیلیپین، نشان می‌دهد متحدان منطقه‌ای دیگر چندان به حمایت آمریکا اعتماد ندارند.
در چنین وضعی، ترامپ برای حفظ چهره‌ای قدرتمند در آستانه انتخابات، شاید ناچار شود تایوان را آخرین کارت بازی خود قرار دهد. او احتمالاً با معامله‌ای نمادین تلاش می‌کند امتیازاتی از پکن بگیرد و خود را «سازنده صلح» نشان دهد، اما این اقدام ممکن است موقعیت تایوان را بیش از پیش متزلزل کند.

آینده مبهم جزیره

تحولات اخیر نشان می‌دهد تایوان دیگر فقط مسئله‌ای محلی نیست، بلکه بخشی از رقابت بزرگ میان آمریکا و چین است. پکن با ترکیب قدرت اقتصادی و دیپلماسی هوشمند، توانسته واشنگتن را در موضع دفاعی قرار دهد. در مقابل، ترامپ همچنان بر سیاست معامله‌محور خود تکیه دارد و ممکن است تایوان را به‌عنوان کالایی برای فروش روی میز بگذارد.
در نهایت، تایوان در قلب بزرگ‌ترین بازی ژئوپلیتیک قرن ایستاده است؛ در این بازی همه به دنبال ثبات‌اند، اما تضمینی نیست که این ثبات بدون قربانی بدست آید.