قناعت، ساده‌زیستی و عزت نفس، رمز آرامش درون!

از بارزترین جلوه‌های زندگی حضرت زهرا(س) پرهیز از رفاه‌زدگی و تکیه بر قناعت است. او در حالی که می‌توانست از رفاه نسبی خانواده پیامبر(ص) بهره‌مند شود، با ساده‌ترین لوازم معیشتی، زندگی را اداره می‌کرد. روایت مشهور شب عروسی‌اش گواه روشنی بر این ماجرا است. امام علی(ع) نقل می‌کند که فاطمه زهرا(س) در شب ازدواج، لباس نو و ارزشمند خود را به نیازمندی بخشید و خود با لباسی ساده، محضر عقد را تجربه کرد (بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۱۶). در روایتی دیگر، هنگامی‌که از سنگینی کار خانه و آسیاب، دستانش پینه بسته بود، به‌جای درخواست خادم، تسبیحات خاصی از پیامبر(ص) دریافت کرد و به آن قناعت نمود (صحیح مسلم، کتاب الصلاه، باب تسبیح فاطمه؛ بحارالانوار، ج۴۳، ص۸۱).

این روحیه، مبتنی‌بر عزت نفس و هدفمندی، الگویی ماندگار برای زنان و مردان جامعه امروز است تا با پرهیز از چشم‌وهم‌چشمی و مصرف‌گرایی افراطی، آرامش و شکوفایی را به خانواده و جامعه ارزانی دارند.

زمزمه دعا و تربیت نسل صالح

فضای خانه حضرت علی(ع) و زهرا(س) سرشار از معنویت و تربیت دینی بود. امام حسن(ع) شهادت می‌دهد که: «شبی مادرم را دیدم تا سحر در نماز و دعا بود، برای همه مؤمنان دعا می‌کرد و فقط در پایان برای خود چیزی طلب نمود.» (بحارالانوار، ج۴۳، ص۸۱؛ همچنین: الأمالی شیخ طوسی، مجلس ۲۳، ص۱۵۶). این منش، نشان می‌دهد که خانواده دینی می‌تواند مرکزی برای انتشار خیرخواهی و معناجویی باشد و فرزندان را با روحیه‌ای نوع‌دوستانه و آرمان‌خواه بار آورد.

حضرت زهرا(س) همچنین به تربیت شخصیتی قوی و مسئولیت‌پذیر در فرزندانش همت می‌گماشت و حتی آن‌ها را از خردسالی به انجام عبادات تشویق می‌کرد. این آموزه اساسی خانواده امروز ایرانی است: حضور مؤثر مادر در خانه، گرمای مهر و معنویت و توجه به تربیت عمیق فرزندان.

همسرداری موفق، مشارکت و مدارا

درباره زندگی زناشویی حضرت زهرا(س) نقل شده است که در تمامی سال‌های زندگی مشترک، هرگز سخنی یا رفتاری که اسباب آزردگی همسر باشد، بروز نداد. امام علی(ع) می‌فرماید: «فاطمه تا زمانی که زنده بود، مرا خوشحال می‌کرد؛ هیچ‌گاه مرا عصبانی نکرد و در هیچ کاری مخالفت من نکرد.» (الارشاد، ج۱، ص۱۴۶؛ بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۳۴). این رفتار، تصویری بی‌بدیل از وفاداری، مودت، مدارا، و مشارکت آگاهانه و همسرانه در زندگی ارائه می‌دهد. اتحاد و آرامش این زوج، به عنوان معیار موفقیت خانواده دینی، امروز نیز راهگشا است.

پیوند حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س) نه تنها یک زندگی فردی موفق، بلکه پیوندی الگوساز برای جامعه اسلامی تلقی شده؛ پیوندی که پیامبر اسلام(ص) بارها آن را ستوده و توصیه به اقتدا به آن فرموده‌اند (بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۲۹).

مسئولیت اجتماعی، مطالبه‌گری و عدالت‌خواهی اصولی

حضرت زهرا(س) نه فقط در کانون خانواده بلکه در عرصه اجتماع نیز حضوری مؤثر و روشنگر داشت. او در صحنه‌های سرنوشت‌ساز پس از رحلت پیامبر(ص) و ماجرای غمبار غصب خلافت امیرالمومنین(ع)، از حقوق اهل‌بیت(علیهم‌السلام) شجاعانه و مستدل دفاع کرد. خطبه معروف «فدکیه» که در مسجد پیامبر(ص) ایراد شد، نمونه‌ای ارزشمند از مطالبه‌گری اجتماعی و دفاع عقلانی و مستدل از مظلومیت در برابر ظالمان است(بحارالانوار، ج۲۹، ص۲۱۷؛ الاحتجاج، ج۱، ص۱۵۳؛ بلاغات النساء، ص۲۳؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۴۰۵). حضرت زهرا(س) در این خطبه، سرفصل‌های عدالت‌طلبی، کرامت انسانی، و نقد قدرت را با بیانی فاخر و اصولی به یادگار گذاشت؛ مفاهیمی که جامعه امروز بیش از پیش به آن نیازمند است.

جمع‌بندی

در پایان باید تأکید کرد که سبک زندگی حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) نه یک الگوی تاریخی صِرف، بلکه راه‌حلی کاربردی و الهام‌بخش برای بسیاری از مسائل خانواده و جامعه امروز ماست. بازگشت به ارزش‌هایی چون قناعت، معنویت، مشارکت در خانواده و مطالبه‌گری آگاهانه اجتماعی، حرکت در مسیر تعالی و کرامت انسانی را ممکن می‌سازد. امید است ترویج و بازخوانی این سیره نورانی، راهنمایی روشن برای نسل حاضر و آینده باشد.

منابع:
۱. قرآن کریم (اسراء:۲۶؛ احزاب:۲۱، ۳۳؛ حدید:۲۷)؛
۲. صحیح مسلم، کتاب الصلاة، باب تسبیح فاطمه؛
۳. بحارالانوار، ج۴۳، ص۸۱، ۱۱۶، ۱۲۹، ۱۳۴؛ ج۲۹، ص۲۱۷
۴. الأمالی شیخ طوسی، مجلس ۲۳، ص۱۵۶
۵. الارشاد شیخ مفید، ج۱، ص۱۴۶
۶. بلاغات النساء، ص۲۳
۷. الاحتجاج، ج۱، ص۱۵۳
۸. انساب الأشراف، ج۱، ص۴۰۵