۱۶ سال پیش در یکی از گرمترین روزهای مرداد ماه سال ۱۳۸۸ کلنگ ساخت پروژهای در دومین شهر مذهبی ایران به زمین خورد که طبق برنامه زمانبندی آن قرار بود طی دو سال یعنی در سال ۱۳۹۰ به بهرهبرداری رسیده و ضمن متحول کردن چهره حمل و نقل شهری قم، تردد زائران بارگاه منور حضرت معصومه(س) را نیز تسهیل کند.
اکنون تنها یادگار ملموس از پروژه منوریل قم برای مردم این شهر، ستونهای سیمانی رها شده است که در مسیر رودخانه قد برافراشتهاند؛ ستونهایی که نه تنها قطاری را بر دوش نکشیده بلکه تبدیل به نمادی از وعدههایی شدهاند که سالهاست میان دولتها، مدیریت شهری و شوراها سرگردان ماندهاند.اجرای این نوع از پروژه ابتدا قرار بود در تهران عملیاتی شود اما با مخالفتهای مدیریت شهری تهران مقرر شد در شهرهای قم و کرمانشاه به صورت آزمایشی به مرحله اجرا گذاشته شود که اگر چه از همان ابتدا متخصصان نسبت به غیرکارشناسی بودن طرح و فقدان مطالعات جامع هشدار دادند.همان طور که پیشبینی میشد این پروژه در دولت نهم و دهم راه به جایی نبرد و در دولت یازدهم و دوازدهم نیز به دلایلی از جمله افزایش چند برابری هزینهها و تغییر گرایشهای سیاسی، متوقف و رها شد تا اینکه در سفر استانی دولت سیزدهم مقرر شد کمیتهای برای تعیین تکلیف این پروژه بر زمین مانده تشکیل شود و ادامه روند آن را تعیین تکلیف کند که ناتمام ماندن دوره خدمت این دولت این پروژه را نیز ناتمام گذاشت.
ارزش هیچ برای حمل و نقل شهری قم
محمد منان رئیسی، نماینده قم در مجلس شورای اسلامی معتقد است دولت به خاطر ناترازی شدید بودجه، اعتباری برای منوریل قم اختصاص نخواهد داد.
نایب رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی بر این باور است که پروژه منوریل از اول فاقد ارزش واقعی برای حمل و نقل شهری بوده و در حال حاضر لازم است تمام طرح دوباره از نظر فنی و کارشناسی مورد بازنگری قرار گیرد تا تکلیف آن برای همیشه مشخص شود.
پروژه بدون مطالعات
مدیرعامل سازمان قطار شهری شهرداری قم معتقد است اجرای پروژه منوریل از مسیر رودخانه و بولوار کوه سفید کار درستی نبوده و اساساً این پرسش مطرح است که اجرای پروژه منوریل از نظر منابع مالی، فیزیکی و... بر چه اساسی انجام نشده است؟
محمدرضا انگشتباف در ادامه گفتوگو با خبرنگار قدس میافزاید: از نظر کارشناسی بر این عقیده هستیم که این پروژه جزو سامانههای حمل و نقل ریلی است و مسافر جابهجا میکند اما نکتهای که برای قم وجود دارد این است که نشأت گرفته از مطالعات کارشناسی برای این شهر نیست به طوری که تصمیم برای اجرای آن در خارج از این شهر گرفته شد و این عدم مطالعات سبب زمینگیر شدن آن در بیش از یک دهه شده است.
وی در ادامه خاطرنشان میکند: در سال ۸۷ مصوبه شورای ترافیک قم این بود که دو کریدور قطار سبک شهری شرق به غرب ۱۳ کیلومتر و شمال به جنوب ۱۸ کیلومتر اجرا شود به طوری که شمال به جنوب از باجک شروع شده و حرم مطهر حضرت معصومه(س)، بولوار امین و بولوار غدیر را زیر پوشش قرار دهد و به پردیسان برسد ولی به یک باره در جلسه شورای ترافیک خرداد سال ۱۳۸۸ و بدون هیچ گونه مطالعاتی اجرای این پروژه از داخل رودخانه مصوب میشود که برخی معتقد هستند دلایلی نظیر نداشتن معارض، تملک و اشراف داشتن به دلیل حضور در ارتفاع و داخل رودخانه را میتوان از جمله دلایل این مصوبه دانست.
مدیرعامل سازمان قطار شهری شهرداری قم تصریح میکند: موضوع بعدی که در این باره به وجود آمد ایجاد اختلاف میان دستگاه اجرایی و نهاد ریاست جمهوری وقت بود، به طوری که در آن سال دستگاه اجرایی معتقد بود اجرای هر کیلومتر منوریل حدود ۲۹میلیارد تومان هزینه دارد اما نهاد ریاست جمهوری اصرار داشت اجرای هر یک کیلومتر از این پروژه تنها ۱۶میلیارد تومان هزینه لازم دارد و این اختلاف سبب ایجاد وقفههایی در اجرای پروژه شد.
میزان اعتبار مورد نیاز
انگشتباف با بیان اینکه به هر حال اجرای پروژه از سال ۸۸ شروع و تا سال ۹۳ ادامه پیدا کرد، میگوید: پیشرفت پروژه در برخی نقاط حدود ۵۲درصد و در برخی محورها نیز ۶۷ درصد است و هزینه انجام شده در این پروژه که تماماً از محل اعتبارات دولتی بوده به قیمت روز حدود ۶هزار میلیارد تومان است و مهمترین عاملی که موجب شده تاکنون نتوانیم این پروژه را تعیین تکلیف کنیم موضوع تأمین اعتبار لازم است.
وی در ادامه این گفتوگو میافزاید: برای اجرای پروژه تا میدان مطهری به بیش از ۷همت اعتبار نیاز است و در اینجا این پرسش پیش میآید که اگر این اعتبار تأمین شود اولویت با اجرای این پروژه است که طبق مطالعات ترافیکی اخیر بار مسافری کمی دارد یا فاز دوم اتصال قطار شهری به مسجد مقدس جمکران، زیرا اگر فاز دوم اتصال قطار شهری به مسجد جمکران تا پایان سال ۱۴۰۷ راهاندازی شود به ۱۵ همت اعتبار نیاز است که این ۷همت تا حد زیادی میتواند گرههای اجرای پروژه را باز کند.
قولهای کاغذی دولتها
مدیرعامل سازمان قطار شهری شهرداری قم با بیان اینکه در زمان مطرح شدن ایده منوریل قم عنوان شد تمام هزینههای آن توسط دولت نهم و دهم پرداخت خواهد شد و انصافاً نیز تا سال ۹۲ به این تعهد عمل شد اما با تغییر دولت عملاً این پروژه از فهرست پروژههای عمرانی اولویتدار دولت خارج شد و اعتباری به پروژه تزریق نشد، اظهار میکند: با این حال مباحث مالی پروژه در دورههای مختلف مورد پیگیری قرار گرفت به طوری که در سال ۱۳۹۹ در جلسهای با حضور جهانگیری، معاون اول وقت رئیس جمهور عنوان شد اراضی ۷۴هکتاری در اختیار پروژههای شهرداری قم قرار بگیرد و مباحث کارشناسی، ماده ۱۰۱ و تفکیک قطعات این اراضی انجام شود تا به عنوان پشتوانهای برای املاک و اراضی معوض برای پروژه منوریل مورد استفاده قرار گیرد اما متأسفانه دولت وقت به قول خود عمل نکرد و این تعهد عملیاتی نشد.
انگشتباف میافزاید: در مرداد ۱۴۰۱ نیز در جلسهای با حضور سیدصولت مرتضوی، معاون اجرایی وقت رئیس جمهور مصوب شد هزینههای پروژه منوریل قم از محل تهاتر فروش نفت پرداخت شود که در این راستا در بهمن همان سال طی جلسهای با حضور منصوری، معاون اجرایی وقت رئیس جمهور مقرر شد هزار میلیارد تومان از محل تهاتر فروش نفت به پروژه منوریل قم اختصاص پیدا کند اما متأسفانه این مصوبه نیز صرفاً روی کاغذ بود و رنگ اجرایی به خود نگرفت.
وی ادامه میدهد: در اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۳ و در سفر استانی دولت سیزدهم به استان قم نیز جلسهای برای پروژههای مترو و منوریل قم با حضور رئیس جمهور دولت سیزدهم و تعدادی از وزیران، استاندار قم و مدیران شهری برگزار شد و جمعبندی جلسه این بود که آن قسمت پروژه منوریل که مورد توافق همگان است تا میدان مطهری اجرا شود و برای ادامه به سمت پردیسان و همپوشانی که با خط ۲ قطار شهری دارد کار مطالعاتی انجام شود، این در حالی است که مطالعات جامع حمل و نقل همگانی در قم اجرا شد ولی برای تأمین اعتبارات منوریل تاکنون تصمیمی اتخاذ نشده که با پایان دولت سیزدهم این موضوع نیز در عمل رخ نداد.
آخرین وضعیت پروژه
مدیرعامل سازمان قطار شهری شهرداری قم در پاسخ به این پرسش که سرانجام این پروژه به کجا میرسد، میگوید: برای اجرای این پروژه با معضلی مواجه هستیم که بر اساس مطالعات حمل و نقل همگانی شهر قم که سال گذشته انجام شد اجرای پروژه منوریل قم تا میدان مطهری و یا تا ایستگاه مصلی کاربری ترافیکی برای شهر قم ندارد.
از طرفی طبق بررسیها ارزش روز هزینههای اجرا شده آن که سال گذشته ۴هزار میلیارد تومان بود در حال حاضر به ۶هزار میلیارد تومان رسیده است. همچنین برای اجرای ادامه این پروژه با محدودیتهای مالی شدیدی مواجه هستیم زیرا در حال حاضر تنها منبع مالی تأمین پروژه قطار شهری قم اوراق مشارکت است که اگرچه سودآور نیست و توجیه اقتصادی و صرفه ندارد ولی به ناچار باید برای اجرای پروژههای قطار شهری و اجرای منوریل از آن استفاده کنیم. علاوه بر این موارد، ایراد عدم کاربری ترافیکی و مسافرگیری پایین هم وجود دارد که این پروژه با آن نیز مواجه است.وی ادامه میدهد: در آخرین جلسهای که با حضور استاندار قم در خصوص این پروژه صورت گرفت بنا شد متولی این پروژه سازمان برنامه و بودجه کشور باشد و یک مشاور مهندس ارزش نیز به کارگیری شود که در حال حاضر این مشاور شروع به کار کرده و قرار است تا چهار ماه آینده خروجی مطالعات خود را درباره این پروژه اعلام کند و میتوان امیدوار بود تا پایان سال جاری این پروژه بر اساس نظر این مشاور و حداقل روی کاغذ تعیین تکلیف شود. بر اساس گفتههای مدیرعامل سازمان قطار شهری شهرداری قم، تا انتهای سال جاری و اعلام نظر مشاور فعلی پروژه، منوریل قم تعیین تکلیف خواهد شد، اگرچه دوره مدیریت شهری در ایستگاه ششم اوایل سال آینده به پایان خواهد رسید و این بهانه خوبی برای به تعویق انداختن وضعیت این پروژه است.
نظر شما